دیدگاه کلیساهای ارتدوکس: نیایش پدر، پسر، روح القدس و در پیوند با مادر مقدس

دیدگاه کلیساهای ارتدوکس: نیایش پدر، پسر، روح القدس و در پیوند با مادر مقدس

نیایش پدر

شیوه ای دیگر برای نیایش مسیح جز مسیح نیست. نیایش ما به هر شکلی که باشد چه فردی و چه جمعی، چه درونی چه با کلمات، فقط زمانی به نزد پدر می رسد که “به اسم” عیسی باشد. بنابراین انسانیت مقدس عیسی، راهی است که روح القدس بدان وسیله ما را تعلیم می دهد تا خدای پدر را نیایش کنیم.

نیایش به عیسی

نیایش کلیسا که از کلام خدا و برگزاری آیین نیایشی تغذیه و تقویت می شود به ما تعلیم می دهد که به خداوند عیسی نیایش کنیم. حتی اگر نیایش کلیسا قبل از هر چیز خطاب به پدر باشد، در تمام سنتهای آیین نیایشی، دعای خطاب به مسیح نیز وجود دارد. عهد جدید و برخی مزامیر که در نیایش کلیسا استفاده می شوند، نیایش به مسیح را در اشکال گوناگون بر زبان ما جاری می سازند و بر دلهای ما حک می کنند: پسر خدا، خداوند، نجات دهنده، برۀ خدا، پادشاه، پسر محبوب، پسر مریم عذرا، شبان نیکو، حیات، نور، امید، رستاخیز ما، دوست انسان و غیره از جمله دعاهایی است که به عیسی کرده می شود.

اما یگانه اسمی که همه چیز را شامل می شود اسمی است که پسر خدا در راز تن گیری خود دریافت نمود یعنی عیسی. انسان نباید اسم الهی را بر زبان آورد اما “کلمه خدا” که انسانیت ما را به خود گرفت، آن اسم الهی را به ما بخشید و می توانیم آن را بطلبیم: “عیسی” یعنی “یهوه نجات می دهد”. اسم “عیسی” همه چیز را در بر می گیرد: خدا و انسان و تمامی کار خلقت و نجات را شامل می شود. نیایش کردن به “عیسی”، طلبیدن و خواندن او در درون ماست. اسم او یگانه اسمی است که در برازنده حضور و نجات خداست. عیسی آن قیام کرده است و هر که عیسی را بطلبد، از پسر خدا که او را محبت می کند و خود را برای وی داد استقبال می نماید.

نیایش به روح القدس

“احدی جز به روح القدس عیسی را خداوند نمی تواند گفت”. هر گاه خطاب به عیسی دعا می کنیم این روح القدس است که توسط فیض مداوم خود، ما را به راه دعا می کشاند. از آنجا که او ما را با به یاد آوردن مسیح تعلیم می دهد که دعا کنیم، چگونه می توانیم خطاب به روح القدس نیز دعا نکنیم؟ به این دلیل است که کلیسا از ما می خواهد هر روزه مخصوصاً در ابتدا و انتهای کارهای مهم خود، روح القدس را به یاد آورده و او را بطلبیم.

شکل سنتی طلب روح القدس این است که، از طریق خداوند ما عیسی مسیح، از پدر درخواست می کنیم تا روح تسلی دهنده را به ما بدهد. عیسی در همان لحظه ای که عطیه روح و راستی را وعده می دهد تاکید می کند که طلب به اسم او انجام می شود. اما ساده ترین و سر راست ترین نیایش به روح القدس، این نیایش سنتی است “بیا ای روح القدس”. تمام سنتهای آیین نیایش، این درخواست را در سرودها و بندگردانهای دسته جمعی کلیسا بسط داده اند.

روح القدس که تدهینش کل وجود ما را فرا می گیرد، استاد درونی نیایش مسیحی است. اوست که سنت زنده نیایش را می سازد. یقیناً به تعداد افراد نیایشگر، شیوه نیایش کردن نیز وجود دارد، اما یک روح است که در همه و با همه عمل می کند. در مصاحبت و پیوند روح القدس است که نیایش مسیحی، نیایش در کلیسا می شود.

در پیوند با مادر مقدس

روح القدس در نیایش ما را با شخص پسر یگانه خدا در انسانیت جلال یافته اش متحد می سازد، انسانیتی که از طریق آن و در آن، نیایش فرزندی ما در کلیسا با نیایش مادر عیسی پیوند می یابد.

مریم رضایت خود را در ایمان به هنگام مژده تولد عیسی بیان کرد و آن را بدن هیچ گونه شک و تردیدی در پای صلیب حفظ نمود. از آن هنگام او مادر برادران و خواهران پسرش  عیسی مسیح شد “که هنوز در مسافرت خود بر روی زمین در محاصره خطرات و مشکلات هستند”. عیسی یگانه شفیع ما، راه نیایش ماست. از طریق مریم مادر عیسی و مادر ما، می توانیم او را به خوبی ببینیم: طبق سنت شمایل نگاری کلیساهای شرق و غرب، مریم “راه را نشان می دهد” و خودش “نشان و علامت” این راه است.

کلیساها از آغاز با همکاری منحصر به فرد مریم با کار روح القدس، نیایش خود را به مادر خدا گسترش داده و اساس آن را بر شخص مسیح قرار داده اند که در رازهایی که به ما سپرد اعلام می شود. در سرودها و آوازهای بی شماری که بیانگر این نیایش می باشند معمولاً دو جریان وجود دارد که مرتباً جای خود را با هم عوض می کنند: اول، خداوند را برای “کارهای عظیمی که به کنیز فروتن و حقیر خود و از طریق او به تمام انسانها کرده” سپاس می گوید، دوم، دعاها و سپاسگزاری فرزندان خدا را با اعتماد به مادر عیسی بیان می کند زیرا مریم اکنون انسانیتی را که پسر خدا در او تقبل نمود می شناسد.

“مریم مقدس، مادر خدا”، ما نیز همراه الیصابات چنین فریاد تحسین و تعجب را بر می آوریم: “از کجا این به من رسیده که مادر خداوند من به نزد من آید؟” مریم که پسرش عیسی را به ما داد مادر خدا و مادر ماست، از این رو می توانیم علایق و دعاهای خود را به وی بسپاریم او برای ما و برای خودش نیایش می کند: “مرا بر حسب سخن تو واقع شود”. اگر خود را به نیایش وی ملحق سازیم می توانیم همراه خود را به اراده خدا بسپاریم: “اراده تو کرده شود”.

“برای ما گناهکاران دعا کن امروز و در ساعت مرگمان” : اگر از مریم بخواهیم برای ما دعا کند یعنی به این شناخت دست یافته ایم که ما گناهکارانی بیچاره هستیم و نیازهای خود را به “مادر رحمت” و کاملاً مقدس می گوییم. اکنون، در او در امروز زندگیمان، خود را به مریم می سپاریم و اطمینان ما از لحظه کنونی تا “ساعت مرگمان” گسترش می یابد. باشد که او در آنجا باشد همان گونه که در هنگام مرگ پسرش بر صلیب در آنجا حضور داشت. باشد که او ما را همچون فرزندان خود در ساعت گذرمان بپذیرد. تا ما را به سوی عیسی در فردوس هدایت نماید.

تقوای کلیساهای غرب در دوران قرون وسطی، ضمت گسترش نیایش تسبیح مریم “Rosary”، آن را جانشین “آیین نیایش ساعتها” نمود. در شرق، در کلیساهای بیزانتین مناجاتی که Akathistos و Paraclesis  نامیده می شوند به مراسم سرود خوانی دسته جمعی وفادار باقی ماند در حالی که در سنتهای ارمنی، قطبی و سریانی، سرودها و آوازهای عمومی خطاب به مادر خدا ترجیح داده شد. اما در “دعای درود بر تو ای مریم” (Ave Marrie) Theotokos، در سرودهای ماراپرم یا سرودهای قدیس گریگوری نارک، سنت پیامبر اساسً یکسان است.

مریم نشانگر کامل (Orans) و چهره کلیسا می باشد. وقتی به او نیایش می کنیم، به همراه او به نقشه پدر می پیوندیم که پسرش را برای نجات تمام انسانها می فرستد. ما نیز همانند شاگرد محبوب، ورود مادر عیسی را به خانه خودمان خوش آمد می گوییم زیرا او مادر تمام زندگان است. ما می توانیم به او و با او نیایش کنیم. نیایش کلیسا به وسیله نیایش مریم تقویت می شود و در امید با آن یکی می گردد.

سرود مریم (لوقا 1: 46-55): (Magnifficat) اولین کلمه سرود مریم به زبان لاتین است (لوقا 1: 55-46). این سرود در آیین سنتی شرق در نیایش صبحگاهی و در آیین سنتی غرب در نیایش شامگاهی خوانده می شود.

برگرفته از کتاب دائرةالمعارف کتاب مقدس