معرفی عهد جدید: کتاب مکاشفۀ یوحنای رسول- کلیسا در حال انتظار (فصل بیست و یکم)

فصل بیست و یکم

کلیسا در حال انتظار

کتاب مکاشفۀ یوحنای رسول

زمینه

کتاب مکاشفه آخرین قسمت رسمی و پایان تاریخ عهد جدید است. صرف‌نظر از اینکه از نظر تاریخ نگارش آخرین کتاب عهد جدید است یا نه، از نظر محتوا آخرین کتاب است زیرا از انتظار کلیسا سخن می‌گوید که در دنیاست و با اشتیاق منتظر پایان مأموریتش است.

مکاشفه از بسیاری جهات منحصر به فرد است. تنها کتاب عهد جدید است که تماماً نبوت است. تمام تصاویر مذکور در آن به تصاویر کتاب‌های نبوتی عهد عتیق مربوط است و قسمت مهم آن مربوط به پیشگویی دربارۀ آینده است. نویسنده به وضوح بیان می‌دارد که پیام‌آوری که آخرین رؤیا را به او نشان داد از «طرف خداوند خدای روح انبیا (که) فرشتۀ خود را فرستاد تا به بندگان خود آنچه را که زود می‌باید واقع شود نشان دهد» فرستاده شده است (مکاشفه ۶:۲۲) و در آیۀ بعدی دربارۀ «نبوت این کتاب» سخن می‌گوید.

کتاب مکاشفه از جمله کتاب‌های آخرالزمان (آپوکالیپتیک) است. این کتاب‌ها معمولاً در موقع جفا و ظلم و ستم نوشته می‌شد تا باعث تشویق کسانی گردد که به خاطر ایمان‌شان در زحمت بودند. خصوصیات این نوع کتاب‌ها به شرح زیر است: (۱) نومیدی کامل دربارۀ وضع موجود به امید کامل به مداخلۀ الاهی در آینده. (۲) در آنها از استعارات و خواب‌ها و رؤیاها استفاده می‌شود. (۳) ذکر نیروهای آسمانی و شیطانی به عنوان پیام‌آوران و عاملین اجرای اهداف الاهی. (۴) پیشگویی در مورد مجازات فاجعه‌آمیز شریران و نجات معجزه‌آسای عادلان. (۵) این نوع کتاب‌ها غالباً به یکی از شخصیت‌های برجسته و قدیمی کتاب مقدس نسبت داده می‌شوند مانند عزرا (دوم عزرا) یا خنوخ (کتاب خنوخ). کتاب مکاشفه قالب خصوصیات فوق را دارا است با این تفاوت که نویسنده نام خود را صریحاً ذکر می‌کند و طوری سخن می‌گوید که مثل اینکه همۀ خوانندگان او را می‌شناسند و نه فقط یک شخصیت قدیمی نیست بلکه در امور روزانه مخاطبین خود شریک است.

با مطالعۀ محتوای آن می‌توان وزن و شرایط زمان نگارش را تا حدی درک کرد. به هفت کلیسا خطاب شده است که در استان آسیای صغیر قرار داشتند و مدتی تقریباً طولانی از تأسیس آنها می‌گذشت و شاهد پیشرفت و تنزل روحانی بودند. در نام‌های خطاب شده به این کلیسا اشاراتی وجود دارد که نشان می‌دهد که جفا قریب‌الوقوع بود و یا در حال شروع بود. به کلیسای اسمیرنا گفته می‌شود: «زحماتی… خواهی کشید» و «مدت ده روز زحمت خواهید کشید» (۱۰:۲). انطیپاس در پرغامس شهید شده بود (۱۳:۲). به کلیسای فیلادلفیه گفته می‌شود که «از ساعت امتحان» محفوظ خواهد ماند (۱۰:۳). حتی اگر این آیات را مربوط به آینده بدانیم، محتوای مکاشفه دلالت بر خصومت و جور و جفا دارد.

در تمام کتاب قحطی و جنگ و بیماری و مشکلات اقتصادی و جفا از وقایع معمولی شمرده می‌شوند.

شکی نیست که امپراتوری روم در کتاب مکاشفه مظهر قدرت دولتی و دشمن مسیحیت است. وحش که این قدرت «به وی داده شده که با مقدسین جنگ کند… و بر هر قبیله و قوم و زبان و امت» مسلط باشد (۷:۱۳)، همان امپراتوری جهانی روم در زمان قیصرها بود. «نشان» که مردم باید برای خرید و فروش داشته باشند (۱۶:۱۳و۱۷) همان مُهر امپراتوری بود که بر روی وصیت‌نامه‌ها و قراردادها و حوالجات و سایر اسناد زده می‌شد تا رسمی شوند. فاحشه، که بابل عظیم خوانده می‌شود و از خون مقدسین و شهدا مست است، بر هفت کوه نشسته بود (۹:۱۷) که تعداد کوه‌های روم است. صرف‌نظر از نوع تفسیری که از این کتاب بنماییم آنچه مسلم است این است که مسیحیان اولیه در موقع خواندن مکاشفه به فکر امپراتوری روم می‌افتادند.

در مورد تاریخ و شرایط زمان نگارش دو نظریه مهم وجود دارد. عده‌ای آن را مربوط به زمان نرون می‌دانند یعنی زمانی که بر اثر آتش‌سوزی در روم مسیحیان در جفا افتادند. در این مورد دو دلیل ذکر می‌شود: اگر یوحنا پسر زبدی نویسندۀ مکاشفه و انجیل یوحنا و سه رسالۀ منتسب به او باشد، این هم می‌تواند این موضوع را توجیه کند که علت وجود اختلاف سبک بین مکاشفه و سایر نوشته‌های یوحنا این بوده که چون مکاشفه را زودتر نوشته هنوز تسلط کامل بر زبان یونانی نداشته ولی در موقع نوشتن انجیل و رسالات که چند سال بعد بوده به زبان یونانی تسلط یافته است. به علاوه گفته می‌شود که عدد رمزی ششصد و شصت و شش (۱۸:۱۳) ارزش عددی نام نرون قیصر است و به همین دلیل شخصی که در باب سیزده به وی اشاره شده، همان نرون است. این نوع استدلالات چندان قوی به نظر نمی‌رسد و روایات هم این نظر را تأیید نمی‌کنند.

فرضیۀ دوم در مورد تاریخ نگارش مکاشفه، آن را به زمان سلطنت دومیتیان در سال‌های ۸۱ تا ۹۶ میلادی مربوط می‌سازد. روایات موجود این نظریه را تأیید می‌نمایند. آیرنیوس می‌گوید که یوحنا رؤیا را «نه در زمان خیلی قدیم بلکه تقریباً در زمان ما در اواخر سلطنت دومیتیان» دریافت کرد. هر چند در زمان دومیتیان جفای آشکاری وجود نداشت ولی چون او اصرار می‌کرد که او را پرستش نمایند و به دلیل استبداد رو به تزاید او، مخالف پیشرفت مسیحیت به شمار می‌آمد و بدین طریق وضعی در شرف تکوین بود که در مکاشفه پیش‌گویی شده بود.

پس مکاشفه شاهدی است بر خصومت رو به تزاید در میان کلیسا و دولت روم. این به آن معنی نیست که یک جفای رسمی دولتی بر ضد مسیحیان در حال اجرا بود، ولی این مطلب روشن می‌سازد که بین یک دولت بت‌پرست و کلیسای مسیح نمی‌تواند آشتی وجود داشته باشد. نتیجۀ حتمی بت‌پرستی عبارت است از حکومت دیکتاتوری که در آن فرمانروا تمام عقاید سیاسی و منابع اقتصادی و تمام تشریفات مذهبی و عبادت شخصی افراد را تحت کنترل خود در می‌آورد‌. انعطافی که حکومت روم در مورد کلیسای اولیه نشان می‌داد به تدریج، بر اثر اینکه یهودیان پولس و سایر مسیحیان را به دادگاه‌های رومی کشاندند، به سوءظن تبدیل شد و این سوءظن به تحقیر و نفرت مبدل گردید. در اواخر قرن اول مسیحیان متوجه شدند که مورد سوءظن هستند. آنها به حقیقت سخنان عیسی پی بردند که فرمود: «اگر از جهان می‌بودید جهان خاصان خود را دوست می‌داشت لکن چون که از جهان نیستید بلکه من شما را از جهان برگزیده‌ام از این سبب جهان با شما دشمنی می‌کند» (یوحنا ۱۹:۱۵).

مکاشفه برای این نوشته شد که کلیساهایی که این دشمنی فزاینده را احساس می‌کردند تقویت شوند و مسیحیان غافل و سهل‌انگاری که در خطر سازش با جهان بودند به خود آیند. این آخرین صدای پایان قرن اول بود.

نویسنده، طبق نوشتۀ خودش، یوحنا نام داشت و شاهد رؤیاها بود (مکاشفه ۱:۱و۲). وی در پطمس، یکی از جزایر پر صخرۀ نزدیک یونان، به خاطر ایمانش زندانی شده بود (۹:۱). وقتی در آنجا بود رؤیایی دریافت کرد و به او دستور داده شد آن را به اطلاع هفت کلیسای آسیای صغیر (۱۰:۱) که با آنها در تماس بود برساند.

بعضی از جملات و اصطلاحات یونانی در مکاشفه عجیب و غریب و از نظر دستوری غیرکامل است. نباید فراموش کرد که نویسنده کوشش نموده است صحنه‌هایی را که غیر قابل وصف است به زبان انسانی بیان کند و نمی‌تواند کاملاً تابع کلمات و دستور زبان معمولی باشد. به علاوه حتماً از نژاد آرامی بود و به زبان یونانی تسلط کامل داشت. در موقع نوشتن انجیل و رسالات از یونانی‌دانان استفاده کرد ولی مکاشفه را خودش به تنهایی نوشت و به همین دلیل در میان سبک این دو اختلافاتی وجود دارد.

مکاشفه، کتاب تفسیری است. در آن لااقل چهارصد اشاره به عهد عتیق وجود دارد هرچند نقل‌قول مستقیم نمی‌توان یافت. تصاویر و تقسیم‌بندی آن مربوط به نبوت‌های عهد عتیق است و مفاهیم آن را با جریانات دورۀ جدید مرتبط می‌سازد. مکاشفه، به وسیلۀ داوری هفت کلیسای آسیای صغیر، وضع روحانی کلیسا را بررسی می‌کند. ترتیب رؤیاهایی که بعد از آن ذکر می‌شود، به هر صورتی که تفسیر شود، تصویری از انجام نهایی نقشۀ الاهی است. ممکن است تعبیرات و استعارات آن عجیب به نظر برسد ولی یگانه کتاب در عهد جدید است که پیش‌گویی کاملی در مورد آینده دارد.

برگرفته از کتاب معرفی عهدجدید (انتشارات حیات ابدی)
نوشتۀ مریل سی تنی
ترجمۀ ط. میکائیلیان