آموزۀ تثلیث در مسیحیت چه تفاوتی با باور تریمورتی هندوها دارد؟
آموزۀ تثلیث در مسیحیت چه تفاوتی با باور تریمورتی هندوها دارد؟
آیین هندو مذهبی پیچیده است که شامل خدایان متعددی می‌باشد که ممکن است همگی تجلی‌ها (نمایندگان) یا وظایف یک پروردگار یگانه و برتر باشند یا نباشند. فرقه‌های مختلف در آیین هندو، بسته به تمایلات، هدایت‌ها و نیازها، بر پرستش خدایان گوناگون تأکید می‌ورزند؛ و آموزگاران مختلف هندو متون یکسان را به شیوه‌های متفاوتی تفسیر می‌نمایند. پروردگار برتر در آیین هندو همچنین نمایانگر حقیقت نهایی کیهان است.
سه تن از این خدایان هندو گاهی با یکدیگر ترکیب می‌شوند تا “تریمورتی” را شکل دهند؛ سه‌گانگی‌ای از خدایان (که معمولاً شامل برهما، ویشنو و شیوا است). واژه تریمورتی از پیشوند “تری” به معنی “سه” و واژه “مورتی” به معنای “تصویر” یا “نمایش” در زبان هندی آمده است. وظایف مشخص آنان (برهما خلق می‌کند، ویشنو حفظ می‌کند، و شیوا نابود می‌کند) جهان را در حال تعادل نگاه می‌دارد. ویشنو و شیوا دو تجلی مهم از پروردگار برتر هستند، و بر اساس ریگ‌ودا (۱۷۰۰ تا ۱۱۰۰ قبل از میلاد)، آن پروردگار برتر سه جنبه دارد. در مورد ترکیب برهما، ویشنو و شیوا، اوپانیشاد مایتری (۸۰۰ تا ۴۰۰ قبل از میلاد) حاشیه‌ای دارد که بخشی از متن اصلی نیست. با این حال، نخستین اشاره مستقیم به تریمورتی در شعر “تولد خدای جنگ” در قرن چهارم یا پنجم میلادی صورت گرفته است. تا زمان پوراناها (حدود ۳۰۰ میلادی) بود که اعضای تریمورتی گرد هم آمدند تا نقش‌های تعریف‌شده‌ای در اداره کیهان دریافت کنند.
برهما خلق می‌کند و نیروی حیات را به آفرینش خود می‌بخشد. یکی از جنبه‌های اصلی او دانش و گسترش آن است. امروزه او به‌ندرت به‌طور مستقل پرستش می‌شود و تنها تعداد اندکی معبد به او اختصاص دارد؛ زیرا در داستان‌های مختلف، مرتکب گناهی شده است (مانند بخشش بیش از حد و برکت دادن به شیاطین، تلاش برای اغوای دختر خود، یا دروغ گفتن) و باید تحت نظارت ویشنو یا شیوا کار کند. نباید برهما (خدا) را با براهمن، به‌معنای “واقعیت مطلق و نهایی یا تجلی آن”، یا با برهمین (طبقه کاهنان هندو) اشتباه گرفت.
ویشنو نگهدارنده جهان‌ها در مراقبت خویش است. او در روزهای اولیه آیین هندو خدایی کم‌اهمیت بود و حتی امروز، برخی از تجلی‌های او مانند لرد راما و لرد کریشنا بیشتر از خود او پرستش می‌شوند. هندوها ادعا می‌کنند بودا نیز یکی از تجلی‌های ویشنو است، اما بوداییان که به انسان‌های بیدار شده به‌جای خدایان باور دارند، با این نظر موافق نیستند. ویشنو نماد پادشاهی و قدرت نظامی است و نظم را با زور فیزیکی اعمال می‌کند.
شیوا (یا رودرا-شیوا) خدای نابودکننده یا جذب‌کننده است. او و ویشنو اغلب برای کسب عنوان “پروردگار برتر” با یکدیگر رقابت می‌کردند. شیوا به خشم ناگهانی تمایل دارد و گرایش او به ویرانگری از تمایلش برای دیدن جهانی نوتر و پاک‌تر ناشی می‌شود. مانند ویشنو، تجلی‌های او بیشتر از خودش پرستش می‌شوند. او خدای باروری مردانه است، اما همچنین خدای ریاضت‌کشی نیز هست، چراکه خودداری از لذت‌ها باعث افزایش “حرارت ریاضتی” و جذابیت بیشتر برای زنان می‌شود.
آن‌گونه که در ترکیب این سه خدا در نقش‌های خاص دیده می‌شود، تریمورتی هندو نمادی از کارکردهای پروردگار برتر در کنترل کیهان است. هر یک از این سه خدا علایق متفاوتی دارند، اما زمانی که قدرت‌هایشان در راستای خلق، حفظ و نابودی متحد می‌شود، تریمورتی شکل می‌گیرد. یکی از نظریه‌ها این است که مفهوم تریمورتی به‌وجود آمد تا پرستش‌کنندگان فرقه‌های مختلف هندو را در یک گروه منسجم‌تر گرد آورد. برای مثال، وایشناوها که ویشنو را می‌پرستند و شیوایی‌ها که بر شیوا تمرکز دارند، می‌توانند با پرستش یک پروردگار برتر که دارای جنبه‌های نگهدارنده و نابودکننده است، در حالی‌که تمرکز خود را بر خدای محبوبشان حفظ می‌کنند، به وحدت برسند. در واقع، کسانی که به‌طور خاص ویشنو یا شیوا را می‌پرستند، معمولاً یا تریمورتی را نادیده می‌گیرند یا توضیح می‌دهند که چگونه خدای محبوبشان همان پروردگار برتر است که دو خدای دیگر را آفریده است. فرقه‌های دیگر هندو نیز ترکیبات متفاوتی را به‌عنوان “تریمورتی” در نظر می‌گیرند، مانند ترکیب برهما، ویشنو و بهاوا، یا جایگزینی برهما، شیوا و کریشنا. در هر صورت، تریمورتی، اگرچه در متون هندو ذکر شده، بخش مهمی از آیین هندو در عمل نیست، بلکه بیشتر به‌عنوان توضیحی برای چگونگی عملکرد کیهان در نظر گرفته می‌شود.
مفهوم مشخص‌شده تریمورتی افزوده‌ای نسبتاً جدید به آیین هندو است، اما اهمیت عدد ۳ چنین نیست. آیین هندو سه لایه طبیعت، سه حالت وجود، سه بخش زمان و روز، و سه مرحله زندگی و خودشناسی را تعلیم می‌دهد، فقط برای ذکر چند نمونه. بنابراین طبیعی است که پروردگار برتر با بهره‌گیری از سه جنبه از تجلی‌های خود، کیهان را نظم دهد.
تعلیم تریمورتی به‌عنوان سه تجلی پروردگار برتر، مشابه آموزه بدعت‌آمیز مسیحی‌ای به نام سابلیانیسم است. در سابلیانیسم، اعضای تثلیث (پدر، پسر و روح‌القدس) اشخاص مستقل نیستند، بلکه سه نمایش یا حالت متفاوتی هستند که خدا برای نمایاندن خود انتخاب می‌کند. تریمورتی همچنین گاهی به‌عنوان “سه‌گانه هندو” یا هیئت حاکمه سه‌نفره توصیف می‌شود، که ایده‌ای مخالف سابلیانیسم است، زیرا اعضای تریمورتی عمدتاً به‌عنوان اشخاصی مستقل که با یکدیگر کار می‌کنند شناخته می‌شوند.
تریمورتی هندو شبیه تثلیث مسیحی نیست. تثلیث مسیحی خدایی واحد است در سه شخص هم‌رتبه و جاودان. بسیاری از هندوها با مفهوم تریمورتی مخالف‌اند، و حتی آنان که آن را می‌پذیرند، تریاد تریمورتی را به‌عنوان سه خدا که تجلی‌ها، مظاهر یا حالت‌های پروردگار برتر هستند در نظر می‌گیرند؛ آن‌ها اشخاص جداگانه محسوب نمی‌شوند.
منبع مقاله:
https://www.gotquestions.org/Hindu-Trimurti.html
دریافت لینک کوتاه این نوشته:
|
کپی شد! |
