تاریخ و محل نگارش انجیل مرقس چیست؟

شهادتهای اولیه ای که در مورد انجیل مرقس وجود دارند عموماً آن را با موعظه های پطرس در روم در دهۀ هفتم میلادی مربوط می سازند.

          از قول پاپیاس (تقریباً 115 میلادی) توسط یوسبیوس (375 میلادی) چنین نقل شده است:

                    «و یوحنا که شیخ کلیسا بود نیز چنین گفته است: مرقس مترجم پطرس بود و هر چه ثبت                        کرد با دقت بسیار زیاد ثبت نمود معهذا مطالب وی با همان ترتیبی نبود که خداوند ما سخن گفت               یا انجام داد زیرا وی کلام خداوند ما را نشنید و شاگرد او نبود بلکه همان طوری که قبلاً گفته شد وی همسفر پطرس بود و پطرس به او تعالیم لازم را داد ولی فرمایشات خداوند را به ترتیب تاریخی برای او نقل نکرد. بنابراین مرقس در هیچ قسمتی اشتباه نکره بلکه مطالب را ثبت نموده است زیرا او در یک قسمت دقت کامل داشته است و آن این که آنچه شنیده است به درستی ثبت کند و هیچ مطلب نادرست ننویسد.»

          یوسبیوس هم چنین از قول کلمنت اسکندریه ای (تقریباً 180 میلادی) می گوید که شنوندگان پطرس به مرقس اصرار کردند که تعالیم شفاهی پطرس را ثبت نماید و پطرس نیز اجازه داد که انجیل مرقس در کلیساها خوانده شود. از اوریجن که جانشین کلمنت بود (تقریباً 225 میلادی) نیز نقل شده است که مرقس انجیل خود را تحت نظر پطرس نوشت. آیرنیوس این روایت را تأیید می نماید و چنین می گوید «بعد از در گذشت پطرس و پولس، مرقس موعظه های پطرس را که ثبت کرده بود به ما انتقال داد.»

          صحت این روایات ممکن است مورد سؤال قرار گیرد زیرا مستقیماً از قرن اول به ما نرسیده است ولی نکتۀ شایان توجه این است که آنها در مورد این که مرقس نویسندۀ انجیل دوم می باشد اتفاق نظر دارند و همه آنرا به موعظه های پطرس مربوط می سازند. عدم توافق این روایات مربوط می شود به این نکته که آیا این انجیل در زمان حیات پطرس نوشته شد یا بعد. سخنان آیرنیوس بر این دلات دارد که این انجیل بعد از وفات پطرس احتمالاً بین سالهای 65 و 68 میلادی نوشته شد در حالی که از مطالب کلمنت و اوریجن چنین بر می آید که در زمان حیات پطرس نوشته شد و پطرس اجازه داد در کلیساها خوانده شود. در این مورد شکی وجود ندارد که این انجیل توسط شخصی نوشته شد که با بعضی از رسولان آشنایی داشت و مدتها از موعظه های آنها مطلع بود.

          از حقایق مشروحۀ بالا می توان این نتایج را استخراج کرد:

          1. مرقس در یک محیط مذهبی یهودیت پرورش یافت.

          2. امکان دارد در مورد بعضی از مطالب انجیل مرقس، خودش شاهد عینی بوده باشد.

          3. مصاحبت نزدیکی با رسولان کلیسای اولیه داشته و از موعظه های آنها در بارۀ عیسی و از «خبر خوش» یا انجیلی که آنها بشارت می دادند کاملاً مطلع بوده است.

          4. خودش در کار موعظه شرکت داشته و شاهد آغاز بشارت به غیر یهودیان بوده است.

          با توجه به خود انجیل می توان یکی دو نکتۀ دیگر به حقایق فوق اضافه کرد:

          1. نویسندۀ انجیل بیشتر در مورد حقایق تأکید می نماید تا در مورد موضوعات کلی.

          2. احتمالاً شاهد عینی دستگیری عیسی در باغ جتسیمانی بوده است. در مرقس 14: 51 و 52 مذکور می باشد که یک جوان از دور به دنبال عیسی می آمد. در بارۀ هویت او هیچ اشاره ای وجود ندارد و معلوم نیست که وی در این جریان چه نقشی دارد. حذف این جریان از متن انجیل مرقس هیچ تغییری در موضوع مورد بحث به وجود نمی آورد. این احتمال وجود دارد که نویسنده خاطرۀ شخصی خود را ذکر کرده که برای خودش مهم بوده هر چند وجود آن در متن اصلی وقایع تأثیر زیادی نداشته است. این واقعه در سایر اناجیل هم نظر مذکور نمی باشد. اگر این موضوع اشاره ای به خود مرقس باشد در این صورت خودش شاهد عینی ساعات آخر زندگی عیسی بوده است و احتمال زیادی وجود دارد که قسمت زیادی از وقایع مربوط به ساعات آخر زندگی عیسی توسط او نقل شده باشد.

          3. بعلاوه در مرقس 15: 21 اشاره ای به شمعون قیروانی «پدر اسکندر و روفس» وجود دارد. این دو نفر در وقایع انجیل نقشی ندارند و نامشان فقط در همین جا ذکر شده است. چرا؟ احتمالاً به این دلیل که از آشنایان شخصی نویسندۀ انجیل مرقس و خوانندگان آن بودند. اگر این احتمال صحیح باشد می توان تاریخ نوشتن انجیل را یک نسل بعد از صلیب دانست هر چند فرض شود که این دو نفر در موقع مصلوب شدن مسیح در سن کودکی بوده اند.

          4. یک حقیقت جالب دیگر را می توان از مقایسۀ موعظۀ پطرس در اعمال 10: 34 – 43 با این انجیل استنتاج نمود. روایات تأیید می نمایند که مرقس مدتی معاون پطرس بوده است و در این مورد در اول پطرس 5: 13 اشاره ای وجود دارد. نکتۀ قابل توجه این است که موعظۀ مذکور در اعمال دارای طرحی می باشد که کاملاً شبیه متن انجیل مرقس است. آیا همان طوری که روایات روشن می سازند، مرقس موعظه های اولیۀ پطرس را در انجیل خود ثبت کرده است؟

          از اشارات فوق الذکر این نتیجه حاصل می شود که انجیل مرقس اثر یکی از واعظان دورۀ رسولان بوده که با موعظه های مربوط به عیسی آشنایی کامل داشته و آنها را همان طوری که شنیده بدون هیچ نوع اضافه یا تغییر ثبت نموده است. او هیچ تفسیری در مورد شرح حال عیسی نمی نماید بلکه به ذکر حقایق اکتفا می کند. اگر این انجیل در آخر عمر نویسنده نوشته شده بود حتماً وی پیام خود در مورد عیسی را به طرز پخته تری ارائه می داد.

          از مطالب قوق حقایق زیادی در بارۀ تاریخ نوشته شدن انجیل مرقس به دست می آید. دیرترین تاریخ آن 70 میلادی است و امکان دارد خیلی زودتر از آن تألیف شده باشد. البته مقصود از تألیف عبارت است از گردآوری مطالب نه انتشار آن. هماهنگی کامل انجیل مرقس با اناجیل متی و لوقا و این موضوع که در دو انجیل اخیر غالب مطالب مذکور در انجیل مرقس یافت می شود، عدۀ زیادی را معتقد ساخته است که انجیل مرقس قبل از دو انجیل فوق نوشته شده و به عنوان منبع و مأخذ به وسیلۀ اناجیل متی و لوقا مورد استفاده قرار گرفته است. اگر این امر صحت داشته باشد این نتیجه حاصل می شود که یا انجیل مرقس از تاریخ فوق الذکر زودتر نوشته شده و یا اناجیل متی و لوقا دیرتر نوشته شده اند. معهذا اگر قبول کنیم که این سه انجیل، با استفاده از منابع مشترک مربوط به پیام رسولان در مورد عیسی مسیح، همان مطالب را با الهام الهی به سه طرز مختلف ارائه نموده اند، احتمال زیادی وجود دارد که همزمان با هم تألیف شده باشند. برای مطالعۀ بیشتر در  این مورد به مقالۀ اناجیل هم نظر و راه حل پیشنهادی مراجعه فرمایید.

          سبک نگارش انجیل مرقس فشرده و روشن و صریح است و این همان سبکی است که مورد علاقۀ رومیان بود زیرا آنها از مباحث کلی و اطالۀ کلام ناراحت می شدند. مرقس کلمات لاتینی زیادی به کار برده که هر چند معادل یونانی آنها نیز وجود دارد ولی عمداً از اصطلاحات لاتینی استفاده کرده است تا خوانندگان رومی خود را جلب نماید. بعضی از این کلمات به عنوان نمونه ذکر می شوند: «پیمانه» (4: 21)، «جزیه» (12: 14)، «جلاد» (6: 27)، «یوزباشی» (15: 39 و 44 و 45) و غیره. در این انجیل در مورد شریعت و سنن یهود تأکید زیادی وجود ندارد. وقتی به چنین اموری اشاره می کند بیشتر از دو انجیل هم نظر دیگر در بارۀ آنها توضیح می دهد. دلایل موجود در متن انجیل با روایاتی که به ما رسیده مطابقت دارد و هر دو محل انتشار این انجیل را شهر روم می دانند. در هر حال، هدف انجیل مرقس این بود که پیام مسیح را به اتباع معمولی رومی که افرادی کاری و بی اطلاع از امور روحانی بودند برساند.

برگرفته از کتاب معرفی عهدجدید

نوشته: مِریل سی تِنی

ترجمه: کشیش طاطه وس میکائیلیان