بررسی عهدعتیق- اول سموئیل 1SAMUEL

عنوان:
کتب اول و دوم سموئیل نامشان را از شخصی گرفته اند که خدا بری برقراری سلطنت از او استفاده کرد. سموئیل نه تنها دو پادشاه نخست قوم اسرائیل، داود و شائول را مسح کرد بلکه تعریفی از نحوه جدید حکومت خدا بر قوم اسرائیل که با پیوستگی و اتحاد پادشاهی با ساختار الهی حکومت خدا بر مردم آغاز می گردید، ارائه کرد. اهمیت سموئیل به عنوان نماینده خدا در این دوران از تاریخ قوم اسرائیل، نزدیک به نقش موسی است (به مزمور 99: 6 و ارمیا 15: 1 رجوع کنید). زیرا دوران تغییر حکومت از داوران به پادشاهی بیش از هر شخص دیگری برای ادامه عهد خدا با قوم فعالیت کرد.
اول و دوم سموئیل در واقع کتاب واحدی است. این کتاب به دو کتاب مجزا در ترجمه سپتواجنت (ترجمه یونانی عهد عتیق) انجام گرفته و بعد از آن این تقسیم بندی توسط جروم (لاتین ولگیت) و در ترجمه جدید ادامه یافت. عنوان کتاب نیز در طی مرور زمان دستخوش تغییر و تحولاتی گردیده است: کتاب اول و دوم پادشاهی (سپتواجنت) “اول و دوم پادشاهان” (ولگیت) و اول و دوم سموئیل (روایت عبری و ترجمه های جدید).
ویژگی های ادبی، نویسنده و تاریخ نگارش:
در ارتباط با خصوصیات ادبی، نویسنده و تاریخ نگارش اول و دوم سموئیل سوالات بسیاری مطرح گردیده است. برخی از خصوصیات کتاب بیانگر آن است که این کتاب با استفاده از تعدادی منابع موثق گردآوری شده که نویسنده آنان را با انشای خود و تا حد امکان با حفظ شکل اصلی آن به هم پیوسته است.
از آنجا که کتاب هیچ نشانه ای از نویسنده خود را ارئه نمی کند نویسنده قطعی آن ناشناخته است. بعضی زابود پسر ناتان نبی را که در اول پادشاهان 4: 5 به عنوان”دوست خالص پادشاه” (سلیمان) معرفی شده، نویسنده آن می دانند. او از پدرش ناتان و هچنین از مدارک موجود در دربار به اطلاعاتی در مورد سلطنت داود دسترسی داشته است. به هر حال نویسنده کتاب می بایست پس از گذشت مدت کوتاهی از مرگ سلیمان (930 ق.م.) و در زمان تقسیم پادشاهی (به اشارات مربوط به”اسرائیل و یهودا” در 11: 8 و 17: 52؛ 18: 16؛ 2سموئیل 5: 5؛ 24: 1-9 و عبارت”پادشاهان یهودا” در 1سموئیل 27: 6 رجوع کنید) زندگی می کرده است. همچنین نویسنده بدون شک به اسناد مربوط به دوران زندگی سموئیل، شائول و داود دسترسی داشته است. تنها به یک منبع در کتاب اشاره صریح شده (کتاب یاشر، 2سموئیل 1: 18) اما نویسنده کتاب تواریخ به چهار منبع دیگر مربوط به زمان خود اشاره کرده است (دفتر اخبار ایام داود، 1تواریخ 27: 24؛ سفر اخبار سموئیل رائی، اخبار ناتان نبی و اخبار جاد رائی، 1 تواریخ 29: 29).
محتوا و موضوع، پادشاهی و عهد:
کتاب اول سموئیل برقراری سلطنت در قوم اسرائیل را به تصویر می کشد. قبل از اینکه نویسنده این تغییر مهم در ساختار حکومت الهی (سلطنت خدا) را شرح دهد به شکل موثری به توصیف پیچیدگی زمینه ایجاد تغییرات می پردازد. وقایع زیر زمینه تاریخی و الهیاتی پیدایش سلطنت را فراهم می سازد:
1) جوانی و دعوت سموئیل (بابهای 1-3). با وجود اینکه قسمت اعظم کتاب به شرح زندگی دو پادشاه اول قوم اسرائیل اختصاص دارد ولی نکته حائز اهمیت این است که نویسنده به جای توصیف ماجرای تولد این دو پادشاه به شرح ماجرای تولد راهنما و مسح کننده ایشان، سموئیل نبی می پردازد. این واقیعیت بر این امر مهم تاکید دارد که نویسنده وقایع آینده را به نقش سموئیل پیوند داده است. او به روشی دقیق بیان می کند که در فرآیند برقراری پادشاهی خدا، خون و جسم نسبت به کلام و روح نقش جزئی دارند، به همین دلیل بابهای 1 الی 3 نه به عنوان از کتاب داوران و نه به عنوان پیش درآمدی از بقیه کتاب اول و دوم سموئیل بلکه در ارتباط با وقایع بعدی بررسی می گردد. پادشاهی ایجاد گردید و پس از آن با کلام نبوتی و کار سموئیل نبی توسعه یافت. به هر حال وقایع مربوط به تولد سموئیل از نظر موضوعی پیش بینی کننده کار خدا در ادامه ماجرا است.
2) “روایت تابوت عهد” (بابهای 4-6). در این بخش نحوه تصرف تابوت عهد توسط فلسطینی ها و پس از آن نابودی چند شهر فلسطین توسط خدا و بدین ترتیب نحوه بازگشت تابوت عهد توضیح داده می شود.
این روایات عقاید خرافی بنی اسرائیل نسبت به تابوت عهد را آشکار می سازد. بنی اسرائیل بر این تصور بود که در اختیار داشتن تابوت عهد خودبخود پیروزی ایشان بر دشمنان را تضمین می کند. همچنین این روایات قدرت مهیب خداوند (یهوه، خدای اسرائیل) و برتری او نسبت به خدای کاذب فلسطین، داجون را نمایان می سازد. فلسطین با برگرداندن تابوت به بنی اسرائیل مجبور شد اعتراف کند که در مقابل قدرت خدا ناتوان است. کل رویداد ضمنی تابوت عهد به وضوح نشان می دهد که در خواست قوم برای داشتن پادشاهی انسانی تمایلی گناه آلود وجود داشت.
3) سموئیل به عنوان داور و رهایی دهنده (باب 7). زمانی که سموئیل را به توبه و تقدیسی دوباره نسبت به خداوند دعوت کرد، خداوند به طرفداری قوم اسرائیل به فریاد آمده و ایشان را بر فلسطین پیروزی بخشید. این روایت، اقتدار سموئیل را به عنوان رهبری الهی تائید می کند و از طرفی سندی دال بر حفاظت الهی و برکت قوم در حالی است که اعتماد آنان به خداوند بوده و در اطاعت نسبت به تعداد پیمان عهد زندگی می کنند.
تمام موضوعات موجود در بابهای 1 الی 7 مقدمه ای است ضروری برای روایات موجود در بابهای 8 الی 12 که شرح پیدایش برقراری پادشاهی در بنی اسرائیل است. نویسنده ماهرانه آنچنان داستانهای موجود در بابهای 8 الی 12 را ترتیب داده تا تاکید آن بر تناقضات شدید الهیاتی موجود در اطراف وقایع تاریخی قرار گیرد. محققین در مطالعه این بابها حضور تضاد یا تنشی را در وضع سلطنت خاطرنشان می سازند: از طرفی خدا به سموئیل فرمان انتخاب پادشاه را می دهد (8: 7؛ 9؛ 22؛ 9: 16-17؛ 10: 24؛ 12: 13) و از طرف دیگر درخواست آنان مبنی بر داشتن پادشاه به معنای ترک حاکمیت خداوند محسوب می گردد (8: 7؛ 10: 19؛ 12: 12؛ 17؛ 19-20). اوضاع تضاد آمیز سلطنت بایستی در زمینه تعهد ارتباط میان قوم اسرائیل و خدا درک شود.
موسی تمایل قوم اسرائیل را برای داشتن پادشاهی انسانی، پیش بینی کرده بود (تثنیه 17: 18-20). اما پادشاهی بنی اسرائیل می بایست با ادامه سلطنت خداوند به عنوان پادشاه اعظم بر قوم سازگار و هماهنگ باشد. وقتی بزرگان قوم از سموئیل برای خود پادشاهی را درخواست کردند (8: 5، 19-20) در واقع پادشاهی خدا را بر خود رد کردند (8: 7؛ 10: 19 و 12، 17، 19). درخواست ایشان برای داشتن پادشاهی همانند قومهای اطراف خود بود، یعنی شخصی که در جنگها ایشان را رهبری کرده و به آنان حس امنیت و اتحاد ملی بخشد. تقاضای داشتن پادشاه، بر طبق رد ارتباط ایشان با خدا به عنوان پادشاه آنها محسوب می گردید. به علاوه خداوند نه تنها وعده داده که محافظ آنان باشد بلکه مکرراً قدرت خود را در میان ایشان ثابت کرده بود. بارزترین آن اخیراً در روایات تابوت عهد (بابهای 4-6) و همچنین در پیروزی بزرگ فلسطین تحت رهبری سموئیل(باب 7) اتفاق افتاده بود.
به هر صورت خداوند به سموئیل دستور می دهد تا پادشاهی برای ایشان تعیین کنند (8: 7، 9، 22). بر طبق انتخاب الهی، شائول با سموئیل روبرو شده و سموئیل هدایت می شود تا محرمانه وی را به عنوان پادشاه مسح کند (19: 1-10: 16). پس از آن سموئیل قوم را در مصفه جمع کرد و در آنجا مجدداً ایشان را از تقاضای گناه آلود داشتن پادشاه آگاهانید (10: 11-19). او انتخاب پادشاه را با روش قرعه کشی هدایت کرد. قرعه به نام شائول درآمد و او در جمع به عنوان منتخب خدا معرفی گردید (10: 24). شائول بلافاصله اداره سلطنت را به دست نگرفت و برای کار در مزارع خود به خانه بازگشت (11: 5، 7). هنگامی که ساکنین جلعاد مورد تهدید ناحاش عمونی قرار گرفتند شائول برای دفاع از ایشان به پا خواسته لشکری را جمع آوری و باعث پیروزی قوم اسرائیل در جنگ گردید. موفقیت او مهر نهایی بر انتخاب الهی شائول به عنوان پادشاه گردید (10: 24؛ 11: 12-13) و او رسماً سلطنت خود را در جلجال آغاز کرد (11: 14-12: 25).
سوالی که مطرح است این نیست که آیا بنی اسرائیل بایستی پادشاهی داشته باشد یا نه (چون به وضوح اراده خداوند بود که پادشاهی به ایشان بخشد)، بلکه سوالی که نیاز به تجزیه و تحلیل دارد این است که چگونه آنان می توانستند با داشتن پادشاهی انسانی عهد خود را با خدا ادامه دهند (برای مثال حفظ تئوکراسی”حومت الهی” ). این مشکل زمانی رفع می شود که سموئیل مردم را در همان ابتدای آغاز سلطنت شائول به توبه و تجدید وفاداری ایشان نسبت به خداوند دعوت می کند (11: 14-12: 25؛ به زیرنویس 10: 25 رجوع کنید). با برقراری ارتباط سلطنت در زمینه تجدید پیمان با خداوند، سموئیل موقعیت سلطنت بر بنی اسرائیل را به شکل کاملاً متفاوتی با ملل اطراف ایشان قرار می دهد. پادشاه بنی اسرائیل در اقتدار و قدرات خود مستقل نبود بلکه بایستی تابع قوانین خداوند و کلام نبی باشد (10: 25؛ 12: 23). این حقیقت نه تنها برای شاول بلکه در مورد تمامی پادشاهان می بایست وسیله ای در دست سلطنت خدا بر قوم او باشد. قوم و پادشاه بایستی باز هم خداوند را به عنوان پادشاه اصلی خود می شناختند (12: 14-15).
شائول بلافاصله ثابت کرد که اشتیاقی به تسلیم در برابر مقررات حکومت الهی ندارد (بابهای ۱۳ الی ۱۵). او در دو مورد از مقام خود به عنوان وسیله ای بر خلاف حکومت خدا بر مردم استفاده کرد. یکی در ناراحتی از فرامین سموئیل در تدارک جنگ با فلسطینی ها (۱۳: ۱۳) و دیگری در زمانی که از فرمان خدا مبنی بر کشتار دسته جمعی عالیق در خودداری کرد (باب ۱۵). نااطاعتی شائول از مقررات حکومت الهی باعث رد پادشاهی او گردید (۱۵: ۲۳).
بقیه ماجرای کتاب ۱سموئیل (بابهای ۱۶-۳۱) شرح انتخاب داود به عنوان جانشین شائول و توصیف مسیری طولانی است که داود را برای در دست گرفتن سلطنت آماده می کند. گرچه سلطنت شائول روز به روز بیشتر ماهیتی ضد حکومت الهی پیدا می کرد ولی داود از غصب سلطنت با قدرت انسانی خویش خودداری کرده و دستیابی به سلطنت را به دستان خداوند سپرد. سرانجام شائول در جنگی با فلسطین زخمی شده و ترس از دستگیر شدن توسط فلسطینی ها باعث شد که او به زندگی خود خاتمه دهد. سه پسر شائول منجمله دوست وفادار داود، یوناتان در همین جنگ کشته شدند (باب ۳۱).
ترتیب تاریخی:
گرچه روایات موجود در کتب اول و دوم سموئیل شامل عباراتی است که از نظر ترتیب تاریخی آن حائز اهمیت است (برای مثال به ۱سموئیل ۶: ۱؛ ۷: ۲؛ ۸: ۱، ۵ و ۱۳:۱؛ ۲۵:۱ و ۲سموئیل ۲: ۱۰-۱۱ و ۵: ۴-۵؛ ۱۴: ۲۸؛ ۱۵: ۷) ولی اطلاعات موجود برای تعیین زمان وقوع اکثر وقایع این دوران از تاریخ قوم اسرائیل نا کافی است. به جز تاریخ مربوط به تولد و سالهای سلطنت داود که کاملاً ثابت شده است (به۲سموئیل ۵: ۴-۵ رجوع کنید)، بقیه تاریخ ها احتمالی می باشد. اطلاعات تاریخی مربوط به سن شائول در هنگام آغاز پادشاهی و سالهای سلطنت وی مشکلی در متن ایجاد می کند که باعث تردید در تعیین تاریخ دقیق تولد و آغاز سلطنت وی می شود. هیچ اطلاعاتی در مورد زمان تولد سموئیل (۱سموئیل ۱: ۱) یا مرگ او (۳: ۱) ارائه نشده است. او لااقل در قسمتی از زندگی خود معاصر با شمشون، عوبید پسر روت و بوعز و پدر بزرگ داود بوده است.
زمانی که بزرگان بنی اسرائیل از او تقاضای داشتن پادشاهی را کردند، سالهای زیادی از عمر او گذشته بود (۸: ۱و ۵). عامل دیگری که باعث تردید در ترتیب تاریخی وقایع می گردد این است که نویسنده مطالب خود را در همه قسمتها به ترتیب دقیق تاریخی آن مرتب نساخته است. برای مثال واضح است که ۲سموئیل ۷ از نظر ترتیب تاریخی آن بعد از فتوحات داود که در ۲سموئیل ۲۱: ۱-۴ شرح داده شده قرار می گیرد (به زیرنویس ۲سموئیل ۷: ۱؛ ۸: ۱ رجوع کنید). داستان وقوع قحطی که علت آن نقص پیمان با جبعونی ها توسط شائول بود و در زمان سلطنت داود توسط خداوند بر قوم اسرائیل نازل گردید گرچه در ۲سموئیل ۲۱:۱-۴ شرح داده شده ولی از نظر تاریخی پیش از دوران یاغیگری ابشالوم (۲سموئیل ۱۵-۱۸) اتفاق افتاده است (به زیرنویس ۲سموئیل ۲۱: ۱-۲ رجوع کنید). به هر حال تاریخ های زیر چهار چوبی تقریبی برای ترتیب وقایع دوران سموئیل، شائول و داود ارائه می کند:

تولد سموئیل (۱سموئیل ۱: ۲۰) ۱۱۵۰ ق.م.
تولد شائول ۱۰۸۰ ق.م.
مسح شائول به پادشاهی (۱سموئیل ۱: ۱۰) ۱۰۵۰ ق.م.
تولد داود ۱۰۴۰ ق.م.
مسح داود به عنوان جانشین شائول ۱۰۲۵ ق.م.
)۱سموئیل ۱۶: ۱-۱۳)
مرگ شائول و آغاز سلطنت داود بر یهودا در حبرون ۱۰۱۰ ق.م.
(2سموئیل ۱: ۱؛ ۲: ۱، ۴، ۱۱)
آغاز سلطنت داود بر تمامی
اسرائیل و فتح اورشلیم ۱۰۰۳ ق.م.
(۲سموئیل ۵)
جنگهای داود (۲سموئیل ۸: ۱-۱۴) ۹۷۷-۹۹۲ ق.م.
تولد سلیمان ۹۹۱ ق.م.
(۲سموئیل ۲: ۲۴؛ ۱پادشاهان ۳: ۷؛ ۱۱: ۲۴)
سرشماری داود(۲سموئیل ۲۴: ۱) ۹۸۰ ق.م.
پایان سلطنت داود ۹۷۰ ق.م.
(۲سموئیل ۵: ۴-۵؛ ۱پادشاهان ۲: ۱۰-۱۱)
فهرست مطالب:
I- زمینه تاریخی برای برقراری پادشاهی در بنی اسرائیل (۱سموئیل ۱-۷)
الف-تولد سموئیل، جوانی و دعوت او به عنوان نبی و داوری بر خاندان عیلی(۱سموئیل ۱-۳)
ب-جنگ بنی اسرائیل با فلسطین و تصرف تابوت عهد و باز پس گرفتن آن؛ نقش سموئیل به عنوان داور و رهایی دهنده (۱سموئیل ۴-۷)

II-برقراری پادشاهی در بنی اسرائیل تحت رهبری سموئیل نبی (۱سموئیل ۸-۱۲)
الف- درخواست گناه آلود قوم مبنی بر داشتن پادشاهی و تصمیم خدا برای دادن پادشاهی به آنان (۱سموئیل ۸)
ب- سموئیل شائول را محرمانه به پادشاهی مسح می کند.(۱سموئیل ۹: ۱-۱۰: ۱۶)
پ- شائول در یک گردهمایی عمومی در مصفه با انجام قرعه کشی به پادشاهی انتخاب می گردد. (۱سموئیل ۱۰: ۱۷-۲۷)
ث- انتخاب شائول به عنوان پادشاه با پیروزی او بر عمونی ها تائید می گردد (۱سموئیل ۱-۱۳)
ج- آغاز سلطنت شائول با مراسم تجدید پیمان عهد به وسیله سموئیل در جلجال (۱سموئیل ۱۱: ۱۴-۱۲: ۲۵)
III- قصور شائول در پادشاهی(۱سموئیل ۱۳-۱۵)
IV- به سلطنت رسیدن داود: سقوط تدریجی و پایان سلطنت شائول (۱سموئیل ۱۶:۱ تا ۲سموئیل ۵: ۵)
الف- داود محرمانه مسح می گردد، ورود او به خدمت شائول پادشاه و فرار برای حفظ زندگی (۱سموئیل ۱۶-۲۶)
ب- داود در جستجوی پناهگاهی در فلسطین، شائول و پسرانش در جنگ کشته می شوند (۱سموئیل ۲۷-۳۱)
پ- داود پادشاه تمامی یهودا می گردد (۲سموئیل ۱-۴)
ت- داود پادشاه جمیع اسباط اسرائیل می گردد (۲سموئیل ۵: ۱-۵)
V- پادشاهی داود در اوج قدرت و جلال خود (۲سموئیل ۵: ۶-۹)
الف- داود اورشلیم را فتح کرده و با فلسطین می جنگد (۲سموئیل ۵: ۶-۲۵)
ب- داود تابوت را به اورشلیم می آورد(۲سموئیل ۶)
پ- خدا به داود وعده سلطنت جاودانی خاندان او را می دهد (۲ سموئیل ۷)
ث- گسترش خارجی پادشاهی داود و عدالت داخلی حکومت او (۲سموئیل ۸)
ج- وفاداری داود نسبت به عهد خود با یوناتان (۲سموئیل ۹)
VI- پادشاهی داود در ضعف ها و شکست ها (۲سموئیل ۱۰-۲۰)
الف- ارتکاب زنا و قتل توسط داود (۲سموئیل ۱۰-۱۲)
ب- داود پسرانش امنون و ابشالوم را از دست می دهد (۲سموئیل ۱۳-۲۰)
VII-تصویر نهایی از سلطنت داود (۲سموئیل ۲۱-۲۱)

برگرفته از کتاب دائرةالمعارف کتاب مقدس