یک‌صدایی مسیحیان فارس‌زبان در سالروز قتل عام ارامنه
یک‌صدایی مسیحیان فارس‌زبان در سالروز قتل عام ارامنه
پدر موسیقی ارمنی در شرایطی که دنیا سکوت را برگزیده بود چه زیبا و غم‌انگیز سوگ قتل‌عام این قوم را سرود. انگار نوای «کومیتاس وارتاپت»، آهنگساز و کشیش ارمنی، در سال ۱۹۱۲ تنها صدایی بود که باید در تاریخ ماندگار می‌شد تا یادآور بیش از یک میلیون صدای خاموش شده در ورای ترک‌تازی‌های عثمانی باشد.
سردم کنید کوه‌های عزیز، سردم کنید
درمانِ دردم شوید
کوه‌ها سردی نمی‌آورند
درمانِ دردم نمی‌شوند
ابرها، ای ابرها کمی خنک‌ام کنید
باران‌های سنگین بر سرم بریزید
دریا بسازید
خورشیدِ انسانِ شریر را
در خاک سیاه دفن کنید
خنک‌ام کنید، خنک‌ام کنید ای ابرهای عزیزتر از جان
درمانِ دردم شوید
ابرها خنکی نمی‌آورند
درمانِ دردم نمی‌شوند
کوه‌ها، درّه‌ها، دشت‌ها و آب‌ها
آب‌های روانی که به آهستگی جریان دارید
از جایتان نخیزید
فقط دردِ دلم را ببینید
او به تلخی تاوان این ترانه را پرداخت، اما زهرش را به کام دنیایی ریخت که در برابر خون‌های به ناحق ریختۀ ارمنی‌ها در سال ۱۹۱۵ بی‌تفاوت ماند.
خاموشی تنها سلاحی بود که قوم ارمنی ساکن در ترکیه تحت حاکمیت امپراتوری عثمانی در ۱۱۰ سال قبل در اختیار داشت تا شاید از قتل‌عام رهایی یابد.
عثمانی‌ها در آخرین سال حیات سیاسی خود همۀ ارامنه ساکن در ترکیه را از دم تیغ گذراندند، مگر آنانی که از ترس تظاهر به مسلمان شدن کردند.
بسیاری از زنان ارمنی هم به اجبار به همسری مردان مسلمان ترک درآمدند. کودکانِ بجا مانده از قتل‌عام‌ها هم بی هیچ اختیاری به فرزندی خانواده‌های ترک درآمدند.
و این‌گونه شد که ترک‌های عثمانی رؤیای نابودی نسل ارامنه را با خونریزی وحشیانه به واقعیت پیوند زدند؛ غافل از آن که همۀ زنان و کودکان بازمانده از این کشتار، هویت خود را در پناه سلاح خاموشی حفظ کردند و از ایمان مسیحی خود دست نکشیدند.
به طوری که امروزه همۀ این افراد را به نام ارمنی‌های پنهان به ترکی«کریپتو ارمنی لر» می‌شناسند.
در این میان اما، آنچه توجیه‌ناپذیر است سکوت و بی‌تفاوتی مسیحیان سراسر جهان در آن زمان بود. این در حالی است که همۀ ما مسیحیان فارسی‌زبان، هویت امروزی خود را مدیون ارامنه می‌دانیم و نمی‌توانیم در برابر واقعۀ تاریخی و تلخ ۲۴ آوریل سال ۱۹۱۵ بی‌تفاوت باشیم و سکوت اختیار کنیم.
البته به جرأت می‌توان گفت که برخورد شوم با ارامنه توسط ترک‌ها در همۀ این ۱۱۰ سال ادامه داشته و شواهد بی‌شماری در این باره در صفحه‌های مجازی و رسانه‌ها منتشر می‌شود.
این واقعه تاکنون از دیدگاه‌های مختلف قوم‌گرایی، ژئوپلیتیک سیاسی، وحشی‌گری امپراتوری عثمانی و میل به جنایت نزد ترک‌ها بررسی و ارزیابی شده است.
ولی آنچه ریشأ اصلی و تمامیت این قتل‌عام بی‌رحمانه بوده، مسیحی بودن و مسیحی ماندن ارامنۀ ساکن در ترکیه بوده است.
این قوم از قرن چهارم و پنجم میلادی هویّت مسیحی خود را ابراز کردند و برای ماندن در ایمان، بهای سنگینی را پرداختند.
موضع کلیساها نسبت به نسل‌کشی ارامنه
اکنون موضع کلیساها نسبت به نسل‌کشی ارامنه، به‌ویژه کلیساهای مسیحی بزرگ، عمدتاً حمایت‌آمیز بوده است.
پاپ فرانسیس در سال ۲۰۱۵، در صدمین سالگرد واقعۀ سال ۱۹۱۵، نسل‌کشی ارامنه را به صراحت «اولین نسل‌کشی قرن بیستم» نامید. این اظهارات موجب واکنش شدید ترکیه شد و روابط دیپلماتیک دو کشور را تحت تأثیر قرار داد.
او در سال ۲۰۱۶ نیز در سفر به ارمنستان، بار دیگر این موضع را تکرار کرد و از انکار این فاجعه به‌شدت انتقاد نمود .
کلیسای کاتولیک در کلّ، موضعی همدلانه نسبت به قربانیان ارمنی داشته و از به‌رسمیت شناختن رنج آنان حمایت کرده است.
کلیسای ارتدوکس شرقی و ارتدوکس یونانی نیز عمدتاً نسل‌کشی را به رسمیت شناخته و از یادبود آن حمایت کرده‌اند.
پاتریارک کریل، رهبر کلیسای ارتدوکس روسیه، در سال ۲۰۱۰ با حضور در بنای یادبود نسل‌کشی در ایروان، به قربانیان ادای احترام کرد. سخنگوی کلیسا در سال ۲۰۱۶ تأکید کرد که موضع کلیسا در به‌رسمیت‌شناسی نسل‌کشی ارامنه «بارها و بارها به‌وضوح» بیان شده است .
کلیسای ارتدوکس یونان، به‌ویژه در زمینۀ نسل‌کشی یونانیان آسیای صغیر، موضعی مشابه با کلیسای ارمنی داشته و از به‌رسمیت‌شناسی این وقایع حمایت کرده است. در استرالیا، کلیسای اَنگلیکَن (اسقفی) نیز خواستار به‌رسمیت‌شناسی نسل‌کشی ارامنه، آشوریان و یونانیان شده است .
بسیاری از کلیساهای پروتستان، به‌ویژه در ایالات متحده، موضع حمایتی از به‌رسمیت شناختن نسل‌کشی ارامنه داشته‌اند.
کلیساهای پروتستان، از جمله کلیسای پرزبیتری (Presbyterian Church USA)، در سال ۲۰۱۴ قطعنامه‌ای برای به‌رسمیت‌شناسی نسل‌کشی ارامنه تصویب کردند و خواستار تعیین ۲۴ آوریل به‌عنوان روز یادبود شدند. این کلیسا همچنین از برنامه‌های حمایتی برای ارامنه در خاورمیانه پشتیبانی می‌کند.
در سال ۲۰۱۵، کلیسای اَنگلیکَن در دوبلینِ ایرلند، بنای یادبودی به‌نام «خاچکار» (Khachkar) برای قربانیان نسل‌کشی ارامنه برپا کرد. این اقدام با حضور رهبران مسیحی از فرقه‌های مختلف انجام شد و نمادی از همبستگی با کلیسای ارمنی بود .
کلیسای اصلی ارامنه، یعنی کلیسای حواری ارمنی (معروف به کلیسای گریگوری)، همواره نقش مرکزی در حفظ حافظۀ تاریخی نسل‌کشی ایفا می‌کند و در سطح جهانی خواستار عدالت و به‌رسمیت شناختن رسمی این واقعه است.
این کلیسا که توسط بازماندگان نسل‌کشی به حیات خود ادامه می‌دهد، در کشورهای مختلفی از جمله ایالات متحده، کانادا، فرانسه و خاورمیانه فعالیت دارد و در حفظ هویت و حافظۀ تاریخی ارامنه نقش مهمی ایفا می‌کند.
موضع کلیساهای بزرگ مسیحی نسبت به نسل‌کشی ارامنه عمدتاً بر پایۀ همدلی، به‌رسمیت‌شناسی و گرامی‌داشت یاد قربانیان استوار بوده است.
اکثر کلیساهای بزرگ مسیحی، به‌ویژه در قرن بیستم و بیست‌ویکم، موضعی همدلانه و حمایتی نسبت به به‌رسمیت‌شناسی نسل‌کشی ارامنه اتخاذ کرده‌اند. این مواضع نه‌تنها به‌منظور گرامی‌داشت یاد قربانیان، بلکه برای پیشگیری از تکرار چنین فجایعی در آینده بیان شده‌اند.
امروز وظیفه خود می دانیم که سکوت تاریخی و کنونی سازمان‌های بین‌المللی و کلیساها در برابر این نسل‌کشی را به نقد بکشیم و یادآور شویم که به ویژه کلیساهای پروتستان و فارسی‌زبان نباید در این باره خاموش بمانند تا از این گذر نسل امروز مسیحیان فارسی‌زبان دریابند که هویّت امروز ما مرهون فداکاری‌های بزرگ ارامنه در یک قرن اخیر بوده است. یاد قربانیان این فاجعۀ شوم را گرامی می‌داریم و برای تقصیر و کوتاهی در امر محکوم کردن این قتل‌عام از خداوند خود طلب بخشش می‌کنیم.
نوشتۀ سوزان خیراندیش، روزنامه نگار مسیحی
دریافت لینک کوتاه این نوشته:
|
کپی شد! |
