آیا باستان‌شناسان شهری را که عیسی مسیح روی آب‌های آن راه رفت، پیدا کرده‌اند؟

شهری که طبق کتاب انجیل، برخی از معروف‌ترین معجزه‌های عیسی در آن رخ داد، اکنون موضوع مورد بحث در میان باستان‌شناسان است.

عهد جدید از «بیت صیدا» به‌عنوان شهری سخن می‌گوید که در آن معجزاتی به دست عیسی رخ داد. او در این شهر بینایی مرد نابینایی را بازگرداند. همچنین، این شهر نزدیکی دریاچه جلیل قرار داشت؛ جایی که در انجیل آمده است عیسی روی آب راه رفت.

امروزه، دو محوطۀ باستان‌شناسی که حدود ۲ کیلومتر از هم فاصله دارند (et-Tell و el-Araj) نامزدهای اصلی بیت صیدا درنظر گرفته می‌شوند، اما باستان‌شناسان در این مورد توافق ندارند که کدام محوطه همان شهری است که در انجیل به آن اشاره شده است.

_{در داستانی که در انجیل آمده است، عیسی روی دریاچه جلیل در نزدیکی بیت صیدا راه می‌رود.}

ات-تل

از سال ۱۹۸۷، گروهی به سرپرستی رامی آراو، استاد مطالعات دینی در دانشگاه نبراسکا درحال کاوش محوطۀ ات-تل بوده‌اند. این گروه معتقدند که این محوطه، همان بیت صیدا است. در طول چند دهه، آن‌ها به‌تدریج شهری را از زیر خاک بیرون آورده‌اند که قدمت آن به بیش از ۳ هزار سال قبل برمی‌گردد و برای هزاران سال محل سکونت مردم بوده است. این موضوع که ات-تل همان بیت صیدا باشد، چنان قانع‌کننده به‌نظر می‌رسید که دولت اسرائیل این محوطه را در حدود سال ۱۹۹۵ به‌عنوان بیت صیدا به رسمیت شناخت. مکان و اندازۀ محوطه در این تصمیم‌گیری اثر داشت. اگرچه همان‌طور که در سال‌های اخیر یافته‌های بیشتری از محوطه رقیب یعنی الاعرج به دست آمد، دولت از حمایت خود در رابطه با این مسئله کم کرد و درعوض، کل منطقۀ ات‌-تل و الاعرج را به‌عنوان «ذخیره‌گاه طبیعی درۀ بیت صیدا» اعلام کرد.

جودی مگنس، استاد گروه مطالعات دینی در دانشگاه کارولینای شمالی که در کاوش‌های هیچ‌ یک از دو محوطه مشارکت نداشته است، خاطرنشان کرد که بقایای عصر آهن (۱۲۰۰ تا ۵۵۰ سال قبل از میلاد مسیح) در ات-تل بسیار قابل‌توجه است و نشان می‌دهد که در آن زمان شهر بزرگی بوده است. اما موضوع مهم دیگر این است که بقایای مربوط به اوایل دورۀ روم یعنی زمانی که عیسی زندگی می‌کرد، در این محوطه نسبتاً کم یاب است که نشان می‌دهد این منطقه در آن زمان، سکونت گاه نسبتاً کوچکی بوده است. با‌ این‌ حال، او هشدار داد که تا زمانی که بقایای هر دو محوطه به‌طور کامل توصیف نشود، نباید نتیجه‌گیری کرد.

آراو با این موضوع مخالف است و می‌گوید آثار کشف‌شدۀ رومی در ات-تل قابل توجه است و شامل معبدی رومی می‌شود که پس از اینکه بیت صیدا به شهر تبدیل شد، ساخته شد و به افتخار جولیا، همسر آگوستوس امپراتور روم به جولیاس تغییر نام پیدا کرد. آراو در ایمیلی به لایوساینس گفت: «ما مجسمه‌هایی کشف کرده‌ایم که نشان می‌دهد این معبد به جولیا (لیویا) همسر آگوستوس تقدیم شده بود». او خاطرنشان کرد که دیوار شهری که توسط فیلیپ، پسر پادشاه هرود ساخته شد، نیز در اطراف ات-تل پیدا شده است. این واقعیت که فیلیپ برای ساخت دیواری در اطراف این مکان به زحمت افتاد، نشان می‌دهد که در زمان حیات عیسی بزرگ و مهم بوده است.

_{برخی باستان‌شناسان به این موضوع اشاره کرده‌اند که به‌نظر نمی‌رسد ات-تل در زمان زندگی مسیح بزرگ بوده باشد. این درحالی است که طبق روایت‌های باستانی، بیت صیدا بسیار بزرگ بوده است.}

الاعرج

مردخای آویام، مدیر مؤسسه باستان‌شناسی جلیلی در کالج کینرت در اسرائیل گفت سکونت در منطقه الاعرج حداقل به قرن اول بعد از میلاد مسیح برمی‌گردد. او به همراه استیون نتلی، استاد مطالعات انجیل در کالج نایاک در نیویورک، یکی از هدایت‌کنندگان کاوش‌ها در محوطه الاعرج است.

یکی از تأثیرگذارین یافته‌ها در الاعرج کلیسای بزرگی با کف موزاییک است که حدود ۱۵۰۰ سال قدمت دارد. پژهشگران معتقدند متنی که توسط اسقف باواریایی به نام ویلیبالد در سال ۷۲۴ میلادی نوشته شده است، به این کلیسا اشاره دارد. ویلیبالد درمورد سفر زیارتی به این کلیسا توضیح می‌دهد و می‌گوید: «و از آنجا، آ‌ن‌ها به بیت صیدا رفتند؛ محل اقامت پطرس و اندریاس (از شاگردان عیسی) که اکنون کلیسایی در محل خانه‌ی آن‌ها ساخته شده است». باستان‌شناسان در الاعرج همچنین بقایای حمام رومی را پیدا کرده‌اند که به زمان‌های قبل‌تر برمی‌گردد.

به‌گفته جان شرودر، استاد بازنشستۀ جغرافیا و زمین‌شناسی در دانشگاه اوماها، یکی از مشکلات در زمینۀ شناسایی الاعرج به‌عنوان بیت صیدا آن است که مطالعات جغرافیایی این منطقه نشان می‌دهند که در جریان قرن اول پس از میلاد یعنی زمانی که عیسی زندگی می‌کرد، بیشتر الاعرج زیر آب بوده است. شرودر در مقاله‌ای در سال ۲۰۱۹ نوشت: «در آن زمان، الاعرج به اندازۀ کافی بزرگ یا به اندازه کافی در مرز آب پایدار نبود که سازه‌های زیادی را در خود جای دهد». پژوهش گران تیم الاعرج این یافته‌ها را رد می‌کنند و ادعا می‌کنند که مقدار کافی از این محوطه بالای آب بوده است تا در زمان عیسی رونق گرفته و گسترش پیدا کرده باشد.

در مقاله‌ای که در سال ۲۰۲۰ در مجلۀ  Biblical Archaeology Review منتشر شد، آراو پیشنهاد کرد که قسمتی از الاعرج ممکن است به‌عنوان اردوگاه نظامی موقت در جریان قرن اول پس از میلاد استفاده شده باشد. وی خاطر نشان کرد که یوسفوس، نویسندۀ باستانی به اردوگاهی اشاره می‌کند که در این منطقه توسط نیروهای رومی در جریان شورش یهودیان دربرابر رومیان بین سال‌های ۶۶ تا ۷۳ سال پس از میلاد ساخته شد.

رابرت کارگیل، باستان‌شناس و استاد یهودیت و مسیحیت در دانشگاه آیووا مطمئن است که الاعرج همان بیت صیدا است. کارگیل در ایمیلی به لایوسانس گفت: «شواهد در حمایت از الاعرج نه‌تنها قانع‌کننده است، بلکه با هر فصل کاوش قانع‌کننده‌تر می‌شود». جاناتان رید، استاد دین در دانشگاه لاورن در کالیفرنیا با این موضوع موافق است و می‌گوید الاعرج به احتمال زیاد بیت صیدا است.

آیا هر دو محوطه می‌توانند بیت صیدا باشند؟

پژوهش گرانی که در هیچ‌ یک از کاوش‌های مذکور مشارکت نداشتند، دیدگاه‌های مختلفی دراین مورد داشتند که کدام محوطه بیت صیدای واقعی است.

دیوید گریوز، دکترای باستان‌شناسی از دانشگاه آبردین در بریتانیا که متخصص باستان‌شناسی کتاب مقدس است، می‌گوید یک احتمال این است که هر دو محوطه، شهر ذکرشده در کتاب مقدس باشند. گریوز، به لایوساینس گفت: «معتقدم که ات‌تل بیت صیدا است و بندر بیت صیدا در الاعرج واقع شده بود».

آویام گفت پژوهش گران الاعرج فکر نمی‌کنند که هر دو محوطه می‌توانند بیت صیدا باشند، زیرا سوابق تاریخی نشان می‌دهد که بیت صیدا در جریان قرن اول پس از میلاد به شهر تبدیل شد و فکر می‌کنند که در آن زمان، الاعرج نسبت‌به ات‌تل بزرگ‌تر بوده است. آراو نیز موافق است که هر دو مکان نمی‌توانند بیت صیدا باشند، اما می‌گوید پس از اینکه ات‌تل توسط زمین‌لرزه‌ای در جریان قرن چهارم پس از میلاد تخریب شد، مردم ممکن است به منطقۀ اطراف آن یعنی الاعرج رفته باشند و نام بیت صیدا را حفظ کرده باشند.

برخی دیگر از پژوهشگران گفتند که قبل از اینکه موضع خود را در رابطه با این مسئله مشخص کنند، منتظر می‌مانند تا کاوش‌های بیشتری انجام شود و اطلاعات بیشتری منتشر شود. رابرت گوردون، استاد بازنشستۀ زبان عبری در دانشگاه کمبریج می‌گوید: «در شرایط دانش کنونی و از این فاصله، نتیجه‌گیری قطعی درمورد این موضوع دشوار است».