منشاء انجیل لوقا چیست؟

از میان سه انجیل هم نظر، لوقا بیش از همه اطلاعاتی در مورد منشاء خود به دست می دهد. مؤلف آن، که نام خود را ذکر نمی نماید، مقدمۀ ادیبانه ای ذکر می کند که در آن هدف خود را از نوشتن انجیل و روشهایی که به کار گرفته شده و رابطۀ خود را با معاصرینی که چنین کوششهایی به عمل آوردند روشن می سازد. این مقدمه (لوقا 1: 1 – 4) کلید کتاب است و اگر اعمال رسولان را هم قسمت دوم انجیل لوقا بدانیم؛ این مقدمه کلید آن نیز محسوب می گردد.

از این مقدمه می توان این نتایج را استخراج کرد:

1. در زمان نویسنده آثاری وجود داشت که شامل قسمتهایی احتمالاً ناقص از زندگی و اعمال عیسی بود. اگر نویسنده از این شرح حالها کاملاً راضی می بود خودش مبادرت به نوشتن انجیل نمی کرد.

2. در این آثار کوشش به عمل آمده بود که حقایق مربوطه به ترتیب ذکر شود («تألیف حکایت آن امور» 1: 1).

3. این حقایق در جهان مسیحی شناخته شده و صرفنظر از آثاری که آنها را شرح می دادند مورد قبول بودند. لوقا می گوید که این حقایق یا امور «نزد ما به اتمام رسید» (1: 1).

4. نویسنده خود را لااقل به اندازۀ سایرین مطلع می دانست و این شایستگی را در خود می دید که این شرح حال را بنویسد («من نیز مصلحت چنان دیدم»).

5. اطلاعاتی که در دست داشت از منابع رسمی معتبر کسب شده بود («آنانی که از ابتدا نظارگان و خادمان کلام بودند» 1: 2).

6. مؤلف یا از طریق مشاهده و یا از راه کسب اطلاعات، ازحقایق آگاه و بدون شک با جریانات اصلی هم دوره بود بطوری که با شاهدان عینی در یک زمان می زیست. مفهوم اصلی «همه را من البدایه به تدقیق در پی رفته» همان است که در دوم تیموتائوس 3: 10 و 11 پولس به تیموتائوس می فرماید «لیکن تو تعلیم و سیرت … مرا پیروی نمودی و زحمات و آلام مرا مثل آنهایی که در انطاکیه و ایقونیه و لستره بر من واقع شد». مفهوم این جمله این نیست که تیموتائوس در تمام موارد و در تمام شهرها همراه پولس بوده بلکه این معنی را می دهد که وی با پولس معاصر بوده و از این امور اطلاعات دست اول داشته است.

لغت یونانی آنوتن که «از ابتدا» ترجمه شده باعث اختلاف نظرهایی گردیده است. در نوشتجات یوحنا و یعقوب (1: 17) همیشه به معنی «از بالا» به کار رفته است. لوقا این کلمه را فقط دو بار، یکی در اینجا و یک بار هم در اعمال 26: 5، بکار برده است. در آیۀ اخیرالذکر که قسمتی از سخنرانی پولس است نمی تواند به معنی «از بالا» باشد و به همین دلیل «از اول» ترجمه شده است و منظور پولس زمان آغاز تحصیلاتش در اورشلیم می باشد. پولس در رسالات خود این کلمه را فقط یکبار در غلاطیان 4: 9 بکار برده است که «از سر نو» معنی می دهد. هر چند در لوقا 1: 3 این کمله را می توان «از بالا» ترجمه کرد ولی این معنی بر خلاف مفهوم متن خواهد بود و با مفهومی که لوقا و پولس در سایر جاها بکار برده اند مطابقت نخواهد داشت.

با توجه به مراتب فوق می توان چنین نتیجه گرفت که نویسندۀ این انجیل ادعا می کند در بارۀ حقایق مورد بحث اطلاعاتی از گذشته داشته است. اطلاعات او در مورد مسیح به چندین سال قبل مربوط می شود که در آن موقع با رسولان و شاهدان عینی و احتمالاً با دوستان شخصی یا خویشاوندان عیسی مسیح در تماس بوده است. جذبۀ روح القدس که او را به نوشتن انجیل واداشت در مورد انتخاب مطالب و طرز نوشتن آنها نیز کنترل را در دست داشته است.

7. اطلاعات لوقا تمام حقایق مهم را در بر می گرفت. انجیل او دارای خصوصیاتی می باشد که در اناجیل دیگر موجود نیست و می توان آن را تصویر جامعی از زندگی مسیح دانست.

8. نویسنده ادعا می نماید که انجیل را با دقت و صحت و با ترتیب منطقی نوشته است. مقصود او از کلمۀ «به ترتیب» فقط ترتیب تاریخی نیست بلکه نقشۀ منظمی است که برای نوشتن انجیل از آن پیروی کرده است.

9. مخاطب لوقا احتمالاً از افراد طبقۀ بالای اجتماع بود که با نام تعمیدیش یعنی تیوفلس نامیده شده که به معنی «خدا دوست» یا «محبوب خدا» می باشد. کلمۀ «عزیز» یا «عالیجناب» برای مقامات رسمی یا اشراف بکار برده می شد. احتمال دارد که این شخص توسط لوقا به طرف مسیح رهبری شده و یا شخصی بوده که مسئولیت انتشار آثار لوقا را به عهده گرفته است.

10. این مخاطب قبلاً در بارۀ مسیح احتمالاً از طریق موعظه های شفاهی اطلاعاتی کسب کرده بود ولی به تعالیم بیشتری احتیاج داشت که بتواند او را در این حقایق استوار سازد.

11. هدف اولیۀ لوقا این بود که در مورد حقایق به دوست خود اطلاعات کاملی بدهد. 

از نتایجی که فوقاً ذکر شد می توان فهمید که نویسندۀ انجیل لوقا دارای استعداد ادبی بود و می دانست چگونه از این استعداد برای ارائۀ پیام مسیح استفاده کند. این شخص که بود؟

برگرفته از کتاب معرفی عهدجدید

نوشته: مِریل سی تِنی

ترجمه: کشیش طاطه وس میکائیلیان