دیدگاه کلیساهای ارتدوکس: ترتیب برگزاری آیین نیایش

ترتیب برگزاری آیین نیایش

از زمانی که شاگردان پس از پنطیکاست “نسبت به تعلیمات رسولان و مشارکت برادرانه مقدس و دعا و پاره کردن نان، وفاداری نشان داده اند” کلیسای  مسیح هرگز از برگزاری مراسم یادآوری تعلیمات رسولان و پاره کردن نان و دعا در اجتماع برادرانه در هر یکشنبه که یاد بود رستاخیز و روز خداوند ما می باشد فروگذاری نکرده و این همان چیزی است که به طور رایج “آیین نیایش الهی” نامیده می شود.

گرچه برگزاری این آیین نیایش نسبت به سنت های محلی صور بسیار مختلفی به خود می گیرد ولی همیشه و در همه جا با یک قالب معین تطابق دارد. از قراین چنین بر می آید که این آیین نیایش از سنت رسولی ناشی می شود بدین معنا که طرز عمل رسولان مأخذ عملکرد عمومی تمام کلیساهای محلی شده است. ما در نمایاندن همین طرح رسولی که در تمام آیین کلیساهای قدیم و از آغاز تا به امروز و مخصوصاً در آیین نیایشی ژان کریسوستوم و بازیل قدیس و یعقوب قدیس و مرقس قدیس مشاهده می شود سعی و کوشش خواهیم نمود.

الف- تعلیمات رسولان یا آیین نیایش “تعمید خواستگان”

به نقل از ژوستین قدیس (که در سال 155 میلادی در روم به شهادت رسید) قبل از برگزاری راز قربانی مقدس، قرائت کتاب مقدس همراه با تفسیر آن به وسیله سرپرست مجمع یا اسقف انجام می گرفت و این همان چیزی است که ما آن را معمولاً “آیین نیایش کلام” یا “آیین نیایشی تعمید خواستگان” می نامیم (چون در حضور آنهایی که به منظور گرفتن تعلیمات دینی به جهت آمادگی برای دریافت تعمید می آمدند، در این آیین مجاز بود).

این قرائتها شامل قسمتهای زیر هستند:

1- قرائت از کتب عهد عتیق: در آیین ژان کریسوستوم قدیس این قرائت ها عبارتند از مزامیر 103 و 146 که با آواز خوانده می شوند. در آیین نیایشی بازیل قدیس هنگامی که این آیین با نماز شامگاهی اجرا می گردد، متونی در رابطه با عید همان روز خوانده می شوند.

2- قرائت رساله: به این معنا که قسمت هایی از رساله های رسولان خطاب به کلیساهای آن زمان قرائت می شود (از قبیل رساله های پولس به رومیان، قرنتیان و تسالونیکیان).

3- قرائت انجیل: یعنی قرائت قسمت هایی از اناجیل متی یا مرقس یا لوقا یا یوحنا که در واقع مراد، قرائت انجیل یگانه و “مژده” یگانه ای است که خداوند ما عیسی مسیح برای دادن آن به انسانها به این دنیا آمد. به دنبال این قرائت ها تشریح و تفسیر آنها توسط سرپرست مجمع (یعنی اسقف و در صورت نبودنش کشیش) انجام می پذیرد.

طی این قسمت ابتدا آیین نیایش “ورود صغیر” انجام می پذیرد به این ترتیب که شماس در حالی که کتاب عهد جدید و شمایل “کلام خدا” را با تشریفات حمل می نماید از میان ایمانداران عبور نموده به همراهی تمام خدمتگزاران آیین نیایش، از میان درهای سلطنتی (دروازه های آسمانی) به داخل قربانگاه (ملکوت خدا) وارد می شود.

این حرکت ما را به یاد تمامی کار پسر خدا می اندازد یعنی کلامی که تن گرفت و برای نور بخشیدن به تمام انسانها به این دنیا آمد (یوحنا 1: 9) و در حالی که برای شناساندن خود و شناساندن پدر از میان آدمیان گذر می نماید (اگر مرا می شناختید پدر مرا نیز می شناختید یوحنا 14: 7) آنها را به این ترتیب به دنبال خود به سوی ملکوت هدایت می نماید.

کلامی که با گذر از میان انسانها بدین سان نشان داده شد هنگامی که شماس، انجیل را قرائت می کند به گوش انسانها می رسد. بنابراین خاطره به واقعیت جاری تبدیل شده و یاد بود اعلام کلام به عمل اعلام همین کلامی که تا امروز به ما رسیده و توسط عمل روح القدس قلوب ما را لمس می نماید، تبدیل می شود. در واقع همین روح القدس است که ما را به پذیرفتن و درک کلام پسر وا می دارد و به همین دلیل قبل از قرائت انجیل در میان مجمع، دعایی که توسط که توسط آن از خدا درخواست می نماییم که نور خود را در قلوب ما بتاباند خوانده می شود و بدین ترتیب کلام در میان ما حضور می یابد. دلیل برگزاری این مراسم این است که: خدا با قوم خود سخن می گوید تا آن را عروس خود و کلیسای خود سازد و ما از اعمال قلب و از صمیم روح به آن گوش دهیم تا بتوانیم آن را اجرا کنیم.

ب- برگزاری راز “پاره کردن نان” یا آیین نیایش ایمانداران

قسمت دوم از مراسم به این علت نام آیین نیایش ایمانداران را به خود گرفته که فقط ایماندارن تعمید یافته و مؤمنین می توانند بدون خطر در راز بزرگ و مهیب تصلیب و صعود نجات دهنده ما حضور داشته باشند. اما کسانی که به عنوان تماشاچی یا توریست یا از جهت کنجکاوی در این مراسم حضور می یابند محبت کسی که خون خود را برای زندگی تمام انسانها داد، حقیر می شمارند. به همین دلیل است که شماس، تعمید خواستگان (یعنی کسانی که هنوز تعمید نیافته اند) را دعوت به خارج شدن می نماید و ایمانداران را به پاسداری از درها فرا می خواند تا تنها اعضای کلیسا در برگزاری عروسی بره با قوم با وفای خویش حضور داشته باشند.

آیین نیایش ایمانداران شامل چهار قسمت می باشد که با چهار عملی که مسیح طی شام مقدس و نیز هنگام ملاقات خود با دو شاگرد در عموآس انجام داد مطابقت می نماید.

1- او نان را برداشت

2- شکرگزاری نمود

3- نان را پاره کرد

4- آن را به رسولان و شاگردان خود داد

بنابراین در آیین نیایش ایمانداران نیز چهار قسمت زیر وجود دارد:

1- ورودی بزرگ یا تقدم هدایا

2- برافرازی (Anaphore) یا دعای سپاسگزاری

3- پاره کردن نان

4- تناول قربانی مقدس