چرا در میان فرزندان یعقوب، حق نخست زادگی به یهودا که فرزند چهارم بود، اعطا شد؟

حق نخست زادگی

بر اساس کتاب تثنیه ۲۱: ۱۷ پسر نخست زاده، سهم دو برابر از ارث پدر را می برد. نخست زادگی حق پسری بود که اول به دنیا می آمد و این بدان معنا بود که او بعد از پدر حق رسیدگی بر امور خانواده را برعهده می گرفت. بر طبق شواهد تاریخی در جنوب آشور قدیم در منطقه بین النهرین حق نخست زادگی قابل انتقال بوده است. در یک چنین پیمانی یک برادر برای به دست آوردن قسمتی از یک ارث، سه گوسفند پرداخت می نمود و این توضیح کافی از معامله یعقوب با عیسو را به ما می دهد وقتی عیسو به کاسه آشی نخست زادگی و ریاست را از دست داد. در واقع، عیسو نخست زادگی خود را خوار شمرد.

اما سؤال اینجاست اگر حق نخست زادگی به پسر ارشد می رسد پس چرا این حق به یهودا که چهارمین پسریعقوب بود رسید؟

اگر به پیدایش 49: 3 مراجعه کنیم به وضوح می‌ فرماید: “رئوبین تو نخست زاده منی.” ولی رئوبین به خاطر اینکه در پیدایش ۳۵: ۲۲ با زن پدر خود زنا کرد، این حق نخست زادگی را از دست داد. پسر دوم و سوم یعقوب به نامهای شمعون و لاوی نیز به خاطر قتل عامی که در شکیم درباب 34 کتاب پیدایش انجام دادند حق نخست زادگی خود را از دست دادند و این نخست زادگی به پسر چهارم که یهودا می باشد رسید.

اگر یهودا نخست زاده است پس چرا در اول تواریخ 5: 1و2 نوشته شده که پسران یوسف نخست زاده هستند؟

نکته اول اینکه کتب اول ودوم تواریخ به سیر پادشاهی اسرائیل مخصوصاً داود می پردازد و اگر بخواهیم بدانیم که چرا افرایم نخست زاده است باید بدانیم که او پسر چه کسی است. افرایم پسر یعقوب و راحیل بود و راحیل کسی بود که یعقوب  به خاطر به دست آوردنش زحمت مضاعف کشید و به جای7 سال، ۱۴ سال خدمت کرد تا راحیل را بدست آورد. به خاطر راحیل، یعقوب به یوسف از طرف خدا وعده مضاعف داد. اگر پسران یعقوب را بشماریم ۱۲ نفر هستند ولی در سهم سرزمین وعده افرایم و منسی به جای یوسف قرار گرفتند . اما چه اتفاقی رخ داد؟ لاوی طبق خروج به کهانت رسید و از سهمِ داشتن زمین در سرزمین وعده خارج شد چون آنها باید کهانت می کردند. یوسف هم که وعده مضاعف دریافت کرده بود اسمش خارج شد و برطبق وعده، پسرانش افرایم و منسی صاحب زمین شدند.

در باب 5 اول تواریخ که نخست زادگی افرایم را اعلام می‌کند، بر اساس نخست زاده تقسیم زمین در شرق رود اردن هست یعنی بین قبایل رؤبین، جاد و نصف قبیله منسی، این نخست زادگی براساس نخست زادگی رهبری نبود. اتفاقا نوع واژگانی که در اینجا استفاده شده صفت مالکیت مادی هست. در این دایره واژگان صفت مالکیت، با دو دسته روبرو می شویم: دسته ای که مادی است و دسته ای که روحانی است. اتفاقاً برای یهودا در تمامی متون از دایره واژگان نخست زادگی رهبری و روحانی استفاده شده ولی بطور خاص برای انتقال و تقسیم زمین بُعد مادی آن در نظر گرفته شده. این آیه صراحتاً اعلام برتری رهبری یهودا بر سایر برادران است ولی در تقسیم أموال، از نخست زادگی صفت مالکیت مادی برای یوسف استفاده شده است.

نوشته: شبان گویک هایراپتیان