آیا قرآن کلام خداست؟ ادامۀ فصل اول: قالب نوشتاری نسخه ها (نسخه های مشق و المائل) (مقالۀ ششم)

قالب افقی:

عامل دیگری که به تاریخ های متأخر و معاصر این دو نسخۀ خطی اشاره دارد، قالب نوشتاری آن است. باید توجه داشت که به این دلیل سبک کشیدۀ خط کوفی، هر دو نسخه از کاغذهایی استفاده می کنند که عرض آن بلندتر از حد معمول است. به این قالب، قالب افقی گفته می شود که از اسناد و کتاب های تاریخی مسیحیان آشوری و عراقی قرن هشتم و نهم گرفته شده است. نسخه های خطی عربی پیشین همه در «قالب عمودی» نگاشته شده اند. بنابراین، این نشان گر این است که هر دو نسخۀ خطی سمرقند و توپکاپی که به دستخط کوفی نوشته شده و از قالب افقی استفاده کرده اند، نمی توانند زودتر از 150 سال پس از گردآوری نسخۀ عثمانی یعنی در اواخر قرن هشتم یا اوایل قرن نهم نوشته شده باشند.

نسخه های مشق و المائل:

بنابراین در آن زمان در حجاز (عربستان) چه خطی مورد استفاده بود؟ می دانیم که پیش از خط کوفی، دو خط عربی دیگر هم وجود داشته است که اکثر مسلمانان امروز با آن ها آشنایی ندارند. یکی از آن ها خط المائیل است که در حجاز به ویژه در مکه و مدینه توسعه یافت و دیگری خط مشق بود که در مدینه ایجاد شد. المائیل در قرن هفتم مورد استفاده قرار می گرفت و به آسانی قابل شناسایی است، چرا که با یک زوایۀ خفیفی نوشته می شود. در واقع المائیل به معنای «کج کردن» است. این خط حدود دو قرن مورد استفاده قرار گرفته است.

پیدایشِ خط مشق نیز از قرن هفتم آغاز شد، اما تا قرن ها مورد استفاده قرار نگرفت. از نظر شکل، افقی تر است و می توان آن را از روی سبک نسبتاً شکسته و لطیف آن تشخیص داد. اگر قرآن در این زمان و در قرن هفتم تدوین شده است، پس طبیعتاً باید به یکی از دو خط المائیل و مشق نوشته می شد.

جالب این جاست که ما امروز قرآنی داریم که به خط المائیل نوشته شده است و قدیمی ترین قرآنی محسوب می شود که امروزه در اختیار ماست. اما با این وجود، در استانبول یا تاشکند نیست، بلکه از قضا در موزۀ بریتانیا در لندن قرار دارد. قدمت این کتاب به اواخر قرن هشتم بر می گردد که توسط مارتین لینگز، متصدی سابق نسخه های خطی موزۀ بریتانیا، که خود یک مسلمان متعهد است، نگهداری می شود. بنابراین، با کمک تجزیه و تحلیل خط ها، کاملاً یقین داریم که امروزه هیچ نسخۀ خطی شناخته شده ای از قرآن در دسترس ما نیست که قدمت آن به قرن هفتم برگردد.

علاوه بر این، تقریباً تمام نسخه های قدیمی و خطی قرآن که در اختیار ماست، در بهترین حالت قدمتی بیش از 100 سال پس از مرگ محمد را دارا هستند. آنماری شیمل در کتاب خوش نویسی و فرهنگ اسلامی خود بر همین نکته تأکید دارد. او عنوان کرده که جدا از (قرآنی) که اخیراً در صنعا کشف شده، «نخستین تکه های یافته شده از قرآن که قابل تاریخ گذاری هستند به 25 سال اول قرن هشتم بر می گردد».

جالب اینجا است که این قرآن های صنعا هنوز هم به عنوان یک معما باقی مانده اند، زیرا دولت یمن به آلمانی هایی که آن ها را کشف کرده اند اجازه نداده تا نتیجه یافته های خود را منتشر کنند. آیا این کار دولت یمن می تواند برای جلوگیری از برملا ساختن حقایقی باور نکردنی در مورد این قرآن ها و پوشاندن واقعیت باشد؟ گفته شده است که این قرآن های مربوط به اویل قرن هشتم با آنچه امروز در اختیار داریم مطابقت ندارد. ما هنوز منتظر هستیم تا تمام حقیقت را بدانیم. با این حال، از شواهدی که در اختیار ماست، بعید به نظر می رسد که بخش هایی از قرآن که ظاهراً به دستور عثمان بازنویسی شده اند، تا امروز باقی مانده باشند. آنچه برای ما به جای مانده است، صد و پنجاه سال شکافِ زمانی است که نمی توان برای آن علتی ذکر کرد. با این حال، پیش از پرداختن به قرآن، اجازه دهید به سنت های مسلمانان برگردیم و بحث خود را این گونه دنبال کنیم که آیا این منابع اولیۀ قرآن نمی توانند ارزیابی کافی از اعتبار قرآن ارائه کنند یا خیر. یکی از سنت هایی که بیشترین کاربرد را دارند، احادیث هستند.

متن مناظرات دکتر جی اسمیت (کاری از چوب مینیستری)