تشابه مراسم حج و مناسک بوداییان

تشابه مراسم حج و مناسک بوداییان

حج یکی از پنج رکن اسلامِ سنی و یکی از ده رکن فروع اسلام شیعی است. در دیگر ادیان ابراهیمی چنین آیینی دیده نمی‌شود. این را نیز می‌دانیم که تا پیش از آمدن اسلام، زیارت حج در عربستان رواج داشته است. شاید بتوان این نظر را پذیرفت که محمد برای جلب مخالفین خود، بنیادهای نخستین آیین های رایج آن زمان را حفظ کرده و حج، در طی گذر زمان به شکل امروزین تغییر یافته‌‌ است. این بنیادهای نخستین می‌تواند آیین‌های بودایی را نیز شامل گردد.

در این مقاله سعی داریم به مقایسۀ شباهت های غیرقابل انکار مراسم حج مسلمانان و مناسک عبادی در بودیسم بپردازیم.

لباس احرام؛

به وقت حج، پوشش اجباری زیارت کنندگان در هیچ کشور اسلامی مرسوم و یا مورد پذیرش قرار ندارد.

زنان مسلمانی که حتی صورت خویش را با برقع می‌پوشانند، به وقت حج، مجبورند حجاب از صورت و دست‌های خویش بردارند. چهره نباید هنگام مناسک حج پوشیده باشد.

الله نحوۀ پوششی را برای مسلمین حرام دانسته که در خانۀ خود واجب می دارد!

پوشش موسوم به لباس “احرام”، متشکل از دو تکه پارچۀ سفید است. تکه‌ ای برای پایین ‌تنه و تکه‌ ای حمایل بر شانۀ چپ، به گونه‌ ای که شانۀ راست می باید برهنه باشد.

اگردرشکل لباس احرام دقیق شوید، متوچه شباهت بسیار نحوۀ این پوشش با لباس راهبان بودایی‌ خواهید شد. اگر چه رنگ لباس راهبان بودایی، نارنجی است اما به یاد داشته باشید بوداییان غیرراهب، از رنگ سفید در مناسک خود استفاده می‌کنند.

مناسک حج نه تنها در لباس احرام، بلکه در شکل مکعب مستطیل کعبه، در شیوۀ طواف زیارت‌کنندگان به دور خانۀ کعبه و پیمودن دو فاصلۀ صفا و مروه، برگرفته از مناسک سالانه بوداییان می باشد.

طواف؛
دور زدن‌ بر گرد کعبه در هیچ مسجدی و در هیچ کشور مسلمانان دیده نمی‌شود.

این شیوۀ آیینی در معابد بودایی، بخش مهمی از مناسک آنان می باشد.

طی فاصلۀ صفا و مروه؛

طی فاصله نیز در هیچ یک از مراسم عبادی کشورهای اسلامی دیده نمی شود.

مراسم پیمودن دو فاصله نیز به عنوان نخستین تمرین‌ مراقبه یا “مدیتیشن” در میان بوداییان مرسوم است.

تراشیدن موی سر و بدن؛

حجاج مسلمان به وقت زیارت حج، موهای سر و بدن خود را تراشیده، غسل کرده، آنگاه لباس احرام بر تن می‌کنند.

داوطلبان بودایی قبل از ورود به دورۀ رهُبانیت و پوشیدن لباس راهبان بودایی، پس از تراشیدن موهای سر و بدن، خود را با محلولی از آب و عطر می‌ شویند.

ممنوعیت روابط جنسی و سایر ممنوعیت ها؛
در ایام حج نه تنها آمیزش جنسی ممنوع بوده، بلکه گفتگو در بارۀ آن نیز مجاز نیست. نزاع و جنگ، دروغ گفتن، سوگند یاد کردن، قتل و دزدی، کشتن حیوانات و از بین بردن گیاهان ممنوع است. این ممنوعیت ها برای راهبان بودایی، حکمی دائمی است.

زمان حج؛

مناسک زیارت در اسلام و بودیسم محدود به چند ماه و در ایام باران های موسمی است.

زمان حج مسلمانان در ماه های پایان سال قمری ( شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه ) است.

مقایسۀ زمان حج و ماه های مناسک بوادییان، یکی دیگر از نکاتی است که به این نظریه قوت می بخشد.

ذکر نام خدا؛

در مراسم حج، زیارت‌ کنندگان بی‌وقفه نام خدا و یا عباراتی را (لبیک لک لبیک) به زبان می آورند. ذکر کلمات خاص (مانترا) به هنگام عبادت در آیین‌های بودایی نیز بخش اصلی انجام این مناسک است.

گذشته از تأثیر بودیسم بر مناسک حج، موارد روشن دیگری نیز از تأثیر بودیسم در مناسک عبادی مسلمانان یافت می شود.

شیوۀ سجده؛

سجده کردن مسلمانان به وقت نماز به همان شکلی است که بودایی‌ها با زانوهایی خم‌ شده، دست و پیشانی بر زمین، به مراقبه می‌پردازند.

ورود بدون کفش؛

مسلمانان زمان ورود به مساجد همچون بوداییان به وقت ورود به معابد و به نشانۀ تقدس آن محل، کفش از پا بیرون می‌آورند.

تسبیح؛

راهبان و زیارت کنندگان معابد بودایی با چرخاندن تسبیح، اوراد و مانتراهایی را برای انجام مراقبه و مدیتیشن تکرار می کنند. مسلمانان نیز با چرخاندن هر دانه تسبیح، ذکر یکی از نام های الله یا عبارتی برای حمد او را به جهت در حضور الله بودن را ذکر می کنند.

نمی توان حضور، نفوذ و تأثیر بودیسم در بخش‌هایی از خاورمیانه که به چندین قرن قبل از پیدایش اسلام  می رسد را نادیده گرفت. مبادلات تجاری هند در شبه جزیرۀ حجاز، تنها یکی ازعوامل نفوذ بودیسم در اسلام است.

نوشتۀ کشیش م. مدبر