گیاهان کتاب مقدس: زعفران، زوفا، زیتون، زیتون بری و زیره

زعفران      غزل 4: 14          Saffron

زعفران گیاهی چند ساله به ارتفاع 10 تا 30 سانتی متر و دارای پیازی سخت، مدور، گوشتدار و پوشیده از غشاهای نازک و قهوه ای رنگ است. منشأ اصلی آن نواحی خشک آسیا بوده است ولی امروزه با توسعه ای که پرورش آن داشته، در نواحی مختلف یافت می شود. از وسط پیاز زعفران که در واقع قاعدۀ ساقۀ گیاه به حساب می آید تعدادی برگ های دراز و باریک خارج می شود که سطح فوقانی آن ها رنگ سبز ولی سطح تحتانی آن ها رنگ سبز روشن دارد. از وسط آن ها نیز به زودی ساقۀ مولد گل خارج می شود که در انتها به یک تا 3 غنچه مولد گل ختم می گردد. این غنچه ها معمولاً در فاصلۀ ماه های مهر تا آذر مبدل به گل می شوند. قسمت مورد استفادۀ این گیاه انتهای خامه و کلالۀ آن است که تحت نام زعفران وارد بازار می گردد. بوی آن قوی، معطر و طعمش تلخ و کمی تند است. کلاله ها به قدری کوچکند که 4000 عدد از آن ها به اندازۀ یک اونس می شود. به صورت ادویه کاربرد دارد و در زمان قدیم به عنوان دارو و به عنوان یک مادۀ آرایشی کاربرد داشت. سلیمان محبوبۀ خود را به باغی که در آن زعفران و انواع درختان و مواد معطر دیگر موجود بود تشبیه می کند.

زُوفا          یوحنا 19: 29             Hyssop

گیاهی است پایا بسیار معطر و دارای ساقه های متعدد چوبی شده و به ارتفاع 20 تا 60 سانتی متر که به حالت خودرو در نواحی جنوبی اروپا، آسیای صغیر، ایران و روسیه می روید. در زمین های آهکی بهتر رشد پیدا می کند و در کوهستان ها تا ارتفاعات 2000 متری بالا می رود. از مشخصات آن این است که ریشۀ ضخیم و منشعب دارد و ساقه های متعدد گیاه مجموعاً ظاهر پر پشت بدان می بخشد. برگ های کوچک و متقابل آن ظاهر نوک تیز، کامل، بسیار معطر و گل های زیبای آن رنگهای آبی تیره مایل به بنفش، سفید و گاهی گلی دارد. زنبور عسل به علت وجود ترشحات قندی فراوان در گل های این گیاه علاقۀ مفرط به آن دارد. قسمت مورد استفادۀ این گیاه سر شاخه های گلدار آن است که به مصارف درمانی و تهیۀ اِسانس می رسد. اِسانس زوفا که از سر شاخه های گلدار آن تهیه می شود. دارای مقدار بسیار کم از نوعی الکل عطری است.

این گیاه در مصر و فلسطین دیده نشده است. اغلب محققین به این نتیجه رسیده اند که این لغت به چند نوع گیاه مختلف دلالت می کند. طبق نظر محققین زوفا در زمان عهد عتیق برای پخش کردن خون قربانی به کار می رفت و با زوفای به کار رفته در عهد جدید که به عنوان وسیله ای که شراب را توسط آن نزدیک لب های مسیح آوردند متفاوت است.

زیتون        پیدایش 8: 11           Olive

یکی از زیباترین و با ارزش ترین درختان کتاب مقدس است. زیتون نشانۀ صلح و کامیابی است (مزمور 52: 8؛ ارمیا 11: 16؛ هوشع 14: 6) و از برکت خداوند سخن می گوید. در پیدایش 8: 11 نشانۀ به پایان رسیدن طوفان بود. در مکاشفه 11: 4 و زکریا 4: 3 و 11-14 به دو شاهد و به دو درخت زیتون اشاره شده است که برای آمدن ثانویۀ مسیح تدارک می بینند. در باغ ها و بیشه هایی که دارای حصار و یا دیوار سنگی بود کاشته می شد و آن را باغات زیتون می نامیدند (1سموئیل 8: 14؛ 2پادشاهان 5: 26؛ نحمیا 5: 11؛ 9: 25). در ماه های ستامپر و اکتبر با کمک چوب بلندی که شاخه ها را به وسیلۀ آن می تکاندند برداشت می گردید (اشعیا 17: 6 و 24: 13). امروزه نیز از مواد اصلی رژیم غذایی شرقی ها است. هنگامی که فشرده می شود (میکاه 6: 15) و یا با دو سنگ فشار داده می شود روغنی از آن خارج می شود که زن های مدیترانه از آن در پختن غذا استفاده می کنند. از روغن آن به عنوان پماد استفاده می کردند (میکاه 6: 15) و در سرتاسر جهان استفادۀ طبی داشته است (اشعیا 1: 6 و لوقا 10: 34). به دلیل اینکه پرورندان زیتون احتیاج به زمان طولانی و صبر دارد بنی اسرائیل از آسیب رساندن به درختان زیتون در زمان جنگ منع شده بودند (تثنیه 28: 40 و حبقوق 3: 17).

در سال سبت محصول آن برداشت نمی گردید (خروج 23: 11). زیتون در تمامی فعالیت های بنی اسرائیل مشاهده می شود: در توصیف سرزمین موعود (تثنیه 6: 11 و 8: 8) در مسح کاهنین و پادشاهان (1سموئیل 10: 1 و 45: 7 و لاویان 8: 10، 30) و مهمانان (مزمور 23: 5 و 92: 10) و بر روی قربانی هایی که به خداوند تقدیم می گردید (لاویان 2: 1-7، 15). درخت زیتون بومی، سمبلی از اسرائیل و درخت زیتون وحشی سمبلی از امتها است (رومیان 11: 17-24). مسیحیان نیز بایستی بیماران را با این روغن مسح کرده و برای شفای آنان دعا کنند (یعقوب 5: 14).

زیتون برَی        نحمیا 8: 15        Oil tree

به این گیاه چندین بار در کلام خدا اشاره شده است ولی ماهیت واقعی آن زیر سؤال است. ممکن است که منظور از آن درخت صنوبر، درخت زیتون و یا همان زیتون بری (Oleaster) باشد. درختی است که دارای شیرۀ فراوان است. درها و کروبین معبد را از چوب آن ساختند (1پادشاهان 6: 23 و 31 و 33) زیرا چوب آن دارای اندازۀ مناسب و بسیار سخت است. در 1تواریخ 27: 28 نیز بر این درختان زیتون که در شفله و در دامنۀ تپه ها وجود داشتند، اشاره شده است.

زیره        اشعیا 28: 25-27           Cummin

دانه های معطر و ضد نفخ زیره به طور وسیعی در دوران کتاب مقدس مصرف می شد. زیره در آشپزی و در طب کاربرد داشت. گرچه این دانه به صورت خودرو در سرزمین فلسطین رشد نمی کند ولی از دیرباز در آنجا زراعت می گردید. دانه های آن با چوب، کوبیده می شد (اشعیا 28: 25-27). مسیح در متی 23: 23 به افراط در مراعات قانون از جانب فریسیان اشاره می کند که حتی برای دانه های به این کوچکی ده یک می پرداختند.

برگرفته از کتاب دائرةالمعارف کتاب مقدس