نظری به تاریخچه روز ولنتاین

روز ولنتاین (Valentine)، که همچنین با نام روز عشق یا روز عشاق‌ نیز شناخته می‌شود، در فرهنگ مسیحی سده‌های میانه و سپس فرهنگ مدرن غربی، روز ابراز عشق است که به صورت سالانه برگزار می‌شود. این مناسبت هر سال در روز ۱۴ فوریه برگزار می‌شود. سابقهٔ تاریخی روز ولنتاین به جشنی که به افتخار قدیس والنتین در کلیساهای کاتولیک برگزار می‌شد، بازمی‌گردد. روز ولنتاین برگرفته از سنن روم باستان و مسیحیت می‌باشد. این ابراز عشق، معمولاً با فرستادن کارت ولنتاین یا خرید هدایایی مانند گل سرخ انجام می‌شود.

تاریخ کامل و دقیق ولنتاین در دست نیست و آنچه از پیشینه این روز می‌دانیم با افسانه درآمیخته‌است.

امروزه کلیسای کاتولیک به این نتیجه رسیده‌است که حداقل سه قدیس به نام والنتین یا والنتینوس وجود داشته‌اند که همگی به قتل رسیده‌اند، به همین دلیل چندین افسانه سعی در بازگوئی تاریخچه این آئین دارند.

طبق یک افسانه مشهور در سده سوم میلادی، در روم باستان در دوران فرمانروایی کلودیوس دوم، کشیشی به نام والنتین می‌زیسته‌ است. کلودیوس عقیده داشت مردان مجرد نسبت به آنانی که همسر و فرزند دارند سربازان جنگجوتر و بهتری هستند. از این رو ازدواج را برای مردان جوان امپراتوری روم قدغن می‌کند. والنتین معتقد بود که این حکم ناعادلانه است؛ لذا مخفیانه عقد سربازان رومی را با دختران محبوبشان جاری می‌کرد. هنگامی که کلودیوس این امر را دریافت، والنتین را به مرگ محکوم کرد.

افسانه دیگر می‌گوید شاید کشیش والنتین به علت نجات دادن و فراری دادن مسیحیان از آزار و شکنجه رومیان کشته شده باشد.

کشیش ولنتاین احتمالاً زمانی حدود سال ۲۷۰ میلادی به قتل رسیده‌است. در حالی که برخی بر این نظر هستند که روز ولنتاین، سالگرد مرگ یا به خاکسپاری ولنتاین است، گروه دیگر معتقدند کلیسای کاتولیک به منظور مسیحی سازی یک سنت باستانی و مشرکانه لوپرکالیا که در روم مرسوم بوده، این تاریخ را برگزیده‌است. تا اواخر قرن پنجم میلادی در امپراتوری روم، جشن لوپرکالیا به مناسبت باروری برگزار می‌شد. در سال ۴۹۸ میلادی، پاپ ژلازیوس یکم برگزاری جشن لوپرکالیا را ممنوع کرد. وی روز ۱۴ فوریه را به عنوان روز ولنتاین اعلام کرد، تا با اعمال مشرکانه مقابله کند.

در سده‌های میانه اروپا، بخصوص در انگلستان و فرانسه، ولنتاین یکی از محبوب‌ترین قدیسان بوده‌است. بخصوص همزمانی شروع جفت‌گیری پرندگان با روز والنتین، این باور را که روز والنتین به واقع، روز عشاق است، تشدید کرد.

قدیمی‌ترین یادبود ولنتاین که امروز در دست می‌باشد، مربوط به چارلز دوک اورلئان است. وی که در پی شکست در نبرد آزینکورت در برج لندن زندانی بود، نامه ای را در سال ۱۴۱۵ برای معشوقه‌اش نوشت که اکنون در مجموعه دستنویسهای کتابخانه بریتانیایی نگهداری می‌شود.

رسوم والنتین

از هدایای مرسوم در این روز، هدایای شکلاتی را می‌توان نام برد.

در کشورهای اروپایی و آمریکایی، دادن شکلات به عنوان هدیه روز والنتین از شهرت خاصی برخوردار است. تزئین شکلات و پختن انواع آن نیز از آداب این روز به‌شمار می‌رود.

در دیگر فرهنگ‌ها

برخی بر آنند که ولنتاین فراتر از سنتی غربی است که پیش از این در بسیاری کشورهای جهان موجود بوده‌ است. در کشور چین، روزی مشابه ولنتاین موجود است که تحت عنوان «شب هفت‌ها» نامیده می‌شود. برابر با افسانه‌ای چینی، پسر گاوچران و دختر بافنده، در هفتمین روز هفتمین ماه از تقویم قمری در آسمان با یکدیگر ملاقات کردند. آخرین «شبِ هفتها» در ۳۰ اوت ۲۰۰۶ بود. روایتی دیگر از این روز با اندکی تفاوت نسبت به چین، در ژاپن نیز موجود است که از آن به عنوان «تاناباتا» یاد می‌گردد و برابر با هفتم ژوئیه تقویم خورشیدی‌ است.

در فرهنگ آذربایجان نیز «سونای گئجه‌سی» یعنی شب سونای را که برابر است با ۳۱ شهریور (آخرین روز تابستان) از طرف آذربایجانی‌ها به عنوان روز عشق گرامی داشته می‌شود، در این شب که خورشید و ماه در زاویه ۱۸۰ درجه رو در روی یکدیگر قرار می‌گیرند، به سان دو عاشق دیگر روزهای سال را در پی هم می‌روند و بدینسان عشق آنان جاودانه می‌شود.

در کشور مصر، روز عشق دیگری موجود است که برابر با ۴ نوامبر هر سال است. در کره جنوبی، در ۱۱ دسامبر هرسال، روزی تحت عنوان «روز پِپِرو» موجود است که در آن زوج‌های جوان هدایایی به یکدیگر تقدیم می‌کنند.

در ایران باستان دو جشن از جهاتی با ولنتاین مشابهت داشته‌ است. یکی جشن مهرگان که در شانزدهم آبان ماه برگزار می‌ شده و در آن مردم به یکدیگر هدیه می‌داده‌اند و دیگر جشن اسفندگان یا سپندارمزگان بوده که پنجم اسفند برگزار می‌ شده و مردان به همسران خود هدیه داده و از آن‌ها تجلیل می‌ کرده و بر تخت می‌ نشانده‌اند. در فرهنگ ایران زمین هم اکنون نیز پنجم اسفند ماه روز عاشقان بوده و جشن مهرگان برگزار می گردد.

انتقادها

یک کارت پستال روز ولنتاین در حدود سال ۱۹۰۰

گروهی نیز روز ولنتاین را به علت ترویج مصرف گرایی تقبیح می‌کنند و آنرا «جشنی برای کاپیتالیسم» به جهت کسب سود می دانند.گردش مالی هدایا و هزینه هایی که برای روز ولنتاین در سال ۲۰۱۹ میلادی در آمریکا پرداخت شد رقمی بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار بود. برخی جنبش ها نیز تحت عنوان جنبش ضد ولنتاین گرایی ایجاد کرده و افراد را تشویق به اهدای هدایای ارزان یا رایگان می‌کنند. از دید برخی در ایران نیز ولنتاین مظهر تجمل گرایی و مصرف گرایی شده‌ است. به نظر آنها جوانان بیش از آنکه به ابراز محبت بپردازند به ارزش مادی هدایا توجه دارند؛ لذا هدیه بسیار گرانقیمت را مظهر علاقه می‌ پندارند.

کشورهای اسلامی

برخی از علمای مسلمان بخصوص از اهل سنت از آن رو که این یک رسم رومی و مسیحی است، بزرگداشت آن را بدعت شمرده و حرام دانسته‌اند.

ایران

در ایران از سال ۱۳۸۹ تولید انواع پوستر، بروشور، جعبه و کارت‌های تبلیغاتی با نمادهای قلب، نیم قلب، گل رز قرمز و هر گونه فعالیتی مبنی بر اطلاع‌ رسانی در این روز ممنوع است و از سوی مراجع قانونی با واحدهای متخلف برخورد قانونی می‌ شود. گروهی دیگر به جای آن جشن اسفندگان را که برگرفته از آیین‌ های ایرانی است و در روز پنجم اسفند (اسفند روز از اسفند ماه) برگزار می‌ شود، را به جای ولنتاین پیشنهاد می‌ کنند. اسفندیار اختیاری، نماینده زرتشتیان دوره هشتم مجلس شورای اسلامی جشن سپندارمزگان را روز عشق حقیقی و واقعی در فرهنگ ایرانی می‌ داند و به نظر وی مردم باید به جای ولنتاین، این روز را زنده کنند. با این وجود، این روز در میان بسیاری از جوانان ایرانی محبوب است و آن را گرامی می‌دارند.

عربستان سعودی

در عربستان سعودی فروش محصولات مربوط به روز ولنتاین مانند گل رُز در سال ۲۰۰۲ و ۲۰۰۸ ممنوع شد و پلیس مذهبی این کشور از مغازه داران خواست تا چنین چیزهایی را به فروش نرسانند. با این حال، در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸، پس از اینکه فتوی احمد بن قاسم الغامدی روحانی سعودی و رئیس سابق هیئت امر به معروف و نهی از منکر در مکه به‌ طور گسترده‌ای پخش شد، پلیس مذهبی مانع از برگزاری جشن‌های مسلمانان نشد.

مالزی

در مالزی برخی مقامات حکومتی و مذهبی به‌ دلیل آنچه که «نامتناسب بودن» این جشن با فرهنگ مسلمانان آن کشور می‌دانند، با به‌ راه‌اندازی کمپین ضد ولنتاین، تلاش کرده‌اند مردم را از برگزاری مراسم روز ولنتاین نهی کنند. در چند ایالت مالزی، مقامات در صدد وضع قوانینی هستند که مانع از برقراری رابطهٔ جنسی ـ پیش از ازدواج ـ میان دخترها و پسرهای مجرد در هتل‌ها شوند. اما همهٔ مردم آن کشور با مواضع ضد ولنتاین حاکمان آن کشور موافق نیستند و برخی برگزاری این جشن را بی‌ ضرر می‌دانند.

پاکستان

مقامات حکومتی و قضایی کشور پاکستان روز ولنتاین را فرهنگی، غربی دانسته، آن را مغایر با آداب و فرهنگ پاکستان خواندند و برگزاری هرگونه مراسم و گرامیداشت این روز را ممنوع اعلام کردند. افزایش روز افزون استقبال جوانان از برگزاری مراسم روز ولنتاین، به موضوع بحث و جدل در میان اکثریت مسلمان پاکستان بدل شد، به طوری که دادگاه عالی اسلام‌آباد در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میلادی به ممنوعیت برگزاری مراسم این روز رأی داد.

ترکیه

به گفته کاظم کیش رئیس اتاق گل فروشان ازمیر در سال 2019، تولیدکنندگان گل و گیاه در ترکیه قبل از فرا رسیدن روز ولنتاین در ۱۴ فوریه ۲۰۱۹ آمادگی لازم برای ارائه محصولات خود به مناسبت این روز داشته اند. شهر ازمیر به عنوان مهمترین مرکز تولید گل در ترکیه محسوب می‌شود. بیش از یک پنجم آن در روز ولنتاین فروخته می‌شود.

عراق

در زمان داعش، در شهر موصل، ولنتاین ممنوع و حرام و مجازات آن اعدام بود. ۲۴ فوریه ۲۰۱۸، مردم موصل برای اولین بار بعد از داعش، ولنتاین را جشن گرفتند.

برگرفته از ویکی پدیای فارسی، دانشنامه آزاد