معرفی عهد جدید: قسمت سوم؛ مدارک کتبی کلیسای اولیه (فصل دوازدهم)
معرفی عهد جدید
قسمت سوم؛ مدارک کتبی کلیسای اولیه
دورۀ توسعه: سال‌های ۲۹-۶۰ میلادی
تأسیس کلیسا
(اعمال ۱:۱-۳:۸)
بین خدمات خداوند ما عیسی مسیح در جهان و کلیسای عظیمی که در صحنۀ تاریخ ظاهر شد تفاوت بسیار زیادی وجود دارد. چه شد که پیروان عیسی، که افراد ناشناس از اهالی جلیل و یهودیه بودند، شهرت جهانی یافتند؟ چگونه این افراد ترسو، که در زمان مصلوب شدن عیسی فرار اختیار کرده بودند، چنان شجاعتی یافتند که به مدافعان نیرومند و سرسخت این ایمان جدید تبدیل شدند؟ واعظانی که طبق نص صریح عهد جدید اشخاصی «بی‌علم و اُمّی» بودند (اعمال ۱۳:۴)، چگونه توانستند چنان تأثیر عظیمی بر جهان بگذارند که در نتیجۀ آن فرهنگ کاملاً جدیدی به وجود آید و تمام تمدن غرب دگرگون شود؟ منشاء حقایق علم الاهی جدید که توسط رسولان و مبشرین اولیه اعلام می‌گردیده، چه بود؟ تعالیم مذکور در رسالات چه ارتباطی با تعالیم انجیل دارد؟ نهضتی که در میان یهودیان آغاز شد، و مربوط به مسیح موعود یهودیان بود و براساس کتاب مقدس یهودیان پایه‌گذاری گردید، چگونه به یک دین جهانی تبدیل گردید که امروزه پیروان آن و اکثراً غیریهودی هستند؟
سؤالات فوق و نظایر آنها در کتاب اعمال رسولان جواب داده شده است. کتاب اعمال رسولان یگانه حلقۀ موجود بین دورۀ خدمات و تعالیم عیسی و مسیحیت کاملاً شکفته‌ای است که در نوشته‌های پولس رسول و سایر نویسندگان عهدجدید مشاهده می‌شود.
مدرک کتبی: اعمال رسولان
کتاب اعمال رسولان کتاب جداگانه‌ای نیست زیرا کاملاً روشن است که دنبالۀ انجیل لوقا است. نویسندۀ اعمال رسولان دربارۀ «صحیفۀ اول» (اعمال ۱:۱) سخن می‌گوید و چون مخاطب او تیوفلس است معلوم می‌شود به انجیل لوقا که به همان شخص خطاب شده است مربوط است. خلاصه‌ای از صحیفۀ اول که در اعمال ذکر شده است (۱:۱و۲)، با محتوای انجیل لوقا مطابقت کامل دارد و دنبالۀ واقعه را از همان جایی که انجیل لوقا تمام کرده است، ادامه می‌دهد. به یقین می‌توان گفت که اعمال رسولان و انجیل لوقا جلدهای اول و دوم یک کتاب واحد هستند. هدف این دو کتاب یکی است و آن عبارت است از تأیید ایمان شخصی و تهیه مدرک تاریخی قابل درک در مورد مکاشفۀ الاهی به انسان در عیسی مسیح از طریق زندگانی وی و از طریق کلیسایی که به وجود آورد. کتاب اعمال رسولان جواب موضوعات فوق را از نظر تاریخی و روحانی بیان می‌دارد.
فهرست مندرجات اعمال رسولان
کتاب اعمال رسولان را می‌توان به پنج قسمت عمده تقسیم نمود:
قسمت اول– مقدمه ۱:۱-۱۱
قسمت دوم– منشاء کلیسا: اورشلیم ۱۲:۱-۳:۸
قسمت سوم– دورۀ انتقال: سامره ۴:۸-۱۸:۱۱
قسمت چهارم– توسعه در میان امتها، رسالت پولس: انطاکیه و امپراتوری روم
قسمت پنجم– زندانی شدن و دفاع پولس: ۱۷:۲۱-۳۱:۲۸ قیصریه و روم
کتاب اعمال رسولان بر اساس طرحی که در ۸:۱ بر مبنای پیشرفت جغرافیایی مذکور است نوشته شده است: «شاهدان من خواهید بود در اورشلیم و تمامی یهودیه و سامره و تا اقصای جهان». قسمت اول بعد از مقدمه در مورد شروع کلیسا در اورشلیم بحث می‌نماید. بعد از آن به کار خدا در سامره واقع در دشت ساحلی و در قیصریه اشاراتی به عمل می‌آید. در دو قسمت آخر پیام مسیح به شهرهای اطراف دریای مدیترانه و بالاخره به پایتخت امپراتوری یعنی روم می‌رسد. توسعۀ جغرافیایی کلیسا مانند امواج مداومی بود که در هر برگشت بلندتر می‌شد و جلوتر می‌رفت.
کتاب اعمال رسولان را می‌توان با توجه به افزایش تعداد مسیحیان و یا پیشرفت امور روحانی کلیسا تقسیم‌بندی کرد. در ۴۷:۲و۱۴:۵و۳۱:۹و۲۴:۱۲و۵:۱۶و۲۰:۱۹ اشاراتی به افزایش تعداد و یا پیشرفت امور روحانی وجود دارد که نشان می‌دهد کتاب اعمال به تشریح پیشرفت ایمانداران علاقمند است. در قسمت آخر یعنی ۲۰:۱۹ به بعد تأکید، بیشتر شخصی است تا کلی زیرا در مورد وقایع زندگی پولس به عنوان یک فرد بیشتر تأکید به عمل می‌آید تا در مورد کلیسا به عنوان یک سازمان.
کتاب اعمال رسولان را همچنین می‌توان با توجه به شخصیت‌هایی که در آن ذکر شده‌اند تقسیم‌بندی کرد. باب‌های اول تا پنجم بیشتر در مورد پطرس تأکید می‌نمایند و باب‌های ۶و۷ در مورد استیفان. باب‌های ۸ تا ۱۲ دربارۀ چند شخص سخن می‌گویند که مهم‌ترین آنها عبارتند از برنابا، فیلیپ، شائول طرسوسی. از باب ۱۳ تا آخر، مهم‌ترین شخصیت، پولس رسول است. در چند مورد میان پطرس و پولس مقایسه به عمل می‌آید: هر دو از رهبران مسیحس بودند؛ یکی پیشوای یهودیان و دیگری پیشوای امتها یا غیریهودیان. پطرس اکثراً در اورشلیم خدمت می‌کرد ولی پولس در میان امتها. از هر یکی از آنها لااقل خلاصه‌ای از یک موعظۀ کامل ذکر شده است: موعظۀ پطرس در روز پنتیکاست (۱۴:۲-۴۰) و موعظۀ پولس در انطاکیۀ پیسیدیه (۱۶:۱۳-۴۲). هر دو معجزه کردند: پطرس لنگ مادرزاد را شفا داد (۱:۳-۱۰) و پولس هم نظیر این معجزات را انجام داد (۸:۱۴-۱۰). پطرس حنانیا و سفیره را سریعاً مجازات کرد (۱:۵-۱۱) و پولس علیما را به کوری محکوم نمود (۶:۱۳-۱۱). پطرس از زندان اورشلیم آزاد شد (۱۹:۵-۲۱و ۱:۱۲-۱۱) و پولس از زندان فیلیپی با مداخلۀ الاهی خلاصی یافت (۱۹:۱۶-۳۰). هر دو در مورد کار روح‌القدس تأکید کردند (۲۸:۲و۲:۱۹-۶) و هر دو رستاخیز مسیح را اساس موعظۀ خود قرار دادند (پطرس در ۲۴:۲-۳۶و۱۵:۳و۲۶و۲:۴و۳۰:۵و۴۰:۱۰و۴۱ و پولس در ۳۰:۱۳-۳۷و۳:۱۷و۱۸و۳۱و۱۵:۲۴و۲۱و۱۹:۲۶و۸:۲۶و۲۳). همان‌طور که یکی قهرمان کلیسای اولیه در اورشلیم بود، دیگری مؤسس اولین کلیسای غیریهودیان بود. معهذا هیچ اثری از ضدیت میان این دو وجود نداشت و کار هیچ یک هم محدود به طبقۀ به خصوصی نبود. پطرس پیام انجیل را به خانوادۀ کرنیلیوس غیریهودی رسانید و پولس هم در هر فرصتی که می‌یافت برای یهودیان موعظه می‌کرد.
بعضی در مورد معتبر بودن کتاب اعمال رسولان شک کرده‌اند ولی هیچگاه نتوانسته‌اند دلایل قطعی برای اثبات مدعای خود ارائه دهند. در مورد ترتیب تاریخی بعضی از وقایع اعمال رسولان در مقایسه با محتوای رسالات اشکالاتی وجود دارد و تمام اطلاعات تاریخی اعمال را به علت عدم وجود اطلاعات کافی نمی‌توان تأیید نمود. معهذا در تمام مواردی که علم باستان‌شناسی و تحقیقات ادبی اطلاعاتی به ما داده‌اند صحّت مطالب مندرج در اعمال رسولان تأیید گردیده است. با وجودی که جان ناکس می‌گوید «دلائلی وجود دارد که می‌توان در مورد بعضی از جزئیات مذکور در کتاب اعمال شک کرد» در عین حال اقرار می‌نماید که «فصول آخر آن از نظر تاریخی دارای اعتبار کامل است».
محتوا
چون لوقا مایل بود در کتاب خود پیشرفت تعالیم مسیحی و توسعۀ کلیسا را تشریح نماید معلوم می‌شود که از اهمیت موضوع اطلاع کامل داشت. او یک وقایع‌نگار ساده نبود که فقط بخواهد وقایع را به طور خشک و خالی ثبت نماید. او دارای استعدادهای یک مورخ واقعی بود و وقایع را با در نظر داشتن هدف اصلی شرح می‌داد. موضوع و هدف اصلی او عبارت بود از شرح توسعۀ کلیسا مخصوصاً انتقال از یهودیت به مسیحیت غیریهودیان. خود لوقا در این انتقال سهم فعالی داشت و این امر را از جملاتی که در آنها «ما» به کار میبرد می‌توان فهمید و برای نوشتن موضوع مورد نظر کاملاً واجد شرایط بود.
در کتاب اعمال رسولان ادعا نشده است که این کتاب وقایع مربوط به توسعۀ کلیسا در قرن اول را در خود جمع دارد. مثلاً هیچ سخنی در آن در مورد توسعۀ کلیسا در نواحی جنوبی و شرقی فلسطین وجود ندارد هر چند حتماً کلیساهایی در مصر و سوریه از همان اوایل مسیحیت تأسیس شده‌اند. قبل از ایمان آوردن پولس، در دمشق ایماندارانی وجود داشتند ولی در این مورد در اعمال رسولان اشاره‌ای وجود ندارد. هدف اصلی کتاب اعمال رسولان عبارت است از شرح رسیدن انجیل به شمال یعنی آسیای صغیر از طریق انطاکیه و از آنجا به مقدونیه و اخائیه و روم.
این محدودیت می‌تواند احتمالاً دو علت داشته باشد: اول آنکه لوقا در مورد توسعۀ کلیسا در آن نواحی اطلاعات بیشتری داشته و از آن برای تشریح هدف اصلی خود استفاده کرده است. علت دوم آن است که هدف عبارت بود از نشان دادن صحّت و قابل اعتماد بودن انجیل به خواننده. لازم بود تداوم انجیل که توسط عیسی از طریق رسولان تا زمان نوشته شدن کتاب اعمال وجود داشته است، نشان داده شود. نظر به این که پولس پیشوای نهضت رسانیدن انجیل به غیریهودیان بود، لازم بود دربارۀ او تأکید بیشتری به عمل آید و برای تشریح انتقال انجیل به غیریهودیان و بیان جانشینی فیض و رحمت الاهی به جای شریعت و شرح رسیدن انجیل از فلسطین به روم احتیاجی نبود که تمام حوادث و وقایع مربوط به توسعۀ کلیسا شرح داده شود. برای هدفی که لوقا در نظر داشت شرح این یک جنبه از توسعۀ کلیسا کافی بود.
زمانی که کتاب اعمال آن را در بر می‌گیرد عبارت است از تاریخ مصلوب شدن مسیح در ۲۹ میلادی تا حدود زمانی زندانی شدن پولس در روم در سال ۶۰ میلادی. دربارۀ تاریخ وقایع مذکور در اعمال رسولان در میان علمای الاهی اتفاق نظر وجود ندارد ولی تاریخ‌هایی که ذیلاً ذکر می‌گردد مورد قبول اکثریت است. نویسندگان قدیمی، تاریخ‌ها را از روی تقویم تعیین نمی‌کردند بلکه با اشاره به زمان سلطنت پادشاهان یا انتصاب فرمانروایان. به همین دلیل تعیین دقیق ماه و روز مورد نظر گاهی غیرممکن می‌گردد. تاریخ‌هایی که در اعمال رسولان می‌توان به طور قطع تعیین کرد به شرح زیر است:
۱- وفات هروداغریپاس اول اعمال ۲۰:۱۲-۲۳
۲- قحطی زمان کلودیوس ۲۸:۱۱
۳- ولایت سرجیوس پولس ۷:۱۳
۴- اخراج یهودیان از روم در زمان کلودیوس ۲:۱۸
۵- ولایت گالیو ۱۲:۱۸
۶- ولایت فلیکس ۲۶:۲۳و۲۷:۲۴
۷- انتصاب فستوس به جای فلیکس ۷:۲۴
این‌ها اشاراتی است که در مورد تاریخ وقایع در اعمال رسولان وجود دارد. این اشارات تصادفی است و چنین به نظر می‌رسد که نویسنده مطمئن بوده است که خواننده اطلاع کافی در مورد این تاریخ‌ها داشته و به همین دلیل به آسانی می‌توانسته است وقایع مورد بحث را به این تاریخ‌ها مربوط سازد و احتیاجی به تفصیل بیشتری وجود ندارد. تاریخ وقایع مزبور عبارت است از:
وفات هرود ۴۴ میلادی (بهار)
قحطی زمان کلودیوس ۴۴-۴۸
ولایت سرجیوس پولس قبل از ۵۱
اخراج یهودیان از روم احتمالاً ۴۹
ولایت گالیو احتمالاً ۵۲-۵۳
ولایت فلیکس ۵۲-۵۶
انتصاب فستوس ۵۷-۶۰
تاریخ انتصاب فستوس چندات دقیق نیست. یوسیبوس آن را در زمان امپراتوری نرون می‌داند و غالب منابع موجود آن را تأیید می‌نماید. فلیکس به اتهام خطای اداری به روم محاکمه شد ولی این محاکمه نمی‌توانست قبل ازجلوس نرون بر تخت فرمانروایی انجام شود. تابستان ۵۷ میلادی را می‌توان قطعی‌ترین تاریخ برای ورود فستوس به فلسطین دانست و دادرسی پولس کمی بعد از آن انجام شد. اگر با توجه به مدت لازم برای مسافرت، فرض کنیم که پولس در حدود تابستان ۵۸ میلادی به روم رسیده باشد، پایان وقایع مذکور در اعمال رسولان سال ۶۰ میلادی خواهد بود.
سایر وقایع کمک می‌کند که بتوانیم تاریخ بعضی از رویدادهای مهم اعمال رسولان را تعیین نماییم. وفات هرود مقارن بود با تأسیس کلیسای امتها زیرا در اعمال ۱:۱۲ بعد از ذکر شروع کار در انطاکیه چنین می‌خوانیم: «در آن زمان هیرودیس پادشاه دست تطاول بر بعضی از کلیساها دراز کرد» و کمی بعد از این جفاها و مرگ او فرا رسید. قحطی زمان کلودیوس (۲۸:۱۱) تقریباً در همان زمان بین ۴۴و۴۸ میلادی اتفاق افتاد.
اگر ولایت سرجیوس پولس قبل از ۵۱ میلادی باشد معلوم می‌شود که برنابا و سولس مسافرت بشارتی خود را در سال ۵۰ میلادی و احتمالاً قبل از آن آغاز کرده‌اند.
انتصاب گالیو تاریخ دقیق خدمات پولس در قرنتس را تعیین می‌نماید. از اعمال ۲:۱۸ می‌توان هم تاریخ توقیف شدن پولس و دادرسی او در حضور والی را فهمید و هم این طور نتیجه گرفت که چون گالیو تازه به این مقام رسیده بود، یهودیان می‌خواستند از فرصت استفاده کرده و توسط او پولس را محکوم نمایند. اگر این فرض صحیح باشد، شروع خدمات پولس در قرنتس قبل از ورود گالیو به شهر بوده است و هر چند پولس قرنتس را فوراً ترک نکرد (۱۸:۱۸) ولی ورود گالیو در اواخر دورۀ توقف یکسال و نیم پولس در آنجا بود (۱۱:۱۸). از خدمات پولس در افسس به مدت دو سال و سه ماه (۸:۱۹و۱۰) و مدت لازم برای مسافرت اورشلیم معلوم می‌شود که پولس در حدود تابستان سال ۵۵ و یا سال ۵۶ میلادی به اورشلیم رسید و زندانی شدن دو ساله در قیصریه در زمان ولایت فستوس پایان یافت.
آنچه در مرحلۀ اول مورد علاقۀ لوقا است ذکر تاریخ وقایع نیست هر چند وی بیش از هر نویسندۀ دیگر عهد جدید به این موضوع توجه داشته است. نکته‌ای که مورد تأکید اعمال است عبارت است از ضعیف شدن تدریجی کلیسای یهودی و قوی شدن مسیحیت غیریهودی.
اولین سؤالاتی که شاگردان از خداوند زنده شدۀ خود دربارۀ برنامه آینده پرسیدند این بود: «آیا در این وقت ملکوت را بر اسرائیل باز برقرار خواهی داشت؟» (اعمال ۶:۱). تمام حضار در واقعۀ پنتیکاست یهودی بودند (۵:۲) و روی سخن به «مردان اسرائیلی» بود (۲۲:۲). اکثریت قریب به اتفاق اعضای کلیسای اورشلیم یهودی بودند. هر چند در میان آنها دو گروه عبرانیان فلسطین و هلنستیان خارج از فلسطین (۱:۶) وجود داشت، موعظه به سبک یهودی انجام می‌شد و شامل معرفی عیسی به عنوان ماشیح یا مسیح زنده بود.
بر اثر بشارت اولیه رسولان کلیسا در اورشلیم تأسیس شد. در ابتدا اعضاء کلیسا را «اهل طریقت» (۲:۹) یا «اهل بدعت نصاری» (۵:۲۴) و شعبۀ کوچکی از یهودیت و شاید گروهی شبیه اسین‌ها می‌دانستند. موعظۀ استیفان، که موجب عکس‌العمل بسیار شدید پیشوایان یهود و متفرق شدن شاگردان گردید، باعث شد که انجیل به نواحی دیگر برسد. در نتیجۀ همین امر بود که انجیل در سامره و انطاکیه و کشورهای غیر یهودی موعظه شد.
در مورد دورۀ انتقال انجیل از یهودیان به غیریهود (۴:۸-۱۸:۱۱) به تفصیل بحث نشده، بلکه فقط کار چند نفر از مهاجرینی که بر اثر جفا گریخته بودند ذکر گردیده است ولی به اندازۀ کافی مطلب وجود دارد که نشان دهد برکات انجیل به طرز طبیعی و با قدرت تمام به سوی امتها جاری شد. ایمان آوردن خواجه‌سرای حبشی و کرنیلیوس که هر دو به احتمال قوی غیریهودی بودند و شوق و علاقۀ سامریان در قبول انجیل که توسط فیلیپس موعظه می‌شد افکار را از متمرکز شدن در مورد ملکوت جسمانی مسیح به توسعۀ علنی کلیسا متوجه ساخت.
بشارت به غیریهودیان (۱۹-۱۱:۳۱-۲۸) با تأسیس کلیسا در انطاکیه آغاز شد. در آنجا بود که شاگردان «مسیحی» خوانده شدند و مقام جدیدی در جهان پیدا کردند. دیگر نه به عنوام شعبه‌ای از یهودیت، بلکه به عنوان یک گروه مستقل با ایمانی متفاوت، پذیرفته شدند (۲۶:۱۱). کلیسای انطاکیه یکی از مراکز تعلیم مسیحیت گردید و از آنجا اولین گروه مبشرین برای غیریهودیان فرستاده شد. در انطاکیه مبارزه برای آزادی امتها انجام شد و در نتیجۀ آن شورای اورشلیم مقرر داشت که غیریهودیانی که به مسیح ایمان می‌آورند از اجرای رسوم شریعت موسی معاف هستند.
برنامۀ پولس رسول که در اعمال ۳۵:۱۵تا۱۴:۲۱ تشریح گردیده است نشانه‌ای از طرز پیشرفت کلیسا است. هر چند پولس انجیل را اول به یهودیان موعظه می‌کرد (رومیان ۱۶:۱)، در میان غیریهودیان و بت‌پرستان موفقیت فراوانی یافت و کلیساهایی که بر اثر خدمات او تأسیس گردید شامل یهودیان و امتها بود. پولس مکرراً روشن ساخته است که به سوی امتها می‌رود (اعمال ۴۶:۱۳و۶:۱۸و۹:۱۹و۱۰و۱۹:۲۱و۲۰:۲۶و۲۳و۲۸:۲۸). یهودیان عموماً پیام انجیل را نپذیرفتند و بدین طریق تأیید گردید که پولس رسول برای رسانیدن انجیل به غیریهودیان انتخاب شده است (۱۶:۲۶-۱۸) و در نتیجه رشد کلیساهای مستقل از کنایس یهود تسریع گردید و نهایتاً مسیحیت از یهودیت جدا شد.
با این بررسی که از رشد کلیسا به عمل آوردیم حیات کلیسا، یعنی قدرت و هدف و روش‌ها و سازمان و مقرارت و توسعۀ بشارتی آن نیز روشن می‌گردد. کتاب اعمال رسولان نه فقط تاریخ دورۀ معینی از حیات کلیسا است، بلکه کتاب راهنمای مسیحیان نیز است. این کتاب طرز کار و قدرت و تأثیر کلیسایی را نشان می‌دهد که بر اصول منبعث از روح‌القدس بنا شده است.
خصوصیت دیگر اعمال عبارت است از جنبۀ دفاعی آن. رابطۀ مسیحیت با دولت روم از ابتدا تا زمان محاکمۀ پولس در روم نشان داده شده است. چون نویسنده از دوستان پولس و از همراهان او در آخرین مسافرت به روم بود، چنین به نظر می‌رسد که می‌خواهد برای یکی از دانشمندان ثابت کند که مسیحیت خطر سیاسی ندارد بلکه یک نهضت کاملاً روحانی است. یکی از دانشمندان علم الاهی به نام ج. ایرنساید استیل عقیده دارد که کتاب اعمال رسولان برای این منظور نوشته شده بود که در محاکمۀ پولس در حضور قیصر از آن استفاده شود. هر چند عقیدۀ او مورد قبول غالب دانشمندان نیست ولی از این نظر شایان توجه است که در مورد جنبۀ دفاعی انجیل لوقا و اعمال رسولان تأکید به عمل می‌آورد. تیوفلس که انجیل لوقا و اعمال رسولان خطاب به او نوشته شده بود، احتیاج داشت دربارۀ صحت اموری که شنیده بود اطمینان حاصل نماید. شاید عدم توجهی که توسط یهودیان و غیریهودیان در مورد انجیل نشان داده می‌شد در تیوفلس شک و تردید به وجود آورده بود. در هر حال انجیل لوقا و اعمال رسولان نشان می‌داد که مکاشفۀ جدید الاهی به صحنۀ تاریخ وارد شده است. این مکاشفه محدود به ملت یا گروه به خصوص و یا دین مخصوصی نبود. این مکاشفۀ الاهی که در دامان یهودیت به وجود آمده بود، این پیام جدید را اعلام می‌کرد که مسیح موعود ظاهر شده است. چون ماهیت آن غیر سیاسی بود لازم بود از ایجاد مانع در راه آن جلوگیری به عمل آید و لااقل از آزادی سایر مذاهب امپراتوری روم برخوردار باشد. البته برای تیوفلس جنبۀ دفاعی قویتر بود و شاید در قالب کلمات اعمال ۱۲:۴ بهتر بیان می‌شد: «و در هیچ کس غیر از او نجات نیست زیرا که اسمی دیگر زیر آسمان به مردم عطا نشده که بدان باید ما نجات یابیم».
برگرفته از کتاب معرفی عهدجدید (انتشارات حیات ابدی)
نوشتۀ مریل سی تنی
ترجمۀ ط. میکائیلیان
دریافت لینک کوتاه این نوشته:
|
کپی شد! |
