فهرست و توضیحاتی مختصر از مکان های کتاب مقدس: فلسطین

فلسطین (مملکت غربا)            پیدایش 10: 14                    Palestina

کشور فلسطین یعنی محل وقوع بسیاری از وقایع ذکر شده در کتاب مقدس، ناحیه ای در جنوب غربی آسیاست که از جنوب و جنوب غربی رشته کوههای لبنان به طرف شمال شرقی مصر و شمال شبه جزیرۀ سینا کشیده می شود. رودخانۀ مصر(1تواریخ 7: 8) در جنوب غربی مرزهای این کشور، مدیترانه در مرز غربی و صحرای عربستان در مرز شرقی آن قرار دارند.

نام این کشور از واژۀ یونانی «Palaistine» گرفته شده است (یوئیل 3: 4). رومی ها آن را فلسطینا (Palestina) (خروج 15: 4)؛ (اشعیا 14: 29، 30) می نامیدند. کنعان نام قدیمی این کشور است که معنی لغوی آن «متعلق به سرزمین ارغوان» می باشد. یونانی ها سرزمین کنعان را «فنیقی» می خواندند. مصری ها نیز غرب سوریه را به عنوان کنعان می شناختند. تنها جایی که به نام «سرزمین مقدس» ذکر شده در کتاب زکریا (2: 12) است.

با مهاجرت ابراهیم به کنعان این سرزمین به مرکز توجه کتاب مقدس مبدل گردید و از نظر جغرافیایی مانند پلی بین مصر و بین النهرین قرار داشت.

از بئرشبع تا دان یعنی از جنوبی ترین تا شمالی ترین نقطۀ این کشور 240 کیلومتر یا 150 مایل طول دارد و دارای مساحتی حدود 15000 کیلومتر مربع و عرض متوسط 90 مایل یا 64 کیلومتر بوده که حداکثر آن 86 کیلومتر از غزه تا دریای سرخ و حداقل آن 45 کیلومتر در مجاوت دریای جلیل است. مجموعاً این منطقه 25000 کیلومتر مربع وسعت دارد. از نظر جغرافیایی فلسطین به چهار بخش تقسیم می شود:

دشت ساحلی، ناحیه کوهستانی مرکزی، وادی اردن و فلسطین شرقی.

الف- دشت ساحلی: از ردوخانۀ لئونتس (Leontes) به فاصلۀ 5 مایلی شمال صور به طرف غزه در جنوب امتداد دارد.

از کرمل تا جنوب یافا به نام دشت شارون نامیده می شود و قسمت جنوبی از یافا تا غزه به نام دشت فلسطین شناخته می شود.

این سرزمین ثروتمند و پر بار را که در امتداد ساحل واقع است میتوان به سه ناحیه تقسیم کرد: دشت «آکو» (ACCHO) یا »آکر» (ACRE)، که از کوهپایه های کرمل حدود 32 کیلومتر به سمت شمال گسترده است، و پهنای آن بین 5 تا 16 کیلومتر متغیر می باشد. در جنوب کوه کرمل، دشت شارون با طولی حدود 80 کیلومتر و عرض حداکثر 19 کیلومتر واقع است. دشت فلسطین از 8 کیلومتری شمال یافا آغاز می شود و با 40 کیلومتر عرض، حدود 112 کیلومتر به سمت جنوب تا بئرشبع امتداد می یابد.

ب- ناحیۀ کوهستانی: که بین وادی اردن و دشت ساحلی واقع است، مهمترین بخش فلسطین می باشد. سه ناحیۀ اصلی جلیل، سامره و یهودیه بین 700 تا 1300 متر نسبت به سطح دریا ارتفاع دارند. جلیل از رودخانه «لئونتس» که درست در شرق فنیقیه و دشت آکر واقع است به سمت جنوب امتداد می یابد. این ناحیه خاک حاصلخیزی برای پرورش انگور، زیتون، فندق و سایر محصولات دارد و همچنین از مرتعی برای چرای دام برخوردار می باشد. یکی از حاصلخیزترین دشتها در فلسطین، کوههای جلیل را از سامره جدا می نماید. این قسمت که به عنوان وادی یزرعیل شناخته شده، از نقطه نظر موقعیت نظامی در سرتا سر ایام کتاب مقدس بسیار حائز اهمیت بوده است. این دشت حاصلخیز در جنوب شرقی کوه کرمل، حدود 64 کیلومتر تا کوه موره امتداد می یابد که از آنجا به دو وادی تقسیم گردیده تا رود اردن ادامه پیدا می کند. در ایام عهد عتیق یهودیان بین دو ناحیه شرقی و غربی تمایز قائل می شدند که به ترتیب به عنوان «یزرعیل» و «اسدرائلون» شناخته می شدند. شهر یزرعیل که حدود 80 کیلومتر از اردن فاصله داشت، نقطۀ ورود به این وادی مشهور را مشخص می نمود. بخش شرقی به عنوان دشت «مجدو» نیز شناخته شده بود. زیرا گذرگاه کوهی که در آنجا واقع بود برای مهاجمین بیگانه اهمیت خاصی داشت. از کوه موره در وادی یزرعیل می توان این دشت حاصلخیز را با کوه کرمل در غرب، کوه تابورد در شمال و کوه جلبوع در جنوب مشاهده نمود. ناحیه کوهستانی سامره که مرکز جغرافیایی فلسطین است از کوه جلبوع آغاز می گردد و به سمت جنوب تا بیت ئیل امتداد می یابد. تپه ها و وادیهای شکسته و چین خورده این ناحیۀ حاصلخیر، بهشتی را برای گله داران و همین طور کشاورزان به وجود می آورد. شکیم، دوتان، بیت ئیل و سایر شهرهای این ناحیه به طور مکرر مورد آمد و شد پاتریارخها واقع شده است. سرزمینهای مرتفع یهودیه حدود 96 کیلومتر از بیت ئیل تا بئرشبع به سمت جنوب گسترده است و ارتفاع آن نسبت به دریا، در اورشلیم حدود 800 متر می باشد که در نزدیکی حبرون به بیش از 1000 متر می رسد. تپه های یهودیه از حومۀ بئرشبع شروع می شود که قادش برنیع منتهی الیه جنوبی آن است. در شرق تپه های یهودیه، سرزمین خشک و لم یزرعی که «بیابان یهودیه» نام دارد قرار گرفته است. درغرب یهودیه، ناحیه «شفله» قرار دارد که به عنوان سرزمینهای کم ارتفاع معروف است. در این ناحیه که از نظر سوق الجیشی برای دفاع نظامی و از نظر اقتصادی برای زراعت مناسب است شهرهای حصاردار لاکیش و دبیر و لبنه واقع بودند.

پ- وادی اردن: وادی اردن یکی از زیباترین و جذاب ترین نواحی در تمام جهان است. در آن سوی این وادی، حدود 64 کیلومتری شمال دریای مرده به پست ترین نقطۀ خود می رسد که حدود 400 متر زیر سطح آبهای آزاد می باشد. در دامنۀ غربی کوه حرمون سه نهر جاری شده و در 16 کیلومتری شمال دریاچه حوله برای ایجاد رود اردن به هم می پیوندند. از دریاچه حوله که 6 کیلومتر طول و 2 متر بالاتر از سطح دریا قرار داشت، رود اردن جریان یافته و پس از طی 30 کیلومتر در 200 متری زیر سطح دریا به دریاچه جلیل فرو می ریزد. این دریاچه که 24 کیلومتر طول دارد در عهد عتیق با نام دریاچه «کنرت» نیز شناخته شده بود. رود اردن در یک فاصله 100 کیلومتری و با عرض متوسط 30 تا 40 متر به طور زیگزاگ یک مسیر 320 کیلومتری را تا دریای مرده می پیماید. این ناحیۀ دره ای، که در واقع مثل خندقی طبیعی بین دو رشته کوهستان می باشد، گهگاه به نام (ghor) شناخته شده است. پهنای این ناحیه در کنارۀ دریای جلیل حدود 6 کیلومتر است که در «بیت شان» 11 کیلومتر افزایش می یابد و سپس به حدود 3 کیلومتر می رسد، قبل از اینکه در نزدیکی اریحا به 22 کیلومتر افزایش یابد. این شهر در حدود 8 کیلومتری دریای مرده واقع است. این دریا در ایام کتاب مقدس به «دریای نمک» معروف بود، زیرا آب آن حاوی 25 در صد نمک است. به احتمال زیاد درۀ سیدیم در 75 کیلومتری جنوب دریا، همان محلی است که سدوم و عموره در روزگار ابراهیم واقع بوده است. در جنوب دریای مرده، ناحیه خشک لم یزرعی گسترده شده که به نام «عربه» معروف است. در فاصله 100 کیلومتری شهر پترا، این بیابان دارای 600 متر ارتفاع می گردد و تا 80 کیلومتر جلوتر ارتفاعش به تدریج کم شده در خلیج عقبه به سطح آبهای آزاد می رسد.

ت- فلسطین شرقی: ناحیه ای بسیار حاصلخیز که 3000 پا بالاتر از سطح دریا قرار دارد. این ناحیه به وسیلۀ چهار رودخانه به چهار قسمت تقسیم می شود: 1) باشان در جنوب کوه حرمون به سمت رودخانه یرموک، 2) جلعاد با رودخانۀ اصلی یبوق، 3) عمون در شمال شرقی دریای مرده و 4) در سمت شرق دریای مرده و جنوب ارنون سرزمین موآب قرار دارد.

در قسمتهای کوهستانی فلسطین از ماه اکتبر تا آوریل بارندگی وجود دارد. وزش باد شرقی از طرف بیابان موجب خسارت و بالا رفتن درجۀ حرارت در این ناحیه می گردد (ارمیا 18: 17؛ ایوب 1: 19؛ حزقیال 17: 10). تنها دو فصل در آب و هوای این کشور وجود دارد. فصل زمستان از نوامبر تا آوریل (با هوای مرطوب و بارانی) و فصل تابستان از ماه می تا اکتبر (با هوای گرم و بدون بارندگی).

اولین بار در کتاب پیدایش (10: 14) به اجداد آنها فتروسیم و کسلوحیم پسران حام اشاره شده است. بعضی از ساکنین اولیه کنعان در کتاب مقدس رفائیم نامیده شده اند (تثنیه 3: 11؛ اعداد 13: 33). «کنعانیان» که «پدر تمام فلسطین» خوانده شده اند در دشت فلسطین و وادی اردن ساکن بودند.«حوریت ها» نیز که ساکنین اولیه ادوم بودند و «عمالیقیان» در عربه و «Tih» ساکن بودند. «حتی ها» نیز در قسمتهای جنوبی در حمات و کرکمیش و جنوب کنعان و بعضی از آنان در زمان ابراهیم در حبرون زندگی می کردند (پیدایش 16: 3).

در سال 1481 ق.م. فلسطین به وسیلۀ مصر در جنگی به نام مجدو فتح شد. در سال 1400 ق.م. حتی ها شروع به فتح قسمتهایی از فلسطین کردند. اموریان و کنعانیان نیز تا زمان حکومت رامسس دوم که فلسطین و سوریه موقتاً دوباره به تصرف مصر در آمد وابستگی خود را از مصر قطع کردند. وقتی پسران یعقوب به مصر رفتند فرمانروای آنجا هیکسوس (Hyksos) نام داشت که یک پادشاه آسیایی و آشنا با فرهنگ بابل بود. ولی در زمان موسی پادشاه مصر از نژاد آفریقایی بود و از یهودیان و بابلی ها نفرت داشت. خروج بنی اسرئیل مربوط به سال 1440 ق.م. است. بعد از پایان سالهای سرگردانی در بیابان، اسرائیلیان در عرض چند روز شرق و غرب فلسطین را فتح کردند. پادشاهی داود و شاؤل از مدیترانه تا فرات و از فنیقی تا دریای سرخ را شامل می گشت. در زمان رحبعام پادشاهی اسرائیل به دو حکومت شمالی و جنوبی منقسم شد. پادشاهی جنوبی با یهودا شامل دو قبیلۀ بنیامین و یهودا و پادشاهی شمالی یا حکومت اسرائیل شامل ده قبیله دیگر بوده است. در سال 721 ق.م. سامره سقوط کرد و اسرائیل به اسارت برده شد و در سال 587 ق.م. یعنی 133 سال بعد از سقوط سامره، اورشلیم نیز توسط نبوکدنصر اشغال و یهودا نیز به اسارت برده شد. به مدت 70 سال فلسطین به صورت کشور مخروبه ای در آمد تا سال 536 ق.م. که یهودیان شروع به بازگشت به فلسطین کرده و بسیاری از آنان تحت رهبری زربابل به اورشلیم بازگشتند. 100 سال بعد از آن عزرا و نحمیا به فلسطین بر می گردند ولی اکثر یهودیان همچنان به زندگی خود در آشور، عربستان و سایر کشورهای شرقی ادامه دادند.

از زمان بازگشت تا زمان فتوحات اسکندر در سال 322 ق.م. فلسطین زیر سلطۀ حکومت فارس قرار داشت. در سال 167 ق.م. شورش ماتیاس باعث قطع وابستگی یهودیه شد ولی در سال 63 ق.م. پمپه اورشلیم را فتح کرد و یهودیه این بار تحت تسلط هرود (Herod) قرار گرفت. در زمان مسیح نیز فلسطین تحت سلطۀ رومی ها قرار داست. تیطس در  سال 70 میلادی کار فتح اورشلیم را خاتمه داد و این شهر کاملاً به صورت ویرانه ای در آمد. هدریان (Hadrian) در سال 130 میلادی اورشلیم را بازسازی کرده و آن را آلیا کاپیتولینا (Aelia Capitolina) نامید. در قرن هفتم فلسطین به دست مسلمانان افتاد و در طی قرون 11 و 12 صحنۀ وقوع جنگهای صلیبی بود تا اینکه در سال 1187 میلادی به وسیلۀ سالادین (Saladin) فتح شد. در سال 1517 م. نیز به دست ترکیه افتاد. در سال 1917 نیز از زیر یوغ در آمده و تحت حمایت دولت انگلیس قرار گرفت.

برگرفته از کتاب دائرةالمعارف کتاب مقدس