مختصری در مورد نقش زنان در کتاب مقدس و تاریخ کلیسا

مختصری در مورد نقش زنان در کتاب مقدس و تاریخ کلیسا

پیش از مرور فرامین پولس، این نکات نشان می‌دهد جایگاه زن و مرد در طرح خدا برابر و مکمل است:

۱. زن و مرد به صورت خدا آفریده شدند. کتاب‌مقدس اعلام می‌کند هر دو به صورت خدا آفریده شده و برابرند؛ مأموریت انسان انعکاس محبت، صبر، بخشش، مهربانی و وفاداری است.

۲. آفرینش حوّا از دنده آدم بیانگر تساوی و همبستگی است. زن و مرد به هم محتاج‌اند و یکدیگر را کامل می‌کنند و هر دو حامل شباهت خدا هستند (پیدایش ۲۷:۱).

۳. زن و مرد، هر دو، در مسیح نجات می‌یابند. غلاطیان ۲۸:۳ تمایز یهودی/غیریهودی، برده/آزاد و مرد/زن را در مسیح برمی‌دارد و همۀ ایمانداران را یک می‌کند.

۴. عطایای روح‌القدس جنسیت‌محور نیستند. عطایایی چون معجزات، شفا، نبوت، تعلیم، شبانی، مدیریت و خدمت، به زنان و مردان یکسان عطا می‌شود. مأموریت جهانی عیسی برای همه است (مرقس ۱۵:۱۶). عیسی زنان را پیرو، شفا یافته، تعلیم‌دیده و حامل مکاشفه قرار داد؛ در یوحنا ۳۰–۷:۴ ماشیح بودن خود را نخست به زن سامری آشکار کرد.

۵. زنان همراه عیسی در سفرهای بشارتی بودند. زنان در کنار شاگردان در سفرها حضور داشتند و در مرکز زندگی و تعالیم او بودند (متی ۵۵:۲۷؛ مرقس ۱۵: ۴۰-۴۱؛ لوقا ۸:۲۴).

۶. حضور فعال زنان در کلیسای نخستین. زنان میان قیام و صعود در دعا و مشارکت داشتند؛ در پنتیکاست روح‌القدس بر آنان نازل شد و نبوت کردند و نقش‌های رهبری، تعلیمی و بشارتی پذیرفتند.

۷. مریم مجدلیه، پیام‌آور قیام. نخستین ظهور قیام به مریم مجدلیه بود و او خبر قیام را به شاگردان رساند (یوحنا ۱۸–۱۶:۲۰). خدا عظیم‌ترین حقیقت تاریخ را نخست به یک زن سپرد.

۸. حامیان زن خدمت عیسی برخی زنان شاگرد از خدمت عیسی به‌طور مالی حمایت کردند (متی ۵۵:۲۷؛ لوقا ۳:۸).

۹. نقش زنان در کلیساهای خانگی

• پریسکیلا با اکیلا آپولوس را تعلیم داد (اعمال ۲۶:۱۸) و نام او گاه پیش از شوهرش می‌آید (رومیان ۳:۱۶).
• فیبی: شماس کنخریه (رومیان ۲–۱:۱۶).
• یونیاس: «در میان رسولان مشهور» و به‌احتمال قوی زن، از رسولان برجسته (رومیان ۷:۱۶).

۱۰. درک آیات پولس درباره زنان در بافت تاریخی

• اول تیموتائوس ۱۲–۱۱:۲: «زن… با سکوت»؛ واژه authentein به «سلطه‌گری/زورگویی» اشاره دارد نه رهبری سالم. در افسس، آموزه‌های کاذب و زمینه معبد آرتمیس موجب شد برخی زنان تازه‌ ایمان بی‌دانش تعلیم دهند؛ پولس به بحران محلی پاسخ می‌دهد، نه حکمی دائمی. اشاره به «نجات از راه زایمان» (۱۵) نیز پاسخ به باورهای کاذب پیرامون حفاظت الهه‌های مونث است.
• اول قرنتیان ۳۵–۳۴:۱۴: «زنان… خاموش باشند» اما در ۵:۱۱ زنان دعا و نبوت می‌کنند؛ پس سکوت مطلق نیست، بلکه سامان‌دهی جلسه و جلوگیری از بی‌نظمی و پرسش‌های نامربوط در کلیسای خانگی است. اصل تفسیری: متون روشن درباره فعالیت زنان مبنای تفسیر آیات مبهم‌تر باشند.

نقش زنان در تاریخ کلیسا

۱۱. قرون دوم تا چهارم زنان زیر جفا ایستادند؛ شهیدانی چون پربتوا و فلیسیتاس اثرگذار بودند. زنان میزبان کلیساهای خانگی، خادم نیازمندان و مربی کودکان شدند. منصب «شماسه» در برخی کلیساهای شرقی پدیدار شد و در تعمید زنان، مراقبت از بیماران و تعلیم تازه‌واردان نقش داشت.

۱۲. پس از رسمی شدن مسیحیت ساختار سلسله‌مراتبی نقش رسمی زنان را محدود کرد؛ منصب شماسه در غرب رو به حذف رفت و کشیشی/اسقفی داده نشد، هرچند زنان در صومعه‌ها رهبری و اثرگذاری گسترده داشتند.

۱۳. قرون وسطی زنان برجسته‌ای در عرفان و الهیات چون هیلدگارد فون بینگن، جولیان نورویچ و کاترین سینا با نوشتن، تعلیم و خدمت به فقرا اثرگذار بودند.

۱۴. دوران اصلاحات با وجود باقی‌ماندن کشیشی برای مردان، زنان در خانه‌های اصلاح‌طلبان محور تعلیم و مهمان‌نوازی شدند؛ نمونه: کاترین فون بورا. زنان پروتستان در نشر کتاب‌مقدس، تعلیم کودکان و رهبری کلیساهای خانگی نقش داشتند. جمع‌بندی: با وجود محدودیت‌ها، خدمت زنان متوقف نشد.

۱۴. دوره مدرن و معاصر (قرن ۱۹ تا ۲۱)

• قرن ۱۹: بیداری‌ها، مشارکت اجتماعی و بشارتی زنان را افزایش داد؛ نمونه‌ها: فانی کراسبی، کاترین بوث.
• قرن ۲۰: برخی سنت‌های پروتستان کشیشی زنان را پذیرفتند؛ پنتیکاستی‌ها از آغاز قرن ۲۰ زنان رهبر داشتند؛ نمونه‌ها: آیمه سمپل مک‌فرسن، فلورنس بوث، الیزابت شروک. کاتولیک رومی، ارتدوکس شرقی و بسیاری از انجیلی‌های محافظه‌کار نپذیرفتند.
• قرن ۲۱: حضور گسترده‌تر زنان به‌عنوان الاهیدان، کشیش، معلم، مشاور و گاه اسقف؛ نمونه‌ها: نادیه بولز-وبر، بیث مور، سارا بیسی. اما مناقشه میان تکمیل‌گرایی و برابری‌خواهی ادامه دارد.

نتیجه کتاب‌مقدس زن و مرد را در خلقت، نجات، عطایا و خدمت، برابر و مکمل معرفی می‌کند. عیسی زنان را در مرکز شاگردی و مکاشفه قرار داد. کلیسای نخستین مشارکت و رهبری زنان را نشان می‌دهد. آیات پولس در بافت محلیِ مقابله با بی‌نظمی و آموزه‌های کاذب فهم می‌شوند، نه منع عام. در تاریخ، با وجود محدودیت‌های رسمی، سهم زنان در رهبانی، تعلیم، شهادت، بشارت و رهبری تعیین‌کننده و ماندگار است.