گیاهان کتاب مقدس: حنظل (شوکران)، خبازی (گل خطمی)، خربزه، خردل، خرما، خسک (گزنه)، خلر و خیار

حَنظَل (شوکران)     تثنیه 29: 18       Gall, hemlock

دو کلمۀ عبری به این صورت ترجمه شده اند. واژۀ اول به معنی گیاه نیست بلکه مفهوم آن صفرا (زهره) یعنی ترشحات تلخ کیسه صفرا است (ایوب 16: 13؛ 20: 14، 25). واژۀ دوم به معنی «سر» می باشد و به نظر می رسد گیاهی است که از قسمت فوقانی آن دارای محصولی تلخ است. بسیاری آن را خشخاش تریاک (Opium poppy) می دانند. این گیاه در فلسطین می روید و مایعی که از قسمت سر آن خارج می شود تلخ و مخدر است. این گیاه دارویی، با ارزش ولی خطرناک است. در کتاب مقدس به عنوان سمبلی از تلخی زندگی به کار رفته است (تثنیه 29: 18؛ ارمیا 8: 14؛ تثنیه 32: 32؛ اعمال 8: 23).

خُبازی (گل خطمی)    ایوب 30: 4      Mallow

گیاهی است پایا به ارتفاع 20 تا 60 سانتی متر و پوشیده از کرکهای دراز که به حالت وحشی در جنگل ها و اراضی بایر می روید. به علاوه به منظور استفاده های درمانی، کم و بیش پرورش می یابد. ریشۀ آن گوشتدار، سفید رنگ و ساقۀ آن راست و استوانه ای شکل است. برگ هایی متناوب، بزرگ یا دمبرگ دراز، و گل هایی به رنگ کلی مایل به بنفش با تزئیناتی از خطوط تیره دارد. قسمت مورد استفادۀ آن برگ، گل و حتی گیاه کامل است. در نواحی مختلف گونه های مختلف آن به مصارف درمانی می رسد.

لغت عبری آن به معنی «نمک دار» است و این گیاه را با علف شوره یکی دانسته اند. 21 نوع از این گیاه در فلسطین یافت شده است. گیاه برای رشد خود به هوای دریای شور نیاز دارد و در سواحل دریای مدیترانه، خلیج عقبه و دریای مرده پیدا شده است. اگر چه این گیاه طعم بدی داشت ولی در مواقع ضروری مصرف می شد.

خربزه     اعداد 11: 5      Melon

به نظر می رسد که یهودیان برای سه میوۀ خربزه، هندوانه و گرمک، از یک واژه استفاده می کردند. این میوه در ایام قدیم یکی از میوه های خوشمزه و ارزشمند مصری بود. به علت طعم شیرین و خوشمزۀ این میوه و همچنین خاصیت خنک کنندگی که دارد جای تعجب ندارد اگر قوم اسرائیل در بیابان گرم و خشک در حسرت خربزۀ مصر بود.

خَردَل     متی 13: 31         Mustard

گیاهی علفی یک ساله به ارتفاع 20 تا 60 سانتی متر و پوشیده از کرکهای خشن است. در مزارع کنار جاده ها و اماکن سایه دار مخصوصاً اگر جنس زمین آهکی باشد می روید. برگهای آن مستقیم به قطعات مشخص و گل های آن به رنگ زرد با بویی مخصوص و نسبتاً مطبوع است. دانه های آن شفاف و به رنگ زرد مایل به قرمز است. خردل سفید به بزرگی 5/1 تا 2 میلی متر و به وزن تقریباً 6 میلی گرم است. مغز دانۀ آن زرد رنگ است. اگر جویده شود تندی ملایمی از آن احساس می گردد. از دانۀ عاری از پوستۀ خردل سفید، گردی به نام گرد خردل تهیه می کنند که به عنوان چاشنی استفاده دارد. تخم آن از همۀ بقولات کوچک تر است ولی وقتی رشد می کند بزرگ می شود.

خرما     خروج 15: 27        Palm

تیرۀ خرما از نظر دارا بودن درختان مفید در ردیف پر اهمیت ترین تیره ها جای دارد. گیاهان آن از نظر کلی شباهت بسیار با یکدیگر دارند و اختلاف گونه های مختلف آن ها بیشتر مربوط به شکل ظاهری ساقه، نوع برگ و مخصوصاً مادگی، گل و میوۀ آن هاست. در این تیره 4000 گیاه در متجاوز از 200 جنس جای دارد. گیاهان تیرۀ خرما، ساقۀ غیر منشعب و کم و بیش استوانه ای دارند.

برگ های آن ها معمولاً در قسمت انتهایی ساقه پدید می آید که ممکن است ظاهر بادبزنی، نوک تیز و یا کم و بیش مدور داشته باشند. میوۀ آن ها به صورت شفته (گوشتدار و محتوی یک هستۀ سخت) و یاسته (گوشتدار و محتوی دانه های پراکنده) و دارای شکل و ظاهر متفاوت است. درخت خرما درختی است زیبا که امروزه در نواحی گرمسیر و نیمه حاره پرورش می یابد. با آن که منشأ اصلی آن را در عربستان و نواحی شمالی آفریقا ذکر می کنند، درخت خرما تنه ای با ظاهر استوانه ای دارد. تمام طول ساقۀ آن عاری از برگ است و فقط قسمت انتهایی ساقه است که در آن برگ های بزرگ با برگچه های شانه ای دارد. برگ درخت خرما به تدریج در اثر پیدایش چین های متعدد بریدگی های فراوان پیدا می کند. خرما میوه ای لذیذ و خوراکی است که تمام قسمت های آن خوردنی است.

خرما میوه ای است انرژی دهنده که غذای اهالی مناطق گرم را تشکیل می دهد. درخت خرما از قدیم الایام مورد شناسایی مردم دوران های قبل بوده است به طوری که مشخصات آن در دیوارۀ قبور مصریان قدیم شرح داده شده است.

مردم بابل از اختصاصات آن با اطلاع بودند و از میوه اش نوعی شراب مخصوص و یا سرکه تهیه می کردند (لاویان 10: 9؛ اعداد 6: 3؛ امثال 20: 1). بسیاری از محققین معتقدند که شراب خرما همان نوشیدنی قوی است که کتاب مقدس به آن اشاره کرده است. از زمانهای قدیم اریحا دارای درختان خرمای فروان بوده است و به نام «شهر نخلستان» شناخته می شد (تثنیه 34: 3؛ داوران 1: 16؛ 3: 13؛ 2تواریخ 28: 15).

در ارتباط با مراسم مذهبی به آن اشاره شده است. در عید خیمه ها از آن استفاده می شد (لاویان 23: 40؛ نحمیا 8: 15). بر روی دیوارها و درهای معبدِ ساخته شده به دست سلیمان (1پادشاهان 6: 29) و معبدی که حزقیال در رؤیا دید (حزقیال 40: 16) نقش کنده کاری آن وجود داشت. یکشنبۀ نخل برای مسیحیان یاد آور ورود پیرزومندانۀ مسیح به اورشلیم است (یوحنا 12: 13). در مکاشفه 7: 9 و مطابق رؤیای یوحنا، در آسمان، به نشانۀ پیروزی نهایی، شاخه های نخل را در دست گرفته و حرکت می دهند.

خَسَک (گزنه)    اشعیا 34: 13      Nettle

گیاهی علفی، دارای ساقه های خوابیده در سطح زمین و پوشیده از خار است. پراکندگی وسیعی در نواحی کرۀ زمین دارد. گل های آن به رنگ زرد روشن است. میوه اش مدور و شامل 5 قسمت جدا شدنی و خاردار است. قسمت مورد استفادۀ این گیاه ریشه، میوه، برگ، دانه و گاهی کلیه اعضای گیاه است. در نواحی گرم و بیابانی آسیا می روید. چندین نوع مختلف آن در فلسطین وجود دارد. مایع سوزاننده ای را ترشح می کنند که علاوه بر خارهای آن تولید ناراحتی می کنند.

خُلَّر (جُلبان)     خروج 9: 32         Rie

جزو گیاهان گندمی است که در زمان های قدیم ناشناخته بود. امروزه در فلسطین یافت نمی شود ولی از دیرباز در میان مصریان شناخته شده بود و احتمال دارد که در فلسطین قدیم رشد می کرده است.

خیار        اعداد 11: 5        Cucumber

دو نوع خیار در مشرق زمین کشت می شود که هر دو نوع در نزد مصریان و عبرانیان شناخته شده بوده است. نوع اول خوش طعم تر و مقرون به صرفه تر می باشد و نوع دیگر سفت تر است و طعم آن مانند نوع اول مطبوع نیست. نوع اول فقط در آب و هوای مرطوب در حالی که نوع دوم فقط در جاهای گرم و بدون باران تابستانی تغذیه می شود.

خیار قسمت مهمی از غذای مردم فقیر را تشکیل می داد، تعجبی ندارد که بنی اسرائیل در بیابان گرم  و خشک خیار سرزمین مصر را در رؤیا می دیدند (اعداد 11: 5). در زمان رسیده شدن خیارها، کپری که از برگها و ساقۀ درختان ساخته می شد، مزرعه را از پرندگان و حیوانات محافظت می کرد. اشعیا (1: 8) یهودای ویران را به داشتن چنین حافظ سستی تشبیه می کند. ارمیا (10: 5) نیز عبث بودن بتها را به مترسک در بوستان خیار تشبیه می کند.

برگرفته از کتاب دائرةالمعارف کتاب مقدس