باستان شناسی و کتاب مقدس: آثار تاریخی هیتی از بوغازکوی، یادگار یک امپراطوری

آثار تاریخی هیتی از بوغازکوی (Boghaz-Keui)، یادگار یک امپراطوری

در سال 1906 پروفسور (Hugo Winkelr) از برلین در ناحیۀ هالیس آسیای صغیر، شروع به انجام حفاری کرد. در نتیجۀ این حفاری، کشف گردید که آنجا پایتخت هیتی باستانی است. لوحه های مختلفی از جنس خاک رس از آن جا خارج شدند که شامل متونی به شش زبان مختلف می گردید که بیشتر آن ها به خط میخی زبان هیتی نوشته شده بود. عاقبت، مفهوم آن ها توسط کوشش سه محقق به خصوص محققی از کشور چک به نام فردریک هروزنی (Friedrich Hrozny) آشکار گردید. این زبان ثابت کرد که کلید مهمی در زمینۀ کتاب مقدس برای دانشجویان این رشته است.

قبل از اینکه لوحه های بوغازکوی کشف شوند، هیتی ها را فقط یک قوم باستانی می دانستند. اشاراتی که به این قوم در کتاب مقدس شده است از دیدگاه علم نقادی از نظر تاریخی فاقد ارزش بود. در پنج کتاب موسی از هیتی ها به عنوان یکی از ساکنین سرزمین کنعان که قوم یهود می باید آن ها را بیرون راند، صحبت شده است (خروج 33: 2؛ تثنیه 7: 1؛ 20: 17؛ یوشع 3: 10؛ 24: 11. انواع فهرست ها در ترتیبشان اختلاف دارند. ممکن است یک مرجع نام امپراطوری بزرگ و دیگری نام قبیلۀ کوچکی را ذکر کرده باشد). کمتر از یک قرن پیش برای خوانندگان کناب مقدس هیتی ها (Hittites) کمی بیشتر از حویان (Hivite) یا «Perizzite» شناخته شده بودند. از مطالب کتاب مقدس این گونه برداشت می شود که وقتی ابراهیم در حبرون ساکن شد همسایگانش هیتی ها بودند. یکی از سربازان ارشد داود اوریای حتی (در کتاب مقدس فارسی املای آن به این صورت نوشته شده است) بود. چه کسی فکر می کرد که حتی ها مهم تر از جادی ها یا بیروتی ها باشند؟

در حال حاضر مشخص شده است که هیتی ها در دو دوره، قدرت بزرگی محسوب می گردیدند. اولی به حدود 1800 ق.م. و دومی به حدود 1400-1200 ق.م. بر می گردد. در دورۀ اخیر برتری هیتی ها به دلیل رهبران قدرتمندی بود که در بوغازکوی سلطنت می کردند. یکی از آن ها Suppiluliuma نام داشت. این فاتح بزرگ امپراطوریش را با تسخیر سوریه فلسطین گسترش داد. رامسس دوم فرعون مصر در نبرد معروف قادش با قدرت هیتی ها مقابله کرده است. یک معاهدۀ صلح بین هیتی ها با فرعون در بیست و یکمین سال سلطنت وی توسط ازدواج سلطنتی تأیید می شود.

حدود 1200 ق.م. امپراطوری بزرگ هیتیان فرو ریخت و شهر هیتی بوغازکوی سقوط کرد؛ هر چند مراکز مهم قدرت هیتیان در کرکمیش، Sengirli، Hamath و نقاط دیگری در شمال سوریه باقی ماند. از حفاری و استخراج آثار باستانی هیتیان زمینۀ کاملی از دنیای باستانی کتاب مقدس روشن گردید.

با افزایش اطلاعات دربارۀ زمینۀ کتاب مقدس، بعضی اشارات مثل پادشاه هیتیان (1پادشاهان 10: 29؛ 2تواریخ 1: 17) بهتر درک می گردد. همچنین اشارۀ حزقیال به بی وفایی اورشلیم به این گونه که پدر آن اموری و مادر آن حتی بود (حزقیال 16: 45) اکنون قابل درک است. کشفیات باستان شناسی در مورد هیتیان باستان، نمونۀ خوبی است که چگونه علم می تواند افق های کتاب مقدسی را توسعه بخشد.

برگرفته از کتاب دائرةالمعارف کتاب مقدس