شیعیان کیستند؟ تاریخچه و نظریه‌های شیعه (قسمت چهارم)

شیعیان کیستند؟ تاریخچه و نظریه‌های شیعه

در تاریخ طولانی و پیچیده‌اش، نسخه شیعه اسلام برخی از الاهیات خاص و گروه‌های مذهبی متنوعی را توسعه داده است. احتمالاً به دلیل احترام به علی، اسلام شیعه رهبر جامعه یعنی امام را موجودی معصوم می‌داند که تنها کسی است که معنای پنهان و واقعی قرآن را می‌داند. یکی از گروه‌های شیعه، دوازده‌امامی‌ها، دوازده امام را در تاریخ خود شناسایی می‌کنند که آخرین آن‌ها در سال ۸۷۳ ناپدید شده است. اعتقاد بر این است که این امام دوازدهم تا به امروز در حال زندگی در حالت غایب یا پنهان‌شدگی است. یک روز او به عنوان مهدی (هدایت‌ شده) باز خواهد گشت و دوره‌ای از عدالت را پیش از داوری نهایی آغاز خواهد کرد.

در طول این دوره طولانی غیبت، پیش از بازگشت امام دوازدهم (یا امام غایب)، فقهاء (متخصصان دینی) به مردم در زمینه شرع و آموزه‌ها راهنمایی می‌کنند. دوازده‌امامی‌ها، که اکثریت مسلمانان شیعه را تشکیل می‌دهند، به این نظام اعتقاد دارند.

گروه‌های فرعی در اسلام شیعی

۱-اسماعیلی‌ها

گروه کوچکتری در درون اسلام شیعه، اسماعیلی‌ها هستند. ویژگی متمایز این گروه به هویت هفتمین امام در سلسله امامان برمی‌گردد. بدنه اصلی شیعه‌ها، موسی را به عنوان هفتمین امام می‌پذیرد، اما اسماعیلی‌ها به جای او، برادرش اسماعیل را به رسمیت می‌شناسند. از زمان ناپدید شدن اسماعیل، آن‌ها منتظر بازگشت او هستند و به همین دلیل معمولاً به عنوان «هفت‌امامی‌ها» شناخته می‌شوند، نه دوازده‌امامی‌ها. هفت امامی که اسماعیلی‌ها به رسمیت می‌شناسند، از نظر معنوی بالاتر از پیامبر اسلام تلقی می‌شوند، زیرا تعالیم خود را به طور مستقیم از خدا می‌گیرند. اگرچه گروه‌های دیگری نیز در درون شیعه وجود دارند، تمایز بین هفت‌امامی‌ها و دوازده‌امامی‌ها برجسته‌ترین است.

۲- زیدیه‌ها

گروه دیگر شیعیان، زیدیه‌ها هستند که از لحاظ آموزه به سنی‌ها نزدیک‌ترند. زیدیه‌ها به طور تاریخی بر یمن حکومت کرده‌اند و در برخی مناطق دیگر نیز وجود دارند. دیگر فرقه‌ها از اسلام شیعه منشعب شده‌اند، از جمله دروزی‌ها که از اسماعیلی‌گری و علوی‌ها یا بابیه‌ها که از دوازده‌امامی‌ها منشعب شده‌اند.

شیعه‌ها، بر خلاف سنی‌ها، بر این باورند که دانش الهی از طریق تعالیم معصوم یک امام منتقل می‌شود. به همین دلیل، همه دانشی که از منابع انسانی و خطاپذیر به دست می‌آید، بی‌ارزش است. این‌که جامعه چه نظری دارد، اهمیت کمتری دارد و آنچه که امام اعلام می‌کند، مرجعیت دارد. این موضع به‌طور مؤثری دامنه تحمل نظرات مختلف را محدود می‌کند. یکی دیگر از تفاوت‌های عمده با اسلام سنی ظهور «تاریخ عشق» در میان شیعه‌ها بود. مرگ خشونت‌آمیز پسر علی، حسین، در سال ۶۸۰ میلادی، به طور سالیانه با نمایش‌ها، نوحه‌خوانی‌ها و مراسم مختلف گرامی داشته می‌شود. تأثیر این تأکید بر تاریخ عشق همچنین در ارادت مسلمانان شیعه به علی و خانواده‌اش و احترامی که به نسل‌های او نشان می‌دهند، احساس می‌شود.

جمعیت و حضور شیعه‌ها

جنبش شیعه تقریباً ده درصد از جهان اسلام را تشکیل می‌دهد. بزرگ‌ترین تراکم شیعه‌ها در ایران است، جایی که بیش از هشتاد درصد جمعیت شیعه هستند، در حالی که عراق حدود پنجاه و پنج درصد جمعیت شیعه دارد. در ایران و همچنین در رابطه ایران با دیگر کشورهای مسلمان، اختلافات بین شیعه‌ها و سنی‌ها در پایان قرن بیستم به شدت افزایش یافت. بنابراین، دوره اولیه تاریخ اسلام شاید بزرگ‌ترین تمایز الاهیاتی را در دین از ظهور اسلام تا کنون فراهم می‌آورد، که همان تمایز بین شیعه و سنی است.

تاریخ گسترش اسلام

تاریخ گسترش اسلام عمدتاً با سنی‌ها ادامه یافت، به ویژه در دوران امویان و عباسیان. این دو سلسله، نقش کلیدی در گسترش اسلام در نقاط مختلف جهان و ایجاد ساختارهای سیاسی و اجتماعی جدید ایفا کردند. در این دوران، درگیری‌ها و اختلاف‌نظرها بین شیعه‌ها و سنی‌ها شکل گرفت و به تدریج به یک شکاف عمیق تبدیل شد که همچنان تأثیرات خود را در دنیای معاصر به جا گذاشته است. تاریخ گسترش اسلام عمدتاً با سنی‌ها در دوران بنی‌امیه و عباسیان ادامه یافت.

منبع مقاله: https://www.equip.org/articles/who-are-the-shia/