قسمت پایانی فصل دوم: مسئله جنگهای مقدس یا جهاد

بدون در نظر گرفتن این سؤال که آیا جنگ اساساً امری مشروع و توجیه ­پذیر است یا خیر،[38] محمد اعتقاد زیادی به جهاد داشت. محمد با «وحی» الهی به پیروانش فرمان داد: «در راه خدا بجنگید» (بقره 244) و می ­افزاید: «هر کجا مشرکان را یافتید با آنان بجنگید و ایشان را بکشید» (توبه 5) و «چون با بی­ ایمانان روبرو شدید آنان را گردن زنید» (محمد 4).

به طور کلی به مسلمانان امر شده است: «کارزار کنید با او که ایمان به خدا و روز قیامت نیاورده است» (توبه 29). در واقع بهشت پاداش کسانی است که در راه خدا جهاد کنند: «آنان که از وطن خود هجرت کردند و از دیار خود بیرون شده در راه خدا رنج کشیدند و جهاد کردند و کشته شدند، همان بپوشانیم بدی­های آنان را و درآوریم آنها را به بهشت­هایی که از زیر درختان آن، نهرهای آب جاری است. این پاداشی است از جانب خداوند و نزد خدا است پاداش نیکو» (آل عمران 195؛ رجوع کنید بقره 244 و نساء 95).

این جنگ­های مقدس تحت عنوان «جهاد در راه خدا» (بقره 244) و بر ضد «بی­ ایمانان» انجام می­ شد. در سوره مائده آیه 33 چنین می­ خوانیم: «همانا کیفر آنانی که با خدا و رسول او به جنگ برمی­ خیزند و در روی زمین به فساد کوشند، جز این نباشد که آنها را بسته یا به دار کشند یا دست و پایشان را به خلاف ببرند یا با نفی بلد و تبعید از سرزمین صالحان دور کنند».

یوسف علی، نویسنده و صاحب­ نظر مسلمان با مناسب خواندن این مجازات­ها با توجه به «مقتضیات» زمان، با اشاره به رفتار بی­رحمانه اعراب پیش از اسلام با دشمنان خود، در پی توجیه عبارات قرآن برمی­ آید و می­ گوید: «اسلام مجازات­ هایی از قبیل سوراخ کردن چشمان و رها کردن اسیران در زیر آفتاب سوزان صحرا را منسوخ نمود».[39]

چنین جنگی و چنین شکنجه ­هایی که به نام دین و تحت لوای آن انجام می­ شود، در نظر بسیاری از منتقدان مثال روشنی از نابردباری مذهبی است.*

اقتضائات اخلاقی. محمد بارها فرمان حمله به کاروان­های تجاری مکیان و غارت آنها را صادر کرد و خود پیامبر شخصاً رهبری سه مورد از این حملات را بر عهده داشت.[40] بدون شک هدف از این حملات، نه تنها کسب غنائم، بلکه نشان دادن قدرت رو به رشد سپاهیان اسلام به اهالی مکه بود.

منتقدان اسلام، سؤالات اخلاقی فراوانی در رابطه با این نوع راهزنی­ها مطرح می­ کنند و حداقل این احساس را دارند که این اعمال سایه تاریکی بر «کاملیت اخلاقی» محمد که مسلمانان مدعی آن هستند، می­ اندازد.

یک بار محمد به یکی از پیروانش فرمان داد که با دروغ یکی از دشمنانش به نام خالد را فریب داده و او را بکشد. پس با حیله به او نزدیک شد و در مقابل چشمان حیرت ­زده زنان قربانی «با شمشیرش خود را به روی او انداخت و او را کشت. تنها شاهدان ماجرا، زنان خالد بودند که شروع به گریه و زاری برای شوهر خود کردند».[41]

در جایی دیگر، محمد نشان داد که از دست زدن به «قتل مخالفان سیاسی» هیچ ابائی ندارد و آن زمانی بود که یهودی سرشناسی به نام کعب ابن الشرف بنای ناسازگاری با محمد و کارهای او نهاد و شعری هجوآمیز درباره او سرود. پیامبر از پیروانش پرسید: «چه کسی مرا از دست کعب نجات خواهد داد؟» بلافاصله چهار نفر داوطلب شدند و کوتاه زمانی بعد، سر بریده کعب را برای محمد آوردند.[42]

حسنین هیکل، مورخ و زندگی­ناامه ­نویس برجسته مسلمان در کتاب خود «زندگی محمد» بارها به این نوع ترورها اشاره کرده است. در مورد یکی از آنها می­ نویسد: «پیامبر دستور به کشتن عقبه ابن معیت داد. وقتی عقبه به دست و پای او افتاد که «ای محمد رحم کن. چه کسی از بچه­ های من مواظبت کند؟» محمد در جواب گفت: «آتش».[43]

خود قرآن بیانگر این است که محمد بی­ میل نبود در صورتی که منافعش اقتضاء کند، قول­های خود را زیر پا بگذارد. او حتی برخلاف رسم قدیمی و الزامی اعراب در مورد خودداری از جنگ در ماه حرام، وحی جدیدی آورد: «ای پیامبر، مردم از تو درباره جنگ در ماه حرام سؤال کنند، بگو گناهی است بزرگ، ولی بازداشتن خلق از راه خدا… بسیار گناه بزرگتری است» (بقره 217) یا «خدا حکم کرد برای شما که سوگندهای خود را بگشایید» (تحریم2).

مقابله به مثل و انتقام­جویی. محمد حداقل دو بار به پیروان خود فرمان داد کسانی را که اشعار هجوآمیز در مورد او گفته بودند، بکشند. دفاع برخی از مسلمانان از این نوع واکنش­های بسیار شدید محمد در مورد چیزهایی از قبیل اشعار هجوآمیز به هیچ ­وجه قانع ­کننده نیست: «برای مردی مثل محمد که موفقیت او تا حدود زیادی به اعتبار و شهرتش بستگی داشت، اشعار هجوآمیز و استهزاکننده می­ توانست بسیار خطرناک­تر از شکست در جنگ باشد».[44]

ولی همانطور که منتقدان اشاره می ­کنند، واقعیت این است که هدف، وسیله را توجیه نمی­ کند، بلکه اهداف عالی متضمن روش­های اخلاقی است.

حتی اگرچه هیکل نیز بر این باور است که «مسلمانان همواره مخالف کشتن زنان و کودکان بودند» با این وجود «یک زن یهودی به خاطر اینکه سنگ آسیایی را بر مسلمانی انداخته و او را کشته بود، اعدام گردید».[45]

هیکل با نقل روایتی دیگر می ­نویسد: «روزی «دو کنیز را ]که ظاهراً اشعاری در مذمت محمد گفته بودند[ گرفته به همراه اربابشان گردن زدند».[46] وقتی معلوم شد که زنی به نام «ابوافک» با گفتن اشعاری به محمد توهین کرده، یکی از پیروان محمد «در حالی که بچه­ های آن زن در کنار او خوابیده بودند و به یکی از آنها شیر می ­داد، شبانه بر او یورش برد و بعد از جدا کردن بچه خردسال از مادرش، او را به قتل رسانید».[47]

با توجه به تمام این واقعیت­ها، مطمئناً کسی که مرتکب چنین اعمالی شود نمی ­تواند الگوی بزرگ اخلاق برای بشریت باشد. تعصبی که پیروان محمد را به کشتن دیگران به خاطر او تشویق می­ کرد، به راستی نفرت­ انگیز است. هیکل می­ نویسد که عمر بن خطاب، دومین خلیفه اسلام و یکی از یاران نزدیک محمد گفته بود که اگر پیامبر فرمان دهد حاضر است دختر خود را بکشد. تعصب فرمانروای امپراتوری اسلام تا آنجا بود که طبق نوشته هیکل، «قسم به خدا، اگر محمد از من می­ خواست که سر دخترم را بشکافم، بدون لحظه ­ای تأمل این کار را می­ کردم».*

مسئله بی رحمی. محمد که با آخرین قبیله یهودی در مدینه پیمان صلح امضا کرده بود، به ظن هم ­دستی آنان با مکیان دشمن و توطئه­ چینی بر ضد مسلمانان، بر آنان یورش برد. این بار برخلاف گذشته که دو قبیله یهودی را تنها از شهر بیرون کرده بود، فرمان داد تمام مردان قبیله را بکشند و زنان و کودکان را به اسارت گرفته، بفروشند.

حتی کسانی که در پی توجیه این اتفاقات برمی ­آیند، این رفتار را «بیرحمی» می ­دانند و می­ کوشند این بی رحمی­ها را چنین توجیه نمایند: «باید ظلم و بی رحمی محمد نسبت به یهودیان را با توجه به زمینه­ های قبلی تفسیر نمود. در واقع ریشخندها و انکارهای آنان بزرگترین ناراحتی زندگی او بود و آنان حتی زمانی اعتبار و اقتدار رسالت او را به شدت تهدید می­ کردند».[48]

حتی اگر چنین بوده باشد، جواب خطا را با خطا دادن کار صحیحی نیست. در هر صورت، آیا کشتن مردان و اسیر کردن زنان و کودکان توجیه­ پذیر است؟* و نکته دیگر اینکه، آیا با چنین اعمالی می­ توان شخصی را که نمونه کامل اخلاق معرفی می ­شود، واقعاً الگوی تمام بشریت دانست؟

علی­رغم تمام این شواهد در مخالفت با این ادعا که محمد نمونه کامل اخلاق است، حسنین هیکل به طرزی باورنکردنی ادعا می­ کند که «حتی اگر ادعاهای آنان حقیقت داشته باشد، ما همه آنها را با این استدلال ساده تکذیب می­ کنیم که عظمت فراتر از قانون است».[49]

خلاصه

اسلام مدعی است که محمد خاتم انبیاء و صاحب مکاشفه نهایی و کامل خدا در قرآن است. مسلمانان برای اثبات این ادعای خود به نکاتی از قبیل پیشگویی­ های محمد در قرآن، ماهیت معجزه ­آسای قرآن، معجزات محمد و شخصیت اخلاقی کامل محمد اشاره می­ کنند. به هرحال همانطور که دیدیم، مدارک و شواهد موجود به هیچ ­وجه بیانگر خارق­العاده بودن نکات مورد ادعای آنان نیست، چراکه یا هیچ مدرکی مبنی بر وقوع آنها وجود ندارد یا در صورت وقوع، هیچ چیزی دال بر معجزه­ آسا بودن آنها نیست.

البته مسلمانان می­ توانند همچنان تمام این موارد را با ایمان بپذیرند، ولی اصرار بر اینکه ادعاهای خود را مستدل نشان دهند، موضوع کاملاً متفاوتی است. غیرمسلمانانی که ایده سقراط را مبنی بر اینکه «زندگی آزموده ­نشده ارزش زیستن ندارد» (و با کمی اغماض «ایمان ناآزموده، ارزش ایمان آوردن را ندارد») قبول دارند، تردیدی به خود راه نمی ­دهند که برای یافتن ایمانی مبتنی بر حقیقت به جای دیگری بنگرند.