نظری اجمالی به انجیل متی

در حالیکه لوقا در ابتدای نگارش با پیشگفتاری امروزی پسند آغاز کرده و با خطاب به عالیجناب تئوفیلوس مقدمه ای می چیند تا ذهن خواننده را به موضوع انجیل خود جلب کند، برعکس، نویسنده انجیل متی بدون مقدمه بسراغ شناسنامه عیسای مسیح می رود و لیست بلند بالائی از نیاکان و دودمان او ردیف می کند! اکثر خوانندگان متی با نگاهی گذرا به این شجره نامه سریع رد می شوند و بیشتر کنجکاوند تا هر چه زودتر به اصل مطلب برسند.

متی یهودی است و درد این لیست 42 نفره، کوشش کرده که با یوسف پدر نمادین عیسی شروع کند و در پایان "نسل" مسیح را به "ابراهیم" نیا و آغازگر تاریخ قوم یهود پیوند بزند! نمادهای شمارش نقش مسلطی در ساختار زبان عبری بازی می کنند و چون متی به این پدیده سِحر آمیز آگاهی دارد، کوشش خود را برای بهرمندی همگنان خود بکار می گیر تا توجه آنها را به "کاری جادوئی" و یهودی پسند جلب کند! این شجره نامه شامل سه گروه 14 نفری است! گروه اول از ابراهیم تا داود پادشاه "شامل 14 نفر" و از داود پادشاه تا واقعه اسارت قوم توسط بابل، "14 نفر" و از سده ششم پیش از میلاد، زمان اسیری تا زمان ظهور مسیح "14 نفر" که جمع آنها 42 تن می شود.

این نوع تقسیم بندی، فرم حساب شده ایست و متضمن رضایتی است که روحیه یهودی خواهان آن است. از آنجا که "شماره هفت" عدد مقدسی است پس حاصل ضرب آن هم باید خوش یومن باشد! برابر جدول شمارشی زبان عبری اسم "داود" همردیف عدد 14 است! اما "لوقای پزشک" چون یهودی نیست، پس شجره نامه را تا آنجا پیش می برد تا مسیح را به "حضرت آدم" یعنی نخستین انسان آفریده خدا وصل کند! بسیاری گفته اند: که انجیل متی کتابی آموزشی است و مهر و نشان آموزه های یهودی را بهمراه دارد! و بگمان بسیاری از کارشناسان، نگارنده بشارت رستگاری، این رویه آموزشی را از مدرسه ای فرا گرفته که خود در آن آموزش دیده است.

و از این روی زمانیکه قصد داشته تا تعلیمات مسیح را برای خوانندگان بازگوید، کوشش کرده تا ژست ها و رفتار یک "ربی یهودی" را در مکتبخانه، صحنه آرائی کند! الهی دانان همرای اند که: متی بهنگام نگارش علاوه بر دسترسی به انجیل مرقس به مجموعه ای از شنیده ها و رایزنی با نخستین پیروان خداوند بهره گرفته و پس از برابری این منابع با دستنوشته خود آنگاه، بلندترین انجیل را برای قوم یهود و مسیحیان یهودی به آذین نشر می آراید. " متی" زادروز مسیح را از دیدگاه یوسف "پدر" به تصویر می کشد بر عکس لوقا، از نگاه مریم باکره "مادر" این مهم را لحاظ کرده است! خواندن انجیل متی برای ما پارسی زبانان بسی شورانگیز و شادی زاست!

هنگامیکه ستاره شناسان به جستجوی نوزاد بلند اختر از سرزمین ایران به اسرائیل می آیند و پرس و جو کنان نشان او را می گیرند تا سرانجام کاتبان آدرس بیت الحم را به آنها نشان می دهند! مجوسیان، پس از یافتن نوزاد در آخورغنوده، ره آوردهای گرانقدر خود را به پای اومی ریزند و "حافظ"* سراینده فرزانۀ ما نیز، بهمراه آن سه یار "مهر آئین" مجوسی چهارم می شود، و دل رمیدۀ خود را در پی آن ستارۀ درخشان امید، از کف می دهد! در مورد گردش ستارگان، در دوره ای از زمان، و تشکیل صورتهای نجومی جدید، آگاهی این نگارنده ناچیز است و بمحض دریافت های بیشتر آنرا درمجالی مناسب به پیشگاه شما خوانندگان ارائه خواهم داد! اما در کتاب اشعیای نبی، خصوص آوردن هدایا توسط مردانی از سرزمین های دور به اجمال چنین آمده: جمیع اهل شبع خواهند آمد و طلا و بخور آورده به تسبیح خداوند بشارت خواهند داد. ( اشعیا : 60 : 6 )! در پیش اشاره شد که: متای باجگیر، انجیل خود را برای یهودیان مسیحی نوشته است و با پافشاری و آوردن فرازهائی موکد درهمه جا می نویسد "این همه واقع شد تا کلام خدا به انجام برسد!" کاربست این رویکرد، از سوی نویسنده بدانسبب است که کوشیده تا با آوردن پیشگوئی ها در بارۀ مسیح از زبان انبیاء از بروز خشم فریسیان سختگیر و کاتبان بنیاد گرا علیه مسیحیان یهودی جلوگیری کند! (متی 2 :6، هوشع 11 : 1- 2 ،متی 2 : 14 – 15 ،اشعیا 40 : 3 – 5 ،زکریا 9 : 9 و سرود خادم اشعیاء 51 :13 -53 :12 )!

اما "لوقا و مرقس" انجیل خود را برای ملت های ساکن حاشیۀ مدیترانه نوشته اند، آنها بنا نداشته اند تا برای پذیرش انجیل خود و پرهیز از درگیری ها، به آیات و نشانه های یهودی پسند متوسل شوند. یکی از شاهکار های متی که بارزترین است، آوردن سراسر موعظۀ سرکوه عیسای مسیح است. چه کاتبان و شریعت پناهان پنداشته بودند که هرگز شریعتی کامل تر از شریعت موسی آورده نخواهد شد! اما متی با فراست، از شریعتی بمراتب سخت تر و بمراتب شگفت تر می گوید و پندار و وجدان شریعتمداران تند خو را به چالش می کشد و با آوردن فرازهائی پر مایه با ضربآهنگی پر طنین ، قوانین خشک حک شده بر افکار متحجران بی انصاف را با پرسشی بنیادین روبرو می کند، تا پوستۀ سخت اندیشه های آنها را در هم بکوبد! در حقیقت شریعت موسی کامل بود اما فقیهان با کج اندیشی حرمت انسان و دوستی خدا را از یاد برده بودند! تا آنجا که از قوانین خداوند تنها پوسته ای خشک و بی انعطاف بجای مانده بود!

متی با زبانی هشدار دهنده، قانون طلائی عیسی را به آنان گوشزد میکند: ( متی 7: 12 ) و با این رویکرد، عدل و انصاف "شورای نگهبان قوانین موسی" را زیر سوال می برد! و یاد آور می شود: فقیهان بگونه ای که خود پنداشته اند، زیاده در قوانین سر رشته ندارند و "اجتهاد" قرارگاه ویژه و حق انحصاری آنان نیست! زیرا فشردۀ مطالب انبیا این است: "آنچه را می خواهی که دیگران در حق شما بکنند پس شما نیز در مورد دیگران انجام بدهید!" و برجسته ترین قوانین از "ده فرمان" را آن می داند که خدای خود را با تمام وجود دوست داشته باش و آنچه را برای خود می پسندی به دیگران روا بدار( متی 22 :37 )! اما فقیهان ازاینکه خداوند تا این اندازه راهکارهای پیچیدۀ آنها را ساده می کرد عصبانی می شدند! آنها انجام عمل خیر را متضمن رستگاری می شمردند !

ولی متی دوباره به آنها یادآوری می کند که: "کار نیک" که بنیادش بر دوستی خداوند و در خدمت انسان درمانده نباشد کرداری بیهوده است! آنگاه پیش از اینکه انجیل را به پایان برد به آنها هشدار می دهد:" هنگامیکه مسیح موعود با شکوه و جلال خود و باجمیع فرشتگان مقدس خویش برگردد، و آنگاه بر کرسی جلال خود خواهد نشست و جمیع ملت ها در حضور او جمع می شوند و او آنها را از یکدیگر جدا می کند، آنگاه به دوستان سمت راست می گوید: بیائید! ای برکت یافتگان از پدر من! و ملکوتی را که از ابتدای جهان برای شما آماده شده است به ارث ببرید! زیرا چون گرسنه بودم مرا خوراک دادید، تشنه بودم سیرابم نمودید، آواره بودم مرا جا دادید، برهنه بودم مرا پوشانیدید، بیمار بودم به دیدنم شتافتید، زندانی بودم بملاقاتم آمدید! اما دوستان سمت راست با تعجب می گویند !: ای خداوند!

کی گرسنه دیدیم تا خوراکت دهیم و یا تشنه ات یافتیم تا سیرابت کنیم، یا کی تو را غریب یافتیم تا تو را جا دهیم و یا عریان که بپوشانیم و کی تو را مریض یا محبوس یافتیم تا به عیادت تو بیائیم، و او پاسخ می دهد: در واقع آنچه به یکی از این برادران کوچک من کردید، بمن کرده اید!( متی 25 : 37 – 40 ). در بازگشت دوبارۀ مسیح زمانی که همۀ ملت ها و منجمله قوم یهود در حضور او می ایستند، درپیشگاه او اعتراف به ایمان و یاد آوری کارهای شگفت، بهانۀ رستگاری نیست بلکه آنچه ارزنده و تعیین کننده است همانا نقش فعال در جبهۀ همبستگی با خدا و انسان رنجدیده است! درانجیل ها، محور اصلی روایات، حول عیسای مسیح و آموزش های او دور می زند! از این زاویه، چهارنوشته، با هم توافق و همآهنگی دارند! اما برای نویسندگان از همه مهمتر این است تا: با دقت صحنۀ بازداشت، محاکمه و اعدام مسیح را به تصویر بکشند! پیشامدی که حتی تا واپسین دقایق، تصورش ناممکن می نمود! ولی پس ازمرگ مسیح که صخرۀ اتکاء آنها بشمار می آمد، امید آنها به اندوه و حرمان حزن آوری مبدل شد! اما پس از سرگیری زندگی دوباره، بار دیگر پرتو امید در دل آنها شعله ور می شود، یعنی زنده شدن مسیح انگیزه ای حیاتی برای نویسندگان ببار می آورد، تا مطالب خود را از خاطره نگاری و ماجرانویسی جدا کنند! از اینرو کار اصلی متی، انتشار این مژده است که : "عیسای مسیح هنوز زنده است" ! 

* ستاره ای بدرخشید و ماه مجلس شد …. دل رمیده ما را انیس و مونس شد!

نوشته: مسعود مهرداد