معرفی عهد جدید: متن و انتقال عهد جدید: منابع متن (فصل پایانی یعنی بیست و سوم)
فصل بیست و سوم
متن و انتقال عهد جدید
منابع متن
هرچند در نسخه‌برداری‌ها به آسانی اشتباه پیش می‌آید ولی عهد جدید معتبرترین کتابی است که از گذشته به دست ما رسیده است. نسخه‌های قدیمی عهد جدید از هر کتاب قدیمی خیلی بیشتر است، قسمت کوچکی از انجیل یوحنا که بر روی پاپیروس نوشته شده، فقط حدود پنجاه سال از زبان مؤلف آن فاصله دارد و نسخۀ پاپیروس چستر بیاتی که شامل قسمت عمدۀ عهد جدید است در حدود ۲۵۰ میلادی نسخه‌برداری شده است. در مقام مقایسه می‌توان گفت که از گفت و شنودهای افلاطون و آثار نویسندگان یونانی و اشعار ویرژیل نسخه‌های بسیار کمی به دست ما رسیده و فاصلۀ نسخه‌ها با زمان مؤلفین آن حدود یک هزار و چهارصد سال است. احتمال زیادی وجود دارد که در آینده نسخه‌هایی از اناجیل که متعلق به قرن اول میلادی می‌باشند کشف شوند که بدین ترتیب قدمت آنها به دومین نسل مسیحی خواهد رسید.
برای پی بردن به متن اصلی عهد جدید در حال حاضر پنج منبع در دسترس می‌باشند:
اول- مهم‌ترین منبع عبارت است از نسخه‌های خطی یونانی که از زمان قدیم حفظ شده‌اند. قسمت کوچک انجیل یوحنا که حدود چهار سانتی‌متر است و نسخۀ پاپیروس چستر بیاتی که شامل قسمت‌هایی از انجیل و اعمال رسولان و رسالات پولس و مکاشفه است و قبلاً به آنها اشاره شد و نسخه‌ای از انجیل یوحنا به قرن سوم میلادی تعلق دارند. مهم‌ترین نسخه‌های کامل قدیمی عبارتند از نسخۀ سینایی در موزۀ بریتانیا و نسخۀ واتیکان در کتابخانۀ واتیکان روم. هر دو در قرن چهارم نوشته شده‌اند و احتمالاً جزء کتاب مقدس‌هایی هستند که به دستور قسطنتین نسخه‌برداری شده‌اند. در آنها عهد جدید به طور کامل وجود دارد هرچند بعضی از صفحات آنها از بین رفته است. این نسخه با حروف بزرگ یونانی نوشته شده‌اند. از این نسخه‌ها برای قرائت در جماعت استفاده می‌شد و به همین دلیل درشت و بسیار دقیق نوشته شده است. این نسخه دارای اعتبار کامل می‌باشد.
نوع دیگر از نسخه‌های خطی وجود دارند که با حروف متّصل به هم نوشته شده‌اند. بسیاری از این نسخه‌ها برای استفادۀ شخصی نوشته شده و بعضی از آنها هم برای قرائت در جماعت استفاده می‌شد. این نسخه‌ها عموماً جدیدتر از گروه اول هستند و به قرن دهم تا پانزدهم تعلق دارند و بعد از آن وقتی صنعت چاپ در اروپا رواج یافت تهیۀ این نسخه‌ها نیز متوقف شد. در غالب آنها متن کلیساهای روم شرقی یا بیزانس حفظ شده است.
دوم- دومین منبع اطلاع در مورد متن عهد جدید عبارت است از ترجمه‌های متعددی که در دورۀ توسعۀ کلیسا انجام شده است. انجیل به طرف مغرب به قسمت لاتینی زبان امپراطوری روم پیشرفت نمود و به طرف مشرق به قسمت‌های آرامی زبان خاورمیانه رسید و کلام خدا به زبان‌های لاتینی و سریانی ترجمه شد. این دو ترجمه قبل از پایان قرن دوم از روی نسخه‌های یونانی انجام گردید و قدمت این متون یونانی از تمام نسخه‌های یونانی که در حال حاضر در دست است بیشتر بود. هر چند همیشه نمی‌توان از روی ترجمه، لغات دقیق مورد استفاده در متن اصلی را پیدا کرد ولی می‌توان به طور کامل به مفهوم متن پی برد.
تعداد زیادی نسخه‌های قدیمی لاتین وجود دارند که متعلق به قرون چهارم تا هفتم و بعضی جدیدتر هستند. بین آنها شباهت کامل وجود ندارد. این نسخه‌ها احتمالاً در جاهای مختلف تهیه شده‌اند و امکان دارد که ترجمه‌های اولیه بسیار آزاد و نسخه‌برداری بدون دقت کافی انجام شده و به همین دلیل اختلافاتی در آنها دیده می‌شود. باید توجه داشت که پیشوایان اولیۀ کلیسای غرب به هر دو زبان لاتین و یونانی سخن می‌گفتند و برای مطالعات شخصی و تعلیم بیشتر از یونانی استفاده می‌کردند. بعضی از نسخه‌ها که یکی از آنها به قرن پنجم تعلق دارد و به هر دو زبان نوشته شده معلوم می‌شود که استفاده‌کنندگان به زبان لاتین بیشتر مسلط بودند تا به یونانی.
ترجمۀ لاتینی به قدری زیاد و گیج‌کننده شد که در سال ۳۸۴ میلادی پاپ داماسیوس به جروم مأموریت داد که یک ترجمۀ رسمی لاتینی انجام دهد. جروم با استفاده از قدیمی‌ترین متون یونانی نسخۀ لاتینی را اصلاح و نسخۀ معروف به والگیت (یعنی زبان متداول) را تهیه کرد که تا امروز هم کتاب مقدس رسمی کلیسای کاتولیک رومی است.
از نسخه‌های قدیمی سریانی دو نسخۀ معروف از اناجیل وجود دارد: اولی توسط ویلیام کیورتون در یکی از صومعه‌های قدیمی مصر کشف شد و در موزۀ بریتانیا نگهداری می‌شود و دومی در سال ۱۸۹۲ توسط دو خواهر به نام‌های آگنس لوئیس و مارگرت گیسبون در صومعۀ کاترین مقدس در کوه سینا پیدا شد. قسمت‌هایی از این نسخۀ اخیر پاک شده و دوباره نوشته شده است. این نسخه‌ها هر دو متعلق به قرن پنجم میلادی هستند و به متن قدیمی لاتینی شباهت زیادی دارند.
در ردیف این نسخه‌ها می‌توان دیاتسرون را ذکر کرد که مؤلف آن برای اولین بار مطالب مشابه چهار انجیل را در یک‌جا جمع کرد و مربوط به اواخر قرن دوم است. قسمتی از این کتاب که اخیراً کشف شده نشان می‌دهد که دیاتسرون علاوه بر سریانی به زبان یونانی هم وجود داشته و متن سریانی از یونانی ترجمه شده است. استفاده از دیاتسرون در کلیسای شرق بسیار متداول بود تا اینکه در قرن پنجم رابولا اسقف ادسا (۴۱۱ میلادی) دستور داد که کلیساها از چهار انجیل «جداگانه» استفاده نمایند. وی در تهیۀ پشیتا که ترجمۀ عهد جدید به زبان متداول سریانی است کوشش فراوان به عمل آورد و این نسخه تا زمان حاضر نسخۀ معتبر کلیسای سریانی است.
در قرن بعد ترجمه‌های دیگری انجام شد که منبع ترجمۀ آنها بعضی از یونانی و بعضی از لاتین و سریانی بود. از آن جمله‌اند ترجمۀ ارمنی قدیم، گرجی، قبطی، حبشی، گوتیک که قبل از قرن هفتم انجام شده‌اند. این‌ها شواهدی بر متن اصلی هستند ولی از نظر ارزش تحقیق کم‌اهمیت‌تر از نسخه‌های لاتینی و سریانی می‌باشند. امروزه بیش از یک هزار نسخۀ قدیمی عهد جدید و قسمت‌های آن در دست است ولی هیچ کدام از آنها با متن رسمی موجود در کلیساها تفاوت مهمی ندارد.
سوم- سومین منبع برای کشف متن اصلی عهد جدید، نوشته‌های آباء اولیۀ کلیسا و پیشوایان و معلمین مسیحیت در شش قرن اول میلادی است که در کتاب‌ها و موعظه‌های خود از عهد جدید به طور آزاد نقل‌قول فراوان کرده‌اند. این نقل قول‌ها در بسیاری از موارد اشاره است و غالباً غیر دقیق و قابل تشخیص می‌باشند و گاهی نیز آیات به طور کامل ذکر شده‌اند. هرچند بسیاری از این نقل‌قول‌ها آزاد و غیر دقیق است ولی در نوشته‌های آباء کلیسا به قدری از عهد جدید نقل‌قول وجود دارد که اگر عهد جدید را در دست نمی‌داشتیم می‌توانستیم از نوشته‌های آنها تمام عهد جدید را به استثنای چند آیه تهیه نماییم. مطابقت بین این اشارات و نقل‌قول‌ها با متن نسخه‌های مختلف در پیدا کردن تاریخ و محل و منشأ منابعی که از آنها نقل‌قول شده است کمک بسیار مؤثری است. مثلاً سیپریان از واعظان مشهور مسیحی آفریقای شمالی در حدود ۲۵۰ میلادی، نقل‌قول‌های زیادی از ترجمۀ لاتینی انجام می‌دهد که با متن یک نسخه قدیمی لاتینی متعلق به قرن چهارم یا پنجم مطابقت کامل دارد. از این موضوع می‌توان فهمید که این نسخه شامل متنی است که در اواسط قرن سوم در آفریقای شمالی رواج داشته و از ترجمۀ جروم قدیمی‌تر بوده است.
چهارم- چهارمین منبع برای یافتن متن اصلی عهد جدید عبارت است از «مجموعه‌های قرائت‌های کلیسایی» شامل نقل‌قول‌هایی از اناجیل و رسالات که در جلسات عبادتی کلیسایی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این‌ها از سه منبع قبلی کم‌اهمیت‌تر هستند زیرا کامل نیستند تاریخ آنها از قرن نهم جلوتر نیست. چون برای قرائت در جماعت تهیه شده بودند در مورد یکسان بودن آنها دقت کافی به عمل می‌آمد و برای پی بردن به متن رسمی کلیساها در قرون وسطی بسیار مفید هستند.
پنجم- پنجمین منبع عبارت است از آیاتی که برای تکه‌های شکستۀ سفال که در آن موقع به منزلۀ دفتر یادداشت اشخاص کم‌بضاعت بود نوشته شده‌اند. بدیهی است که بر روی تکه‌های سفال نمی‌توان مطالب زیادی نوشت و حفظ تمام اناجیل یا عهد جدید بر روی آنها امکان‌پذیر نیست. ولی می‌توان از آنها فهمید که نقل‌قول‌های عامیانه به چه طریق به عمل می‌آمد و هرچند امکان وجود اشتباه در آنها بیشتر از نسخه‌های خطی است ولی در بسیاری از موارد کمک مؤثری هستند.
تا قرن چهاردهم میلادی مهم‌ترین روش حفظ عهد جدید عبارت بود از نسخه‌برداری با دست. غالب این نسخه‌ها به کلیساهای مهم و صومعه‌ها و کتابخانه‌های ثروتمندان تعلق داشتند. هرچند احتمال دارد که افراد هم نسخه‌هایی از اناجیل یا رسالات داشته‌اند. در قرن پانزدهم دو واقعۀ مهم روی داد که در انتشار عهد جدید تأثیر فراوان داشت: اولی اختراع چاپ در سال ۱۴۳۷ توسط یوهان گوتنبرگ و دومین تصرف قسطنتنیه (استامبول فعلی) توسط ترک‌ها در سال ۱۴۵۳ میلادی بود.
سقوط قسطنتنیه باعث انقراض امپراتوری بیزانس یا روم شرقی که وارث مستقیم فرهنگ یونانی رومی بود گردید. دربار بیزانس مرکز فرهنگ یونان بود و کتابخانۀ آن مهم‌ترین مجموعۀ نسخه‌های خطی آثار کلاسیک و کتاب مقدس در جهان متمدن را در اختیار داشت. بسیاری از این کتاب‌ها مفقود گردیدند ولی تعداد متنابهی به صومعه‌های مختلف آسیای صغیر انتقال یافتند و بعضی هم توسط دانشمندانی که به اروپا فرار کردند و به اروپا برده شدند و این دانشمندان معارف یونان را در مدارس کلیسای غرب انتشار دادند. در نتیجه علاقۀ جدیدی به زبان یونانی به وجود آمد و همراه آن عهد جدید یونانی، که بر اثر وقوع ترجمۀ لاتینی به فراموشی سپرده شده بود، دوباره رواج یافت. دانشمندان به جمع‌آوری و مطالعۀ نسخه‌های قدیمی عهد جدید یونانی، که سال‌ها در مورد آنها غفلت شده بود، پرداختند و اهمیت آنها را روشن ساختند.
اولین کتابی که توسط یوهان گوتنبرگ آلمانی در سال ۱۴۵۶ چاپ شد کتاب مقدس لاتینی بود. صنعت چاپ باعث ایجاد وحدت در متون و از بین رفتن امکان اشتباهات نسخه‌برداری و تقلیل هزینۀ تولید شد به طوری که افراد عادی قادر به خریداری کتاب مقدس گردیدند. در گذشته نسخه‌های یونانی یا ترجمه‌های عهد جدید در ده‌ها نسخه تهیه می‌شد ولی بعد از اختراع چاپ امکان تهیۀ صدها و هزاران نسخه به وجود آمد. بر اثر انتشار وسیع کتاب مقدس و با مساعی مارتین لوتر و ژان کالوین و همکارانشان اصلاحات پروتستان در کلیساها آغاز شد. ترجمۀ آلمانی کتاب مقدس توسط لوتر عامل نیرومندی در بیداری و تنویر افکار هموطنانش بود.
در قرون اخیر ترجمه‌های متعددی از عهد جدید به عمل آمده و تعداد زبان‌هایی که کلام خدا به آنها ترجمه شده اکنون به حدود دو هزار رسیده و پیام انجیل در همه جا انتشار یافته است.
برگرفته از کتاب معرفی عهدجدید (انتشارات حیات ابدی)
نوشتۀ مریل سی تنی
ترجمۀ ط. میکائیلیان
دریافت لینک کوتاه این نوشته:
|
کپی شد! |
