مروری كوتاه دربارۀ مطالب منتسب به تومای رسول: انجيل توما و …!

مروری كوتاه دربارۀ مطالب منتسب به تومای رسول: انجيل توما و …!

توما یكی إز شاگردان مطرح عبسی مسيح بود و نسبت به ساير شاگردان مسيح؛ اطلاعات بيشتری از او در دسترس است.

تنها در انجيل يوحنا از او بنام توأم ياد شده كه اين می تواند  thomas را به معنای دوقلو يادآور باشد، هر چند از آن تفاسیر اشتباهی به عمل آمده است.

در جای ديگری يعنی در فهرست نام شاگردان، نام توما همراه با متی نوشته شده است ولی در بخش های ديگر نیز حضور او را در اناجیل شاهد هستیم.

زمانی كه  عيسى تصميم به زنده كردن ايلعاذر گرفت، تمامی شاگردان، عيسى را از رفتن به آنجا، به دليل خطرات جانی منع نمودند، تنها توما بود كه مسيح را تشويق به رفتن نمود كه ما نيز برويم تا با او بميريم!

در صحنه ای دیگر او تنها كسی بود كه از عيسی مسيح دربارۀ اين كه چگونه می توان راه را تشخيص داد؛ سؤال کرد. و تصوير بعدی را مي توان در روز های بعد إز قيام جستجو كرد. او برای باور خود مدرك قوي تری را جستجو می كرد كه مسيح به نگرش او احترام گذاشت و خود را پس از رستاخیزش از مردگان به او ظاهر نمود.

فلاش یك بُعدی در كنار دريای طبريه است كه در آنجا باز توما را مشاهده می کنیم.

و در نهايت پس از صعود عيسى به آسمان؛ او هم يكی إز آن اشخاصی بوده كه در دورۀ دعا در بالاخانه حضور داشته است. و بعد از اين واقعه، سفرهای بشارتی او آغاز مي شود و از طريق بابِل يعنی عراق کنونی به ايران مسافرت نمود و سپس به هند رفت و كليسایی در آنجا بنا نمود و از آنجا كه شغل او نجاری بود، این چنین نقل شده است كه خود در ساختن آن شخصاً شركت داشت وسرانجام در سال هفتاد میلادی، گرفتار هندوهای متعصب گرديد که با پرتاب نيزه و آتش او را به شهادت رساندند.

مقبرۀ او درشهر  meliapore در جنوب هندوستان می باشد. (اقتباس از كتاب “شهيدان” نوشتۀ: John fox)

نماد توما دو چوب به صورت عمودی است که به هم وصل شده كه يك نيزه به صورت عمود برآن قرار گرفته. تصوير دو چوب نشان گر شغل نجاری اش و نيزه نماد شهادت او می باشد. و هر ساله روز 21 دسامبر روز بزرگداشت و يادبود او است.

با اشارۀ كوتاه از زندگی او، بهتر می توان درك نمود كه محتوای نوشتجاتی که به او نسبت داده می شود، چقدر با انديشه و زندگی او مطابقت دارد.

انجيل توما چگونه مطرح شد؟

در سال های نخست ميلادی انجيل های متعددی وجود داشته كه بعضی از اين اناجيل را به شاگردان و نزديكان عيسی منسوب مي كنند. كليسا صحّت و سندیت بسياری از این انجیل ها را به خاطر نداشتن شرایط خاصی که تعیین شده بود، تأئید نکرد. يكی از این اناجیل، انجيل توما است كه نسخۀ يونانی آن برای اولين بار در سال ١٨٩٧ در مصر كشف شد، می باشد.  قدمت این متن به سال ١٥٠ ميلادی می رسد. اين نسخه ناقص بود و همۀ انجيل توما را شامل نمی شد و به همين خاطر برای باستان شناسان اين مسأله مبهم باقی ماند تا اين كه سرانجام در سال ١٩٤٥ ميلادی در نجع حمادی مصر مجموعه ای از آثار ناستیکها به دست امد كه يكی از آنها، انجيل توما به خط و زبان قبطی بود و بعد ها مشخص شد كه نسخۀ قبطی در واقع ترجمۀ متن يونانی انجيل توما می باشد. اين نوشته با انجيل كودكی توما تفاوت داشت.

بر خلاف انجیل کودکی توما؛ این انجیل شامل حوادث زندگی عيسى نبود؛ بلكه سخنان و تعاليم او را در بر داشت. در ابتدای اين نوشته آمده است: «اين است سخنان سرّی عيسای زنده كه يهودا توما همزاد آن را نوشت.»

بسياری از الاهی دانان، انجيل توما را يك سند جعلی كه در قرن سوم و چهارم میلادی نوشته شده است می دانند و این ادعا مبنی بر اين كه اين متن به وسيلۀ تومای رسول نوشته شده، مردود می شمارند.

كليسای اوليه تقریباً به یک شکل و متحد، انجيل توما را به عنوان بك بدعت شناخته شده می شناخته و آن را جزء ادبيات ناستیکی می دانست كه اين بدعت با تفكر و زندگی توما كه در بالا به آن اشاره شد هیچ تطابقی ندارد.

در الاهيات مسيحی اين سری از متون را متون ثانوی می نامند. به جاست یاد آور شد كه متون ثانوی ريشه در متون کانُنی كتاب مقدس ندارد. كتاب های ثانوی به استثنای تعداد انگشت شماری از آن ها؛ بيشتر بر تخيل و ابداعات تأئيد نشده تكيه می كنند.

بجاست به این مسئله نیز اشاره شود که در نسخه ها و ترجمه های انجيل توما تفاوت های زیادی یافت می شود.

انجيل توما در اصل به زبان يونانی نوشته شده، ولی تنها ترجمه های قبطی آن در دسترس ما می باشد. اين نسخه در حال حاضر در موزۀ قبطی در بخش قديمی شهر قاهره نگهداری می شود. در عنوان متن  به نظر می رسد كه اين متن توسط ديديموس ويداس توما نگاشته شده است. اين كتاب از لحاظ فرم، شكلی تاريخی ندارد ولی از مجموعه ای عبارات كوتاه و سخنان تمثيلی تشكيل شده است كه اين عبارات را به شخص عيسی مسيح نسبت می دهد که بعضي از این عبارات در اناجيل کانُنی وجود ندارد.

انجيل توما مشتمل بر ١١٤ عبارت است كه تعداد كمی از آن عبارت ها در اناجيل کانُنی نیز یافت می شوند.

چرا انجيل توما بيشتر به ادبيات ناستیکی متمایل است؟

ناستیک های مسيحی گرايشي بود كه مسيحيت قرن دوم و سوم را به شدّت تحت تأثير قرار داده بود.

ناستیسیزم نوعي معرفت و شناخت باطنی است كه به ادعای پیروان آن؛ از طريق آن می توان از جهان مادی و شریر نجات يافت و به عالم معنوی و نیک نائل آمد. تفكر گنوسی به ثنوبت اعتقاد دارد و متعقد است كه خدای واقعی و حقيقی از خدای خالق اين جهان متفاوت است. بنا بر این اعتقاد، جهان مادی، جهانی شریر و فاسد است که در نتیجۀ آن مخلوق آن نیز شریر و فاسد است.  ناستیک های مسيحی،  يهوه را خالق اين جهان می دانند و شريعت تورات را تفكر اين خدا می شمارند. این نوع تفکر در بارۀ شخص عيسی مسيح و جهان به بيراهه رفته و از اين رو؛ كليسای  راست كيش مسيحی در قرن دوم  ميلادی این طرز تفکر را به شدت محکوم و رد نموده است.

در نتیجه با توجه به روش زندگی و طرز عمل تومای رسول نمی توان طرز تفکر ناستیک ها را به توما نسبت داد و در نتیجه کاملاً مشخص است که انجیل منتسب به توما، انجیلی جعلی و غیرمعتبر می باشد.

منابع:

كتاب  انجيل گنوسی نوشته الين پيگلز ترجمه مبيدی

كتاب شهيدان نوشته John fac

كتاب عيسای گنوسي ومسيحيت گنوسی نوشته مايك انيهايمر ترجمه بنی آواكيان

ترجمه  فارسي انجيل توما. منصور معتمدی از متن ترجمه انگيسی

لینک: www.gospels.net/thomas

گردآوری و نگارش: استاد علی خيرانديش

فرانسه ژوئیه 2018