باستان شناسی و کتاب مقدس: کشفیات بزرگ قرن بیستم- قانون حمورابی و قوانین موسی

کشفیات بزرگ قرن بیستم:

اگر چه تمام کشفیات مثل رزتا، کتیبه بیستون، سنگ میشا و کتیبه سیلوام (Siloam Inscription) به علت قدمتشان مهم هستند و زیر بنای باستان شناسی علمی را در قرن نوزدهم تشکیل می دهند اما، قرن بیستم برجسته ترین و با نفوذترین یافته های باستان شناسی را شامل می گردد. در طول این دوره، باستان شناسی کتاب مقدس توسعه یافته و تبدیل به علمی دقیق گردید. علاوه بر تازه ترین یافته های کتاب مقدسی، در مورد زمینه های تاریخی و فرهنگی کلام نوشته شدۀ خدا  نیز کمک های فوق العاده ای کرده است.

قانون حمورابی (The Code of Hammurabi)، نشان دهندۀ قوانین موسی

یک لوح از جنس نوعی سنگ متبلور سیاه که بالغ بر 7 پا طول و حدود 6 پا پهنا دارد در سال 1901 کشف گردید. این گزارش شامل 300 پاراگراف در مورد مقررات بازرگانی، اجتماعی، کشوری و اخلاقی بابلی ها در زمان حمورابی است (1728-1676 ق.م.). یک نسخه از این قوانین به وسیله Jqcause De Morgan در شوش، منطقه ای واقع در ایلام، که توسط ایلامی ها از بابل به آنجا برده شده بود، پیدا گردیده است. در قسمت بالای لوح سنگی، پادشاه در حالتی نشان داده شده است که این قوانین را از خدای آفتاب، شمس، که حامی قانون و عدالت است، دریافت می کند. وقتی قدرت بابل ضعیف شد، یک فاتح ایلامی این اثر تاریخی را به شوش برد. این یافته یکی از تکان دهنده ترین کشفیات در زمینۀ قانون در تاریخ است.

قانون حمورابی از این نظر مهم است که اطلاعات زمینه ای برای مقایسه با سایر مجموعه قوانین قدیمی فراهم می کند. همچنین طبیعی است که اطلاعات نسبی برای مطالعۀ قوانین موجود در تورات ارائه می کند. این حقیقت که قانون حمورابی بیش از سه قرن از قوانین موسی قدیمی تر است باعث بعضی تئوری های غیر منطقی شده است. برای مثال، دیدگاه قدیمی نقادی که بر اساس آن قوانینی که در تورات یافت می شوند به دلیل اینکه در قوانین حمورابی و یا خیلی زودتر در بین النهرین وجود داشته اند، برای آن دوره زمانی نامناسب و منسوخ بوده اند.

کشفیاتی از این نوع نشان می دهند که چگونه باستان شناسی دیدگاه های نقادی را که منشأ  بسیاری از قوانین موسایی را به زمانی دیرتر، مثل قرنهای نوزدهم، هیجدهم، هفدهم قبل از میلاد و حتی دیرتر از آن می دانند، اصلاح می کند.

این تئوری های غلط یا به طور مؤثری تجدید نظر شده اند یا به کلی رد گردیده اند. از طرف دیگر کشف قوانین قدیمی خارج از کتاب مقدس، نظریه ای را به وجود آورده که قوانین یهودی، فقط انتخاب و هماهنگی با قوانین بابل است. در اثر مطالعۀ متن هر دو قانون، تنها نظریه ای که معتبر و قابل پذیرش می باشد، این است که قوانین موسی نه از بابل برداشت شده است و نه وابسته به آن می باشد. بلکه همان طور که خود ادعا می کند یک هدیه و بخشش الهی است و در ارتباط با برطرف کردن نیازهای خاص قوم یهود به عنوان قومی که حاکمیت خدا را پذیرفته اند، کاملاً بی همتا است.

شباهت میان قوانین موسی و قانون حمورابی به وضوح به سوابق تاریخی و نگرش رایج فرهنگی، ارتباط دارد. کاملاً طبیعی است که در قوانین مردمانی که تا این اندازه از نظر نژادی و فرهنگی شبیه هستند، شباهت هایی وجود داشته باشد. بعضی شباهت ها در اتفاقات و رویدادها، قوانین را به سوی دادخواهی و همین طور مجازات هایی که برای تخلف از قوانین، متداول است، سوق می دهد. بعضی تفاوت ها باعث می شود که متوجه شویم هیچ قرض و برداشتی از قانون حمورابی در قوانین موسی وجود ندارد. به عنوان مثال، قانون کتاب مقدس در مورد طلاق (تثنیه 24: 1) اجازه می دهد که مرد همسرش را طلاق دهد اما آن طور که در قانون بابل جایز است، اجازه نمی دهد که پس از ازدواج دیگر، زن اگر دوباره بیوه شد، شوهر اولش او را به زنی بگیرد.

Lex Talionis یک قانون سامی قدیمی و مشهور است که گمان می رود در سایر قوانین شرعی سامی منعکس شده است.دستورات موسی (خروج 21: 23-35؛ تثنیه 19: 21) صریحاً همان اصل انتقام در بعضی قوانین حمورابی را بیان می کند؛ یعنی جان به عوض جان، چشم به عوض چشم، دندان به عوض دندان، دست به عوض دست، پا به عوض پا، سوزاندن به عوض سوزاندن، جراحت به عوض جراحت و شلاق به عوض شلاق.

قوانین موسی و حمورابی در محتوا تفاوت دارند. قوانین یهودی شامل دستورات کاملاً مذهبی و مقررات مراسم عبادی می باشد، در حالی که قانون حمورابی مدنی است. هر چند قوانین مربوط به کاهن و لاویان با قوانین و اعمال مذهبی در آسیای غربی که در کنعان، فینیقیه یا بین النهرین رواج داشت، شباهت های زیادی دارد، اما به این معنا نیست که ما به فرایض مذهبی که در تورات ثبت شده و به عنوان احکام الهی که مخصوص قومی است که دعوت شده اند تا خدای واحد را خدمت کنند، شک نماییم. در بعضی مواقع عبادت یهودیان شبیه قوم هایی بود که قوم خدا را احاطه کرده بودند اما در همان زمان این قوانین با مفهومی خاص برای پرستش خدا همراه بود.

این دو قانون در منشأ تفاوت دارند. حمورابی اظهار می دارد که قوانین بابل را از خدای خورشید، شمش، گرفته است و موسی قوانینش را مستقیماً ازخدا دریافت کرده است.

حمورابی با اینکه ابراز می کند که قوانین را از شمس گرفته است اما خود اوست که در ابتدا و انتهای قوانین، اعتبار آن را مشخص می کند. او و نه شمس احکام و انصاف را در زمین بنیاد نهاده است. اما بر خلاف آن، موسی تنها یک وسیله است و تمامی قوانین، کلام خدا است.

این دو سری قوانین روی اجتماعات مختلف نفوذ دارند. قانون حمورابی مناسب فرهنگ و اجتماع تجاری شهری و آبیاری بین النهرین است. از طرف دیگر قوانین موسی مناسب مردم دامدار، کشاورز و سادۀ سرزمین خشک فلسطین بود که توسعۀ کمتری در مورد مسائل اجتماعی و تجاری داشت. اما توجه خاصی در تمام قسمت های زندگی، به دعوت الهی که از آنها گردیده بود، شده است.

این دو قانون در اصول اخلاقی با هم تفاوت دارند. از لحاظ روحانی و اخلاقی،  قانون موسی خیلی جلوتر از قانون بابل است. برای مثال در قانون حمورابی، ده نوع قطع عضو برای گناهان مختلف مشخص شده است. اگر دکتری عملی انجام می داد که موفقیت آمیز نبود، دستش بریده می گردید. در قانون موسی فقط یک مورد قطع عضو (ارتباط با زن یک مرد) وجود دارد (تثنیه 25: 11-12). در قوانین یهودی ارزش بیشتری به زندگی انسان داده می شود. همچنین توجه بیشتری را نسبت به جنس زن و رسیدگی به اسرا شاهد هستیم. علاوه بر این در قانون حمورابی،  قوانینی که در سطح و همانند دو قانون طلایی موسی، یعنی محبت به خدا و همسایه باشد، وجود ندارد (متی 22: 37-40).

همچنین قانون بابلی و تورات موسایی در موارد زیر با هم تفاوت دارند: در قانون بابل هیچ کنترلی بر شهوت و محدودیتی برای خود پسندی وجود ندارد. لازمۀ کمک به دیگران دیده نمی شود. اصل مذهبی ای وجود ندارد که بر اساس آن گناه به عنوان هلاک کنندۀ انسان ها و مخالفت با ترس خدا، تشخیص داده شود. در قانون حمورابی، هیچ نشانه ای از تفکر مذهبی وجود ندارد. در حالی که قوانین موسایی بر اساس حاکمیت ارادۀ خدای قدوس، دارای خصوصیت و ویژگی الهی هستند.

برگرفته از کتاب دائرةالمعارف کتاب مقدس