مطالبی مهم در بارۀ انجیل لوقا، شخص لوقا، تاریخ نگارش انجیل لوقا و مسألۀ اناجیل هم نظر

انجیل لوقا

عیسی، پسر خدا

لوقا بیش از هر چیز جنبۀ بشری عیسی را مورد تأکید قرار می دهد. او در حالی که عیسی را به عنوان پسر خدا معرفی می کند، به مهربانی عیسی نسبت به ضعفا، رنج دیدگان و مطرودین جامعه اشاره می کند.

مخاطبین نهایی هر انجیل، همۀ نوع بشر می باشند. ولی با این وجود به نظر می رسد که متی انجیل خویش را برای یهودیان، مرقس برای رومیان و لوقا خطاب به یونانیان می نویسد.

تمدن یهودی بر پایۀ مطالب عهد عتیق بنا شده بود. به همین جهت متی در مطالبش بارها به کتب عهد عتیق اشاره می کند. شکوه و جلال تمدن رومی در قدرت و اقتدار امپراتوری روم مستتر بود و به همین جهات مرقس توجه خوانندگان را به قدرت مافوق بشری معجزات عیسی معطوف می دارد.

تمدن یونان در فرهنگ، فلسفه، حکمت، استدلال، زیبایی و تحصیلات خلاصه می شد. بنابراین جهت جلب ذهن متفکر و فلسفه گرای یونانی، لوقا سعی بر این داشت که به صورتی کامل و منظم به وسیلۀ نقل داستان کلاسیک زندگی عیسی، نمایشگر کاملیت و زیبایی پر شکوه عیسی باشد. هدف او این است که عیسی را به عنوان شخصیتی ایده آل و جهان گیر معرفی نماید. از انجیل لوقا به عنوان «زیباترین داستان عالم» یاد شده است.

به اضافۀ این سه انجیل، یوحنا نیز کوشش می کند الوهیت عیسی را به صورت حقیقی قطعی و عاری از اشتباه، تشریح کند. او بر این مطلب که عیسی، خدای مجسم است، تأکید مخصوص می نماید.

لوقا

نام لوقا تنها سه بار در کل عهد جدید ذکر شده است: در کولسیان 4: 14 از او به عنوان «طبیب حبیب»، و در فلیمون آیۀ 24 به عنوان «همکار» پولس یاد شده است، و در 2تیموتائوس 4: 11 می بینیم که او در لحظات تاریک شهادت پولس با او همراه بود. نکتۀ جالب توجه این است که در این سه مورد، مرقس نیز با لوقا همراه است.

در آخرین بخش کتاب اعمال رسولان، بکارگیری لغاتی از قیبل «آنان» و «ما» نشان گر آن است که لوقا از تروآس تا فیلیپی با پولس همراه بوده است. یعنی در واقع در اوایل سفر دوم پولس، همچنین تقریباً 6 سال بعد، اواخر سفر سوم پولس و در عین حال زمان زندانی شدن پولس در قیصریۀ روم تا زمان شهادتش، لوقا با پولس بود.

تاریخ نگارش

عقیدۀ عمومی نشان گر آن است که لوقا انجیل خود را در حدود سال 60 میلادی هنگامی که پولس در زندان قیصریه بسر می برد، نوشته است. او همچنین در طی دو سال بعد که پولس در زندان روم بود، اقدام به نوشتن کتاب اعمال رسولان نمود. چرا که هر دو این کتاب ها خطاب به یک شخص نوشته شده است و به نظر می رسد که این دو کتاب، دو جلد از یک اثر ویژه بوده اند. اقامت دو سالۀ لوقا در قیصریه (58-60 میلادی) برای او فرصتی ایجاد کرد که بتواند اطلاعات دست اولی از همراهان عیسی و بنیان گزاران کلیسای اولیه بدست آورد. قطعاً این اطلاعات، صحیح و همراه با جزئیات بود.

قیصریه تنها چند کیلومتر با اورشلیم فاصله داشت. به نظر می رسد مادر عیسی هنوز در قید حیات بود و در خانۀ یوحنا در اورشلیم زندگی می کرد. احتمالاً لوقا اطلاعات بسیار پرارزشی از آنچه مریم دربارۀ پسرش به یاد داشت، کسب نموده بود. همچنین یعقوب، اسقف کلیسای اورشلیم که برادر عیسی نیز بود، شرح حال کاملی از زندگی عیسی در اختیار لوقا قرار داده بود.

مسألۀ «اناجیل هم نظر»

متی، مرقس و لوقا «اناجیل هم نظر» نام گذاری شده اند و این به آن دلیل است که هر سۀ آن ها نظر کلی مشابهی نسبت به زندگی مسیح داشته اند و تقریباً وقایع مشترکی را به رشتۀ تحریر در آورده اند. در این اناجیل، سبک نگارش خاص، روابط متقابل اناجیل با هم و ارتباط احتمالی با یک منبع مشترک باعث گردید نام «هم نظر» به این سه انجیل اطلاق شود.

بعضی ها عقیده بر این دارند که انجیل مرقس اول از همه به رشتۀ تحریر در آمده و پس از آن متی، در سطحی گسترده تر به ذکر این وقایع پرداخته است و سپس لوقا جهت نوشتن انجیل خود، از هر دوی آن ها استفاده نموده است.

اما برخی نیز عقیده دارند که متی اولین انجیل را نوشت و سپس مرقس نمونۀ مختصری از آن را ارائه داد. این مسلم است که اصلاً لازم نیست که فکر کنیم کدام یک از نویسندگان انجیل از نوشتجات دیگری استفاده نموده است. زیرا وقایع زندگی مسیح و سخنان او سال ها به وسیلۀ رسولان و دیگران تکرار شده بود و به همین ترتیب بین مسیحیان پخش شده بود. این وقایع اصول اصلی موعظه های رسولان را تشکیل می داد.

در واقع از همان ابتدا بسیاری از این موارد به رشتۀ تحریر در آمد، اما به صور مختلف. بعضی از آن ها به صورتی مختصر و برخی به شکل مفصل تر. هنگامی که متی، مرقس و لوقا اقدام به نوشتن این وقایع نمودند، هر یک بر حسب هدفی که داشت، از آن چه به صورت کتبی یا شفاهی بین مسیحیان رواج داشت، استفاده می نمودند. در عین حال نباید از یاد برد که مثلاً متی، خود جزو شاهدان عیسی بود و همچنین این وقایع را بارها از زبان دیگران نیز شنیده بود.

برگرفته از کتاب راهنمای کتاب مقدس از انتشارات شورای کلیسایی 222