عید فصح

فصح

“و آن را بدین طور بخورید کمر شما بسته و نعلین بر پایهای شما و عصا در دست شما و آن را به تعجیل بخورید چونکه فصح خداوند است”.

(خروج 12: 11)

زمینه تاریخی

از زمان خروج قوم خدا از مصر به سال تقریبی 1445 قبل از میلاد، عبرانیان (که بعدها یهودی نامیده شدند) فصح را هر سال در بهار جشن می گرفته اند (تقریباً نزدیک به جمعه نیک و عید پاک).

بیشتر از چهار صد سال پس از اسارات مصر، خدا به رهایی نسل ابراهیم، اسحق و یعقوب از بندگی اقدام کرد. او موسی را برانگیخته به او فرمان داد تا رهبری خروج قوم را از مصر به عهده گیرد (خروج 4-3)، به منظور اطاعت از دعوت خدا، موسی با این فرمان خدا به مقابله فرعون برآمد “قوم مرا رها کن”. برای نشان دادن جدی بودن این پیغام، موسی به وسیله قدرت خدا بلایایی را به عنوان داوری آنها بر مصر فرود آورد. بعد از وقوع چند بلا بر مصر، فرعون به اسرائیل اجازه رفتن داد اما بعد از آن از تصمیم خود صرف نظر کرده و وقوع بلا همچنان ادامه یافت. بالاخره زمان وقوع دهمین و آخرین بلا فرا رسید و مصریان به جز رهایی اسرائیل چاره دیگری نداشتند. خدا فرشته هلاک کننده ای را بر سرزمین مصر فرستاد تا همه نخست زادگان انسان و حیوانات را نابود سازد (خروج 12: 12).

از طرفی قوم خدا که در مصر زندگی می کردند چگونه می توانستند از بلای فرشته در امان بمانند؟ خداوند فرمان خاصی به قوم خود داد که با اطاعت از آن هر خانواده عبری و نخست زاده آن از آسیب در امان می ماندند. در چهاردهم ماه ابیب هر خانواده یک بره نر بی عیب را گرفته و در عصر آن روز برای خود ذبح کرد. خانواده های کوچکتر به بره کوچکتری نیاز داشتند (خروج 12: 14). مقداری از خون بره بایستی به هر طرف و بالای سر در هر خانه کشیده می شد. هنگامی که فرشته هلاک کننده به سرزمین مصر رفت از بالای هر خانه ای که این علامت خونی را داشت، عبور می کرد (بنابراین واژه فصح از ریشه عبری Pesah بوده و به معنی “گذشتن”، “عبور کردن” و یا “بخشیدن” است). بدین ترتیب قوم یهود به وسیله خون از داوری مرگ که شامل نخست زادگان مصری گردید رهایی یافت. خدا به دلیل اینکه نمی توانست به طریق دیگری قوم خود را از مصری ها جدا سازد، علامتی از خون را بکار نبرد بلکه او می خواست به آنها اهمیت اطاعت و رهایی به وسیله خون را تعلیم داده و آنها را برای آمدن “بره خدا” که قرنها بعد جهان را از گناهانشان رهایی خواهد داد (یوحنا 1: 29)، آماده سازد.

در آن شب خاص قوم خدا می باید برای رفتن، خود را آماده می کرد (خروج 12: 11)، بایستی بره را بدون آنکه در آب پخته شود کباب کرده و آن را با نان فطیر و سبزیهای تلخ آماده سازند. در همان شب، یهودیان می باید به محض درخواست مصریان از آنان مبنی بر ترک مصر، آماده خوردن و ترک سریع مصر باشند. همه چیز آنطور که خداوند گفته بود واقع گردید (خروج 12: 29-36).

فصح در تاریخ قوم یهود

از آن زمان، یهودیان برای اطاعت از فرمان خدا و به عنوان “قانون ابدی” فصح را در بهار هر سال جشن گرفتند (خروج 12: 14). به هر صورت این فقط یک قربانی برای یادآوری بود. قبل از اینکه معبد یهود ساخته شود، در هر فصح یهودیان در خانه های خود جمع شده و بره ای را ذبح کرده، تمامی مخمرها را از خانه دور ساخته و نان فطیر می خوردند. آنچه که بیشتر اهمیت داشت بازگویی ماجرای خروج معجزه آمیز از سرزمین مصر و از بندگی فرعون بود. بنابراین نسل به نسل عبرانیان رهایی الهی و نحات خود را از مصر به یاد می آوردند (خروج 12: 26). بعد از اینکه معبد یهود ساخته شد خدا دستور داد تا مراسم جشن فصح و کشتن بره در اورشلیم انجام شود (تثنیه 6: 1-6). به خصوص در عهد عتیق ثبت شده است که بارها مراسم مهم فصح در شهر مقدس جشن گرفته شد (2پادشاهان 23: 21-23؛ 2تواریخ 30: 1-20؛ 35: 1-19؛ عزرا 6: 19-22). احتمالاً در دوران عهد جدید نیز مراسم فصح توسط یهودیان به جا آورده می شد. تنها اتفاقی که درباره دوران کودکی عیسی در کلام خدا ثبت شده است مربوط به موقعی است که والدین او در هنگام دوازده سالگی عیسی به اوشلیم آمده تا فصح را جشن گیرند (لوقا 2: 13). آخرین شام عیسی با شاگردان در اورشلیم یعنی کمی قبل از مصلوب شدن او درواقع خوراک فصح بود (متی 26: 1-2، 17-29). عیسی نیز خود در هنگام فصح مصلوب گردید و مانند بره فصح (1قرنتیان 5: 7) ایماندارن را از گناه و مرگ رهایی بخشید. یهودیان امروزه نیز فصح را جشن می گیرند گرچه تا اندازه ای مراسم آن تغییر کرده است. دیگر معبد یهود در اورشلیم وجود ندارد تا به اطاعت از تثنیه 16: 1-6 بره ای در آنجا کشته شود. جشن یهودیان معاصر (که Sedar نام دارد) با بره قربانی همراه نیست. ولی باز هم خانواده ها به دور هم جمع شده، مخمرها را از خانه خود درو کزده و داشتان خروج بنی اسرائیل از مصر توسط پدر خانواده بازگو می شود.

فصح و عیسی مسیح

برای مسیحیان، فصح حاوی سمبل های نبوتی است که به عیسی مسیح اشاره می کند. عهد جدید صریحاً تعلیم می دهد که جشن یهودیان “سایه چیزهای آینده است” (کولسیان 2: 16-17؛ عبرانیان 10: 1) یعنی رهایی به واسطه خون عیسی مسیح. خروج باب 12 نکاتی را درباره نجات دهنده ما و اراده او به ما خاطر نشان می سازد.

1) قلب و جان واقعه فصخ، فیض نجات بخش خدا بود.

خدا یهودیان را به دلیل و شایستگی آنها از بندگی مصر رهایی نداد، بلکه محض محبت خود نسبت به آنها و وفاداریش نسبت به عهد خود (تثنیه 7: 7-10). به همین شکل نجاتی که ما از طریق مسیح دریافت می داریم محض فیض عجیب خداست (افسسیان 2: 8-10؛ تیطس 3: 4-5).

2) هدف از پاشیدن خون بر سر در خانه، نجات نخست زاده هر خانواده از مرگ بود.

این خون سایه ای از خون مسیح بر صلیب است که ما را از مرگ و خشم خدا در مقابل گناه نجات می بخشد (خروج 12: 13، 23، 27؛ عبرانیان 9: 22).

3) بره فصح یک قربانی بود (خروج 12: 27) که به جانشینی نخست زادگان عمل می کرد.

این قربانی به مرگ مسیح به عنوان جانشینی برای مرگ ایماندارن اشاره کرد (رومیان 3: 25). پولس صریحاً می گوید که بره فصح ما مسیح بود که برای ما قربانی گردید (1قرنتیان 5: 7).

4) بره نر قربانی می بایست “بی عیب” باشد (خروج 12: 5).

این بره بی گناهی مسیح و کامل بودن پسر خدا را به تصویر می کشد (یوحنا 8: 46؛ عبراینان 4: 15).

5) خوردن بره بیانگر هویت قوم خدا با مرگ بره بود، مرگی که آنها را از مرگ جسمانی نجات می بخشید.

به همین شکل شرکت در شام خداوند ما را در مرگ مسیح شریک می سازد یعنی مرگی که ما را از موت روحانی نجات می بخشد (1قرنتیان 10: 16-17؛ 11: 24-26). همانند فصح فقط قزبانی نخستین یعنی مرگ او بر صلیب قربانی موثر قلمداد می شود. ما شام خداوند را به عنوان یک مراسم و به “یادگار” او حفظ می کنیم (1قرنتیان 11: 24).

6) پاشیدن خون بر سر در خانه به اطاعت از ایمان بود (خروج 12: 28؛ عبرانیان 11: 28).

این پاسخ ایمان، رهایی را به واسطه خون به ارمغان می آورد (خروج 12: 7، 13). نجات خون مسیح فقط از طریق “اطاعت ایمان” بدست می آید (رومیان 1: 5 و 16: 26).

7) بره فصح با نان فطیر خورده می شد (خروج 12: 8).

در کتاب مقدس مخمر معمولاً بیانگر گناه و فساد است (خروج 13: 7 و متی 16: 6 و مرقس 8: 15). وجود این نان فطیر، جدایی قوم فدیه شده را از مصر یعنی از دنیا و از گناه، نشان می دهد (خروج 12: 15). به همین صورت قوم فدیه یافته خدا نیز دعوت شده اند تا خود را از دنیای گناهکار جدا ساخته و خود را فقط به خدا وقف کنند (به موضوع جدایی روحانی ایماندارن و ارتباط مسیحیان با دنیا رجوع کنید).

برگرفته از کتاب دائرةالمعارف کتاب مقدس