در زمان خروج قوم اسرائیل از مصر کدام فرعون سلطنت می کرد؟

در زمان خروج قوم اسرائیل از مصر کدام فرعون سلطنت می کرد؟

نظر دانشمندان در این باره بر دو شخص است: «آمن هوتپ» دوم (1450-1420 ق.م.)یا «مرنِپ تاه» (1235- 1220 ق.م.)

اگر خروج در زمان حکومت آمِن هوتپ دوم صورت گرفته باشد، در آن صورت توتمس سوم کسی بود که اسرائیل را تحت ظلم و ستم قرار داد؛ و خواهر او، موسی را بزرگ کرد. این خواهر، همان ملکه هت شپ سوت مشهور بود. واقعیت های مربوط به حکومت این زن، به طور عجیبی با داستان کتاب مقدس هماهنگی دارند. او به معادن سینا علاقه مند بود، و معبد سِراییت را بازسازی کرد، که احتمالاً نظارت بر این کار به عهدۀ موسی بود، و فرصت داشت که با منطقۀ سینا آشنا شود. و نیز، موقعی که موسی به دنیا آمد، توتمس سوم نوزادی بیش نبود و هت شپ سوت نیابت سطنت را به عهده داشت و با مرگ او ستم و فشار بر اسرائیل افزایش یافت و موسی فرار کرد. این مطلب می تواند تا حدودی، مقام و شأن موسی در مصر را توجیه کند.

و اگر خروج قوم اسرائیل از مصر در زمان مرنپ تاه رخ داده باشد، پس رامسس دوم فرعونی که بر اسرائیل ظلم کرد، و دختر او موسی را تربیت کرد.

به این ترتیب، یا در زمان حکومت توتمس سوم پرورش یافته و یا در هنگام رامسس دوم، که هر دوی آنان از مشهورترین پادشاهان مصر بودند.

و موسی، یا در زمان سلطنت آمن هوتپ دوم و یا مرنپ تاه، اسرائیل را از مصر خارج کرد.

هر کدام که بوده باشد، جسدهای مومیایی هر 4 نفر یافت شده است؛ و می توانیم صورت واقعی فرعون زمانۀ موسی را ببینیم، همان فرعونی که موسی با او ارتباط بسیار نزدیکی داشت.

کشف مومیایی ها

در سال 1871، یک عرب در صخره ای دور از دسترس در پشت شهر تبس، مقبره ای یافت که پر از گنجینه ها و تابوت های 40 جسد مومیایی پادشاهان و ملکه های مصر بود. او این راز را به مدت 10 سال برای خود حفظ کرد و گنجینه ها را به توریست ها فروخت. آثار لوازم جنگی و تکه های جواهر متعلق به بزرگ ترین پادشاهان مصر باستان در بازار پیدا شد. مسئولان موزۀ قاهره جهت تحقیق به تبس رفتند. آنان شخص عرب را یافتند و با رشوه و تهدید و فشار او را وادار به فاش کردن محل مورد نظر کردند. مومیایی ها در مقبره های اصلی خود نبودند. قرن ها پیش، با ظهور اولین دزدان حرفه ای مقبره ها، این اجساد مومیایی به مخفی گاهی سِرّی منتقل شده بودند. مومیایی های مورد نظر را به قاهره منتقل کردند.

شواهد مربوط به آمن هوتپ دوم:

نامه های «آمارنا» که خطاب به آمِن هوتپ سوم و آمن هوتپ چهارم نوشته شده اند و در آن ها از فرعون درخواست کمک شده است، حاکی از آن هستند که در آن زمان (تاریخ قدیمی تر) فلسطین به دست «هبیری» سقوط کرده بود. به گزیده هایی از آن ها توجه کنید: «هبیری ها قلعه های ما را تصرف می کنند، شهرهایمان را فتح می کنند، حاکمان ما را نابود می کنند. آنان همۀ مملکت پادشاه را چپاول و غارت می کنند. باشد که پادشاه به سرعت سربازان را گسیل دارد. اگر امسال سپاه نیاید، همۀ کشور به پادشاه تسلیم خواهد شد.» به عقیدۀ بسیاری از دانشمندان، «هبیری ها» همان «عبرانیان» هستند، و به این ترتیب، این نامه ها بازگو کنندۀ توصیف کنعانیان از فتح کنعان بدست یوشع هستند. دانشمندانی که با تاریخ متأخرتر خروج موافق هستند، بر آنند که مقصود از «هبیری» حمله ای قدیمی تر و یا مهاجرت است (اول تواریخ 4: 21-22؛ 7: 21).

دکتر «جان گارستنگ» که حفاری های کاملی در اریحا انجام داد، در این مورد بسیار مطمئن است.

شواهد مربوط به مرنپ تاه:

1- کتیبۀ «اسرائیل» مرنپ تاه. در سال 1906 سر فلیندرز پتری، لوحه ای از جنس سیانیت سیاه یافت که شامل گزارشی از پیروزی های مرنپ تاه و متعلق به سال پنجم حکومت او بود. این کتیبه 10 فوت ارتفاع و 5 فوت عرض دارد و اکنون در موزۀ قاهره نگه داری می شود. واژۀ «اسرائیل» در وسط سطر دوم از پایین به چشم می خورد، در آن نوشته شده: «کنعان غارت شده. اسرائیل ویران شده و ذریّت او دیگر نیست. فلسطین بیوۀ مصر شده است». به نظر می رسد این نوشته، اشاره ای به خروج باشد. «ذریت او دیگر نیست»، ممکن است اشاره ای باشد به کشتن نوزادان پسر. از آن جا که پادشاهان باستان، چیزی به جز پیروزی های خود را ثبت نمی کردند، شاید با این که فرعون، همۀ تلاش خود را برای جلوگیری از خروج اسرائیل کرده بود، ولی خروج اسرائیل را از مصر، به عنوان پیروزی خود بر آنان ثبت کرد. آن عده از صاحب نظران که با تاریخ قدیمی تر خروج موافق هستند، مضمون این کتیبه را اشاره ای به یکی از حملات مرنپ تاه به فلسطین، در حدود 200 سال پس از استقرار اسرائیل در این سرزمین، در نظر می گیرند.

2- ادعای رامسس دوم مبنی بر این که او «فیتوم و رعمسیس» را به دست بنی اسرائیل ساخته است (خروج 1: 11).

نویل (1833) محل فیتوم را یافت و در آن کتیبه ای از رامسس دوم پیدا کرد که بر آن نوشته شده بود: «من فیتوم را بر مدخل شرق ساختم».

او ساختمان مستطیل شکلی یافت که دیوارهای آن به گونه ای غیر معمول ضخیم بودند و بر آجرهای آن نام رامسس دوم حک شده بود.

پتری (1905) مکان شهر رعمسیس را کشف کرد. فیشر از موزۀ دانشگاه پنسیلوانیا (1922)، در «بیت شان» فلسطین، ستون سنگی یادبودی متعلق به رامسس دوم، با ارتفاع 8 فوت و عرض 5/2 فوت یافت، که رامسس بر آن نوشته بود که او «شهر رعمسیس را توسط بردگان سامی آسیایی (عبرانی) بنا کرده بود».

به این گونه این دو کتیبه، رامسس دوم را به عنوان فرعونی معرفی می کنند که شهرهای مذکور برای او ساخته شده بودند و او بود که بر اسرائیل ستم راند، و به جانشین او مرنپ تاه، به عنوان فرعون زمان خروج اشاره می کنند. البته این را می دانیم که رامسس دوم، دزد ادبی معروفی بوده؛ او افتخار ساختن برخی از بناهای یادبود متعلق به پیشینیانش را به خود اختصاص می داد و نام خود را بر بناهای آنان حک می کرد. به نظر آن عده از دانشمندان که تاریخ قدیمی تر را برای خروج می پذیرند و توتمس سوم را سازندۀ این شهرها به شمار می آورند، این کتیبه ها نشان می دهند که رامسس دوم، شهرهای فوق را به دست یهودیانی که همراه موسی از مصر خارج نشدند، بازسازی و تعمیر کرد.

در مجموع، تصور می کنیم شواهد موجود در مورد این که آمن هوتپ دوم فرعون زمان خروج بوده، مسلم تر هستند.

برگرفته از کتاب راهنمای کتاب مقدس از انتشارات شورای کلیسایی 222