آیا قرآن کلام خداست؟ فصل دوم- نقد داخلی قرآن، تدوین، ادعای غیرقابل تکرار بودن و ضعف های ساختاری آن (مقالۀ دوازدهم)

فصل دوم

نقد داخلی قرآن

در حالی که مسلمانان برای کتاب های مقدس از جمله عهد عتیق و عهد جدید احترام زیادی قائل هستند، خواستار جایگاهی بی نظیر و عالی برای قرآن می باشند و ادعا می کنند این کتاب بر سایر کتب آسمانی برتری دارد، زیرا طبق گفتۀ آن ها، در درجۀ اول، توسط انسان نوشته نشده است و بنابراین هرگز آلوده به اندیشه ها یا سبک های انسانی نیست. به دلایلی از این قبیل غالباً «مادر کتاب ها» خوانده می شود (برگرفته از سورۀ الزخرف آیات 3-4).

تدوین قرآن

مسلمانان ادعا می کنند که برتری قرآن بر سایر مکاشفه های آسمانی، به دلیل ساختار پیچیده و سبک نگارش فصیح آن است. آن ها از سورۀ یونس آیات 37-38، سورۀ البقره آیه 23 و یا سورۀ الإسراء آیه 88 نقل قول می کنند که می گوید: «آیا آن ها خواهند گفت: محمد آن را جعل کرده است؟» پاسخ: پس فصلی مانند آن بیاورید و اگر راست می گویید، غیر از خدا، هر کسی را به یاری خود بخوانید. «این سخن اغراق آمیز در حدیث (مشکات سوم، صفحه 664) بازگو شده است، که می گوید: «قرآن بزرگ ترین شگفتی در میان شگفتی های جهان است…این کتاب با توجه به تصمیم متفق القول دانشمندان در زمینه های گفتاری، سبک، بلاغت، افکار و صحت قوانین و مقررات برای شکل دادن به سرنوشت های بشر، در جهان بی نظیر است».

الف) غیر قابل تکرار بودن

مسلمانان این گونه نتیجه گیری می کنند که از آن جا که هیچ اثر مکتوبی همپایۀ قرآن وجود ندارد، این امر اثبات می کند که قرآن معجزه ای است که از جانب خداوند نازل شده و توسط هیچ شخصی نوشته نشده است. این تکرارناپذیری (منحصر به فرد بودن) است که در زبان عربی اعجاز خوانده می شود که مسلمانان معتقدند اثباتی بر تألیف الهی آن و در نتیجه جایگاه آن به عنوان یک معجزه است و نقش محمد و همچنین صحت اسلام را تأیید می کند.

با این حال، خود قرآن شک و تردیدهایی در مورد شکل گیری اولیۀ خود ایجاد می کند و مطمئناً تردیدهایی در مورد تکرار ناپذیری خود به وجود می آورد. در حقیقت می دانیم که اندکی پس از پایان قرن دهم و عمدتاً در پاسخ به مطالب بحث انگیز مسیحیان آن زمان بود که ایدۀ غیر قابل تکرار بودن قرآن، کامل ترین شکل خود را پیدا کرد.

بعضی از مسلمانان هستند که نمی دانند آیا اصلاً مسئله غیر قابل تکرار بودن در خور قرآن هست یا خیر؟ «سی جی پفندر»، پژوهشگر اسلام در سال 1835 اشاره کرد که «نظر کلی مفسرین عرب در این مورد که سبک ادبی قرآن برتر از همه کتاب های دیگری است که به زبان عربی نوشته شده، عاری از تعصب نیست. زیرا برخی بعید می دانند که این کتاب در فصاحت و شعر بر کتاب های «المعلقات» نوشتۀ امرو القیس و یا «مقامات» حریری برتری داشته باشد، گرچه در سرزمین های مسلمان تعداد کمی از مردم، شجاعت ابراز چنین عقیده ای را دارند.

پفندر با مقایسۀ قرآن و کتاب مقدس به شرح دقیق این موضوع پرداخت. او اظهار داشت که «وقتی عهد عتیق را به زبان اصلی عبری می خوانیم، بسیاری از مفسرین معتقدند که به عنوان مثال، فصاحت اشعیا، تثنیه و بسیاری از مزامیر بیش از هر قسمتی از قرآن است. به سختی کسی غیر از یک مسلمان این موضوع را انکار می کند و احتمالاً هیچ مسلمانی که هم عربی و هم عبری را بلد باشد قادر به انکار آن نخواهد بود.

ب) ضعف های ساختاری

مقایسۀ قرآن با کتاب مقدس اشکالات دیگری را نیز روشن می سازد. وقتی کسی که با کتاب مقدس آشنایی دارد، شروع به خواندن قرآن می کند، بلافاصله متوجه می شود که جدای از «ارزش» های شعری، قرآن دارای ادبیات متفاوتی است. در حالی که کتاب مقدس حاوی روایات تاریخی بسیاری است، چنین روایاتی در قرآن بسیار اندک است. آن گونه که کتاب مقدس تمام تلاش خود را جهت توضیح اصطلاحات یا حوزه های ناآشنا بکار می بندد، قرآن در این مورد سکوت اختیار می کند. در حقیقت، ساختار کتاب مقدس که شامل یک کتابخانۀ متشکل از 66 کتاب است که طی یک دورۀ 1500 ساله به نگارش در آمده، نشان می دهد که این کتاب طبق زمان بندی، موضوع و مضمون تنظیم و مدون شده است. از سوی دیگر، قرآن بیشتر شبیه مجموعه ای سرگردان و مغشوش از بیانات و عقاید است که بسیاری از آن ها ارتباط چندانی با سوره ها و آیات قبل ندارند. پژوهشگران بسیاری اذعان می دارند که تدوین قرآن آن چنان تصادفی و بی نظم است که شخم شدن آن، نیازمند حد اعلایی از حس وظیفه شناسی می باشد. پژوهشگر سکولار آلمانی سالومون ریناچ، در تحلیل نسبتاً تند خود اظهار داشت که «از نظر ادبی، قرآن دارای شایستگی اندکی است. دکلمه، تکرار، کودکسانی، و فقدان انسجام و منطق، هر بار از نظر خوانندۀ ناآماده، توی ذوق می زند. توهین به شعور انسانی ماست وقتی می بینیم که این نوشتۀ متوسط، موضوع تفسیرهای بی شماری بوده و میلیون ها نفر هنوز در حال اتلاف وقت خود برای درک آن هستند. با صورت مشابه، دایره المعارف مک کلینتاک و استرانگ بیان می دارند که: موضوع (قرآن) بسیار نامنسجم و اغراق آمیز است؛ این کتاب فاقد هر گونه نظم فکری منطقی چه در کل و چه در جزء است. و این بی نظمی با شیوۀ بی قاعده و الله بختکی که این کتاب ارائه شده، همخوانی دارد.

متن مناظرات دکتر جی اسمیت (کاری از چوب مینیستری)