دیدگاه کلیسای کاتولیک رومی: چگونگی پیدایش شمایل

پیدایش شمایل

شمایل به احتمال قوی در منطقه سوریه-فلسطین که گهواره مسیحیت می باشد، به وجود آمده و از هنر باستانی، نقاشی های روی دیوار، مینیاتورها و از نقاشی های روی قبور سنگی مصری الهام بسیاری گرفته است.

الف: شمایلی که بنام “صورت مسیح” معروف است، به حدیث سرگذشت آبکار پادشاه ادسا مربوط می شود. این پادشاه که به بیماری جذام دچار شده بود هیئتی به نزد عیسی که در فلسطین موعظه می کرد، فرستاد و از او درخواست شفا نمود. عیسی خواهش وی را اجابت نموده و صورت خود را با قطعه پارچه ای خشک نمود و خطوط صورت عیسی نجات دهنده، به طرز معجزه آسایی بر آن نقش بست. این نقش صورت در ادسا حفظ می شد و حامی آن شهر به شمار می آمد. این شمایل که به “صورت مسیح ساخته نشده بدست انسان” موسوم می باشد نخستین شمایل به شمار می آید. به کسانی که با ایمان در جلوی این شمایل مسیح را ستایش کرده به شمار می آید. به کسانی که با ایمان در جلوی این شمایل مسیح را ستایش کرده از او یاری می طلبند، حمایت و پیروزی بر شریر عطا می شود.

بر مبنای این شمایل، شمایل های بسیاری که نمایانگر چهره مسیح بودند در سنن مختلف بیزانتینی، ارمنی و غیره و ساخته شدند.

شمایل موسوم به “مسیح قادر مطلق” (کسی که تمام قدرت در آسمان و بر زمین به وی گار شده است). نمونه ای از هنر “بیزانیتنی” می باشد که قسمت داخلی بسیاری از گنبدهای کلیساها را می آراید.

در این شمایل، مسیح انجیل را که گاهی بسته ولی در بیشتر موارد باز می باشد در دست چپ خود دارد. بعضی از سخنان عیسی بر روی صفحات آن نگاشته شده است. از جمله،

– “من راه و راستی و حیات هستم”.

– “بیایید نزد من، ای تمامی زحمتکشان و گرانباران”.

– “حکم نکنید تا بر شما حکم نشود”.

دست دیگر مسیح در این شمایل ها تقریباً همیشه در حالت برکت دادن می باشد، که توسط آن مسیح روح القدس را عطا می کند. به احتمال قوی از آن رو انگشتان مسیح به شکل X  می باشد که نشان دهنده حروف اول کلمه “مسیح Chrestos” است که در زبان یونانی به شکل X نوشته می شود.

هاله طلایی رنگی که سر عیسی نجات دهنده را احاطه می کند همیشه حاوی صلیبی می باشد که بر روی سه انتهای فوقانی آن به حروف مجزا نوشته شده است، “آنکه هست”.

مسیح همچنین در شمایل های ترکیبی که نمایانگر تصاویر رازهای زندگی خداوند می باشد به ویژه در شمایل مربوط به عیدهای مهم چون میلاد و تجلی و شمایل مربوط به معجزات بزرگ مثل شفای بیماران یا زنده کردن ایلعازر و غیره به ویژه و مهمتر از همه صلیب، نزول مسیح به هاویه (زندان مردگان) و قبر خالی او نمایش داده می شود.

ب: طبق حدیثی دیگر ساختن نخستین شمایل مریم عذرا به حضرت لوقا تعمق نموده و آن را توصیف کرده است، نسبت داده می شود. این انجیل نگار گویا تصویر مادر جوان مسیح را نقاشی کرده و به این ترتیب نمونه شمایل مریم عذرا، را پایه گذاری نموده است.

تصویر نمودن عذاری قدیس همواره موضوع اصلی هنر مسیحی مشرق زمین باقی مانده است. عذاری قدیس در شمایل های بسیاری تصویر شده است، ولی الگوهای این شمایل ها مشخص می باشند و عناصری نیز که در این شمایل متغیر هستند، مشخص اند.

حضرت مریم که یا به صورت تمام رخ است و یا برنشسته بر تخت ( “عذرای شکوهمند” ) عیسای طفل را بر دست دارد. عیسی با دست راست، حرکت تبرک را انجام می دهد و عذرا با دست آزاد خود، عیسی را نشان می دهد. این شیوه شمایل نگاری بنام “مریم عذرا که راه نشان می دهد” خوانده می شود. راه همان پسر اوست که راه و راستی و حیات می باشد (یوحنا 14: 6).

برگرفته از کتاب دائرةالمعارف کتاب مقدس