آیا جنگهای محمد تدافعی بوده یا تهاجمی؟

 آیا جنگهای محمد تدافعی بوده یا تهاجمی؟

تفسیر عبارت قتال در قرآن توسط مفسرین اسلامی، مرا واداشت تا در مورد این واژه، مطالعه بیشتری انجام دهم. به همین خاطر به سراغ کتب اسلامی و سایتهای اسلامی رفتم. در حین جستجو در اینترنت به سایتی بنام “ویکی فقه دانشنامه حوزوی” برخوردم که معنی قتال را این گونه تشریح کرده بود: قتال به معنی جنگ کردن است. قتال مصدر دوم از باب مفاعله به معنی کشتار و جنگ کردن می باشد که در واژه حرب ذکر شد و گاهی به جای حرب نیز استعمال می شود.

بنابرین عبارت قتال در قرآن در اصطلاح به معنی جهاد و جنگ است. البته مفسرین اسلامی اصرار دارند بگویند که عبارت قتال در قرآن  به معنای “جهاد دفاعی” است. و منظور قرآن تنها در این است که این عبارت می خواهد بگوید که جنگ با محاربین متخاصم مسلح و متجاوز به حد و مرز مسلمین است. و اینکه اگر مسلمانان جنگی را آغاز کنند تا غیر مسلمانان را وادار به روی آوردن به اسلام کنند، اشتباه است.

 به همین خاطر مفسرین اسلامی مدعی هستند که تمامی جنگهای پیامبر اسلام  جنگ های دفاعی بوده است و به این علت آنها به جنگ (اُحُد) و جنگ (احزاب) که به جنگ خندق معروف است اشاره می کنند. و این جنگها را نمونه هایی از جنگهای دفاعی محمد می نامند. البته آنها نمی توانند در این رابطه جنگ سومی متذکر شوند و بگویند که این جنگ هم جنگ دفاعی بوده است.

 البته این مفسرین با توسل به سفسطه، ادعا می کنند جنگ های دیگری هم بوده که محمد شروع کننده آنها بوده، ولی این جنگها به خاطر این بود که اگر محمد آنها را شروع نمی کرد، دشمنان اسلام این جنگها را شروع می کردند. در همین جا لازم است متذکر شوم که دشمنان اسلام هم می توانند همین برهان را بکار برند  و بگویند اگر ما جنگ را شروع نمی کردیم، محمد آغازگر این جنگها می بود.

 اگر به این نحو باشد، همه جنگهایی که در دنیا اتفاق می افتد، جنگهای دفاعی محسوب می شوند و هیچ کس تجاوزگر نیست. ولی واقعیت این است که مسلمانان در بیشتر جنگها آغازگر این جنگها بودند.

زمانی که مسلمانان به عنوان اقلیتی در شهر مکه ساکن بودند، مورد آزار و اذیت قریش بودند. اما این آزار و اذیت جنگ محسوب نمی شود. پس از هجرت محمد زمانی که مسلمانان شهر مدنیه را در دست گرفته بودند، اولین قتل و غارتی که اتفاق افتاد، در ماه حرام در جنگ (نخله) بود که مسلمانان کشتن و غارت را آغاز کردند وبعد از آن جنگ (بدر) رخ داد که باز در این جنگ، مسلمانان خود آغازگر این جنگ بودند، که در این رابطه باید به سوره انفال آیه 7 اشاره کنم که می گوید:

وَإِذْ يَعِدُكُمُ اللَّهُ إِحْدَى الطَّائِفَتَيْنِ أَنَّهَا لَكُمْ وَتَوَدُّونَ أَنَّ غَيْرَ ذَاتِ الشَّوْكَةِ تَكُونُ لَكُمْ وَيُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُحِقَّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ وَيَقْطَعَ دَابِرَ الْكَافِرِينَ

و [به ياد آوريد] هنگامى را كه خدا يكى از دو دسته [كاروان تجارتى قريش يا سپاه ابوسفيان] را به شما وعده داد كه از آن شما باشد و شما دوست داشتيد كه دسته بى‏ سلاح براى شما باشد و[لى] خدا مى‏ خواست‏ حق [=اسلام] را با كلمات خود ثابت و كافران را ريشه‏ كن كند.

مسلمانان به امید غارت کاروان تجاری و ثروت قریش حرکت کردند، که با مردان مسلح قریش روبرو شدند. قریشیان در حقیقت از کاروان و ثروت خود که مورد حمله مسلمانان قرار گرفت، دفاع کردند. و در حقیقت مقصر این جنگ، مسلمانان بودند، چون به عنوان راهزن به کاروان قریشیان حمله ور شدند. بعد از آن هم می شود به جنگ “بنی نضیر” و یا جنگ ” بنی قریظه” ، “جنگ ” بنی مصطلق” و جنگ “خیبر” و فتح مکه  اشاره کرد که آغازگر آن خود مسلمانان بودند. البته بجز همان دو جنگ اولی که از آنها نام بردم.

ولی مفسرین و مورخین اسلامی مدعی هستند که جنگهای محمد، جنگهای دفاعی بودند. یکی از مفسرین اسلامی بنام مهندس عبدالعلی بازرگان، نویسنده آثار مذهبی و سیاسی و عضو نهضت آزادی می گوید: اسلام اصلاً جنگ را جایز نمی داند و فقط اگر کسانی به مسلمانان حمله کنند، اسلام این اجازه را می دهد که برای دفاع از خود، جنگ کنند. و آن هم به این خاطر که مسلمانان مورد ظلم قرار نگیرند، چنانکه در صدر اسلام هم جنگهای پیامبر بدین گونه بود. و او با استناد به آیه 39 از سوره الحج، دلیل خود را مطرح می کند. در این آیه آمده است:

  أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ

به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل شده رخصت [جهاد] داده شده است چرا كه مورد ظلم قرار گرفته‏ اند و البته خدا بر پيروزى آنان سخت تواناست.

جالب اینجاست که خود مفسرین اسلامی به این عقیده دارند که این آیه، اولین آیه در مورد جهاد است. یعنی زمانی که هنوز اسلام هیچ قدرتی نداشته و تازه در حال پا گرفتن بود. در واقع استناد مفسرین اسلامی به اولین آیه در مورد جهاد، همین آیه است. چون آیات بعدی در مورد جهاد در حقیقت بسیار روشن هستند، چون بر خلاف این آیه به جنگ و قتال با کافران، مشرکان و اهل کتاب (یهودیان و مسیحیان)  می پردازد.

اما اینکه مدعی هستند قتال برای دفاع از مسلمانان امرشده، تلاشی  برای سرپوش گذاشتن بر چهره  خشن قرآن هست. در این مقاله  سعی می شود همه مثالها را از خود قرآن در این رابطه بنویسم  تا ببینیم که منظور قرآن از قتال، واقعاً دفاع است و یا جنگ افروزی؟

چنانکه می دانید قتل به معنای کشتن است و نه جنگیدن و قَاتَلُونَ به معنای جنگیدن است، نه به معنای دفاع کردن. بگذارید ابتدا از عبارت قتل شروع کنیم. در سوره یوسف آیه 10 می گوید:

  قَالَ قَائِلٌ مِنْهُمْ لَا تَقْتُلُوا يُوسُفَ       گوينده‏ اى از ميان آنان گفت‏ يوسف را مكشيد

پس میبینم که منظور قرآن از لَا تَقْتُلُوا يُوسُفَ  جنگیدن با یوسف نیست بلکه منظور ازعبارت  قْتُلُ،   کشتن یوسف است.

همینطور در سوره الاسراء آیه 31 قرآن می گوید:

 وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ         فرزندان خود را مكشيد

همینطور در این جمله  وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ  منظور جنگیدن با فرزندان خود نیست، بلکه منظور کشتن فرزندان است.  و به همین ترتیب در سوره بقره آیه 54 قرآن آمده است:

وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ

و چون موسى به قوم خود گفت اى قوم من شما با [به پرستش] گرفتن گوساله برخود ستم كرديد پس به درگاه آفريننده خود توبه كنيد و [خطاكاران] خودتان را به قتل برسانيد.

در این آیه می گوید: حال که گوساله پرستی کردید، بروید و خودتان را به قتل برسانید.  این عبارت  فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ   امر کردن به جنگیدن با خود نیست، بلکه فرمان قتل است. پس اگر عبارت قْتُلُ  در جاهای دیگر قرآن به معنای کشتن است،  پس باید در آیات دیگر هم همین معنا را بدهد و نه فرمان جنگیدن.

 همینطور در سوره التوبه آیه 5، این عبارت بار دیگر تکرار شده ولی این بار نسبت به مشرکین. به آیه مذکور توجه کنید:

 فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ  حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا

 مشركان را هر كجا يافتيد بكشيد و آنان را دستگير كنيد و به محاصره درآوريد و در هر كمينگاهى به كمين آنان بنشينيد.

و همینطور در سوره النساء آیه 89 می گوید:

فَإِنْ تَوَلَّوْا فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَلَا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا

پس اگر روى برتافتند هر كجا آنان را يافتيد به اسارت بگيريد و بكشيد شان و از ايشان يار و ياورى براى خود مگيريد

و باز آیات متعدد بسیاری که نشان می دهد َاقْتُلُو به معنی کشتن است و نه جنگیدن.

در عربی عبارت قَاتِلُوا  به معنی جنگیدن است به  آیه 167 در سوره آل عمران توجه کنید:

وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ نَافَقُوا وَقِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا قَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا

همچنين كسانى را كه دورويى نمودند [نيز] معلوم بدارد و به ايشان گفته شد بياييد در راه خدا بجنگيد يا دفاع كنيد.

پس با توجه به آیات فوق عبارت اقْتُلُو با کلمه قَاتِلُوا  در معنا کاملا متفاوت هستند، چرا که اولی به معنی کشتن و دومی به معنای جنگیدن است. و این دو فعل با هم متفاوت هستند. اگر قرآن می خواست بگوید دفاع کنید، می بایست از عبارت ادْفَعُوا  که به معنای دفاع است، استفاده می کرد.

مفسرین اسلامی نمی توانند از خود، معنای جدیدی را برای عبارات بیافرینند و جایی که نوشته شده بجنگید، بخوانند دفاع کنید. ایشان باید توجه داشته باشند که جنگیدن دو جانبه است. یعنی دو گروه با همدیگر بجنگ می پردازند. اما فرمان  قَاتِلُوا  یک سویه است. اگر بخواهیم دقیقتر در مورد عبارت  قَاتِلُوا بنویسم باید بگویم  قَاتِلُوا یعنی آغازگر جنگ باشید یعنی بروید و با گروه دیگر بجنگید.  در سوره البقره آیه 191 آمده است:

وَلَا تُقَاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّى يُقَاتِلُوكُمْ فِيهِ فَإِنْ قَاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ كَذَلِكَ جَزَاءُ الْكَافِرِينَ

در كنار مسجد الحرام با آنان جنگ مكنيد مگر آنكه با شما در آن جا به جنگ درآيند پس اگر با شما جنگيدند آنان را بكشيد كه كيفر كافران چنين است.

اگر خوب به آیه مذکور توجه کنیم متوجه می شویم که قرآن می گوید در مسجد الحرام، شما آغازگر جنگ نباشید. در این آیه آمده است لَا تُقَاتِلُوهُ   شما نجنگید مگر اینکه آنها با شما  يُقَاتِلُو  بجنگ در آیند.

به عبارت دیگر باید گفت این  يُقَاتِلُو  جهت دارد، با هم جنگیدن نیست، بلکه جنگ راه انداختن است.

اگر عبارت قَاتِلُوا  فرمان به یک جنگ دو سویه باشد، آنگاه  قَاتِلُوا  با  تُقَاتِلُوهُ   فرقی نخواهد داشت. اینکه به شما امر شود جنگ نکنید مگر آنها با شما بجنگند، به وضوع نشان می دهد منظور از این عبارت، آغازگر جنگ بودن است.  و همینطور در سوره البقره آیه 193 می گوید:

وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ        با آنان بجنگيد تا ديگر فتنه‏ اى نباشد

با این معانی دلخواه که مفسرین اسلامی  به جملات  می دهند، باید این آیات را این گونه معنا کرد که اگر زمانی کافران بر مسلمین تجاوز کردند، آنگاه شما هم پاسخ آنان را بدهید.

این گونه معنا از جانب مفسرین اسلامی تنها این را نشان می دهد که آنها آیات و عبارات قرآن را به سخره گرفته اند.  ولی معنای دقیقی که از این عبارات استخراج می شود این است:  با آنها بجنگید.  یعنی بروید با آنها بجنگید و شما آغازگرجنگ باشید.

فکر می کنم با این تفاسیر اکنون بهتر می توانیم درک کنیم که چرا  گروه های معروفی چون داعش ، القاعده ، النصره و غیره، واقعاً به این آیه قرآنی  لبیک گفتند:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِينَ يَلُونَكُمْ مِنَ الْكُفَّارِ وَلْيَجِدُوا فِيكُمْ غِلْظَةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ

اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد با كافرانى كه مجاور شما هستند كارزار كنيد و آنان بايد در شما خشونت بيابند و بدانيد كه خدا با تقواپيشگان است.     سوره التوبه آیه 123

آیا حقیقتا  الْمُتَّقِينَ  بودن مؤمنان با خشونت آشکار می شود؟ آیه فوق پاسخی مثبت به این سؤال ما می دهد.

عزیزان توجه کنید این آیه قرآن سرمشق شعار گروه های اسلامی در عراق، سوریه، فیلیپین و چندین کشور اسلامی در خاورمیانه و آفریقای شمالی است.

به راستی چرا قرآن فرمان می دهد که پیروانش باید به جنگ مشرکین، کافران و اهل کتاب (یهودیان و مسیحیان) بروند؟

 اگر شما  آیات ذیل را بخوانید، خواهید فهمید که چرا در قرآن، به پیروان اسلام چنین فرمانی داده شده است:

سوره التوبه آیه 123 می گوید با الْكُفَّارِ بجنگید. و همینطور در همین سوره آیه 5 میگوید: فَإِذَا انْسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ پس چون ماه ‏هاى حرام سپرى شد مشركان را هر كجا يافتيد بكشيد.

و همینطور باز سوره التوبه آیه 29 می گوید با اهل کتاب کارزار کنید:

قَاتِلُوا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلَا يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَلَا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ

با كسانى از اهل كتاب كه به خدا و روز بازپسين ايمان نمى ‏آورند و آنچه را خدا و فرستاده‏ اش حرام گردانيده‏ اند، حرام نمى دارند و متدين به دين حق نمى‏ گردند، كارزار كنيد.

پس مشاهده می کنیم که خود قرآن دلایل خودش را مطرح می کند و مفسرین اسلامی و یا پیروان قرآن نمی توانند سرپوشی بر این آیات بگذارند. قرآن می گوید:

وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ          با آنان بجنگيد تا ديگر فتنه‏ اى نباشد.

و همینطور سوره التوبه آیه 5 می گوید:

فَإِذَا انْسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ فَإِنْ تَابُوا وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ فَخَلُّوا سَبِيلَهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ

پس چون ماه ‏هاى حرام سپرى شد مشركان را هر كجا يافتيد بكشيد و آنان را دستگير كنيد و به محاصره درآوريد و در هر كمينگاهى به كمين آنان بنشينيد پس اگر توبه كردند و نماز برپا داشتند و زكات دادند راه برايشان گشاده گردانيد زيرا خدا آمرزنده مهربان است.

چرا باید مسلمین در کمینگاه غیر مسلمانان بنشینند و آنان را تار و مار کنند؟

پاسخ این سؤال را در ادامه آیه می توانیم بیابیم. توجه کنید:  (پس اگر توبه كردند و نماز برپا داشتند و زكات دادند راه برايشان گشاده گردانيد)  پس موضوع توبه کردن و برپا کردن نماز و دادن زکات از طرف مشرکان است. یعنی اگر بخواهم به صورت خلاصه بگویم باید اینطور نوشت: ای مسلمانان بجنگید تا مشرکان و اهل کتاب و غیره به اجبار مسلمان شوند.

حال به آیه 89 از سوره النساء توجه کنید:

وَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ كَمَا كَفَرُوا فَتَكُونُونَ سَوَاءً فَلَا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ أَوْلِيَاءَ حَتَّى يُهَاجِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَلَا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا

همان گونه كه خودشان كافر شده‏ اند آرزو دارند [كه شما نيز] كافر شويد تا با هم برابر باشيد پس زنهار از ميان ايشان براى خود دوستانى اختيار مكنيد تا آنكه در راه خدا هجرت كنند پس اگر روى برتافتند هر كجا آنان را يافتيد به اسارت بگيريد و بكشيدشان و از ايشان يار و ياورى براى خود مگيريد.

چه کسانی را باید به اسارت بگیرند و بعد بکشند؟

 چنانکه در آیه مذکور است، کسی که باید اسیر و کشته شود، کافران هستند و دلیل آن را هم قرآن این گونه بیان می کند: ” تا در راه خدا هجرت کنند”.

ولی در اینجا سؤالی پیش می آید: چطور کافری که به خدا اعتقاد ندارد، در راه این خدا هجرت کند؟

  پاسخ واضح است او باید مسلمان شود.  اگر مسلمان نشود باید او را بگیرند و بکشند.

در سوره التوبه آیه 29 آمده است:

قَاتِلُوا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلَا يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَلَا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حَتَّى يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَنْ يَدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ

با كسانى از اهل كتاب كه به خدا و روز بازپسين ايمان نمى ‏آورند و آنچه را خدا و فرستاده‏ اش حرام گردانيده‏ اند، حرام نمى دارند و متدين به دين حق نمى‏ گردند، كارزار كنيد تا با [كمال] خوارى به دست ‏خود جزيه دهند.

در این آیه به روشنی مشهود است که قرآن با صراحت تمام می گوید با کسانی که از اهل کتاب (یهودیان و مسیحیان) هستند، بجنگید.

ولی باز اینجا سؤالی که پیش می آید این است:  اهل کتاب یعنی یهودیان و مسیحیان به روز بازپسین (قیامت) ایمان دارند، ولی به ادعای محمد به عنوان یک نبی و قرآن به عنوان یک کتاب آسمانی، اعتقاد ندارند.

قرآن به صراحت می گوید اهل کتاب یعنی مسیحیان و یهودیان باید به مسلمانان جزیه دهند آن هم با کمال خواری. پس، موضوع کسب مال و ثروت است، آن هم از طریق جنگ!

 اگر کمی به تاریخ کشورهایی که هم اکنون مسلمان هستند نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد چطور سرزمینهای آنها در گذشته مثل ایران، افغانستان، آدزبایجان، ترکیه و غیره به اسلام روی آوردند و مسلمان شدند. آنها با مطالعه و دانش و اختیار، اسلام را نپذیرفتند، بلکه با امر قَاتِلُوا -ی  قرآن و به زور شمشیر، اسلام را پذیرفتند.

فرمان  قَاتِلُوا   در قرآن  برای مسلمان کردن غیر مسلمانان و گرفتن اموال آنها، چه با جنگیدن و چه با تهدید به جنگ و کشتار، داده شده است.

دوست مسلمان من آیا تمامی جنگ‌های محمد، جهاد دفاعی بوده است و ایشان هرگز برای کشورگشایی نجنگیدند؟.

منابع مورد استفاده در این مقاله : سایت ویکی فقه – دانشنامه حوزوی – قتال  و سایت قرآنی تنزیل

وکتاب الاسیر فی الاسلام  تالیف آیت الله علی احمدی میانجی

نویسنده: کشیش آبیلا یوحنا مارو