نویسندۀ انجیل لوقا کیست؟

     نویسندۀ انجیل لوقا کیست؟

     هویت نویسندۀ انجیل لوقا بستگی دارد به رابطۀ انجیل سوم با کتاب اعمال رسولان. اگر قبول کنیم که نویسندۀ انجیل سوم و کتاب اعمال رسولان یک نفر است می توانیم شواهدی را که در اعمال رسولان در مورد نویسنده وجود دارد به انجیل سوم هم مربوط سازیم و یا بالعکس شواهد موجود در انجیل را به اعمال رسولان مربوط نماییم. نویسندۀ اعمال رسولان بی شک در بسیاری از حوادثی که ذکر می کند شرکت داشته است زیرا غالباً ضمیر «ما» به کار می برد. قسمت هایی که دارای ضمیر «ما» می باشد راهنمای خوبی برای روشن ساختن علائق و شخصیت و هویت احتمالی مؤلف محسوب می گردد.

          اولین قسمتی که دارای ضمیر «ما» می باشد در یکی از نسخه های مربوط به قرن ششم یافت می شود و عبارت است از اعمال رسولان 11: 28:

          «و شادی عظیمی وجود داشت و وقتی همه جمع شدیم یکی از ایشان به نام آغابوس برخاسته به روح اشاره کرد که قحطی شدید در تمایم ربع مسکون خواهد شد.»

          چون این آیه به شکل فوق الذکر فقط در نسخۀ مزبور وجود دارد عموماً آن را قابل استناد نمی دانند ولی اگر آن را معتبر بدانیم می توان چنین نتیجه گرفت که مؤلف اعمال رسولان از اعضای کلیسای اولیۀ انطاکیه در موقع خدمت برنابا و سولس بوده است.

          اولین قسمتی که دارای ضمیر «ما» می باشد و مورد قبول همه است در اعمال رسولان 16: 10 یافت می شود و آن هم زمان با عزیمت پولس از تروآس به فیلیپی در دومین سفر بشارتی بود. مؤلف در مسافرت از تروآس به فیلیپی با پولس همراهی می کند و اشاره به اول شخص جمع در موقع زندانی شدن پولس قطع می گردد (16: 17 و 19: 34). مؤلف احتمالاً در فیلیپی بود ولی توقیف نگردید. قسمت های بعدی که دارای ضمیر «ما» می باشند در موقع مراجعت پولس به مکادونیه به شرح مذکور در اعمال رسولان 20: 6 و آیات بعد از آن یافت می گردد. از این زمان به بعد قسمت هایی که دارای ضمیر «ما» می باشند تا پایان کتاب اعمال رسولان وجود دارند هر چند ظاهراً مؤلف در موقع زندانی شدن پولس در قیصریه با او نبوده است. معهذا در مسافرت به روم با پولس همراه بوده (27: 1و2 و آیات بعد از آن) و تا پایان کتاب با او مانده است.

          رابطۀ انجیل لوقا با اعمال بسیار نزدیک است. هر دو به یک نفر یعنی تیوفلس خطاب شده اند. مقدمۀ اعمال رسولان با محتوای انجیل لوقا مطابقت کامل دارد زیرا می گوید «صحیفۀ اول» مربوط است به «همۀ اموری که عیسی به عمل نمودن و تعلیم دادن آن ها شروع کرد» (اعمال رسولان 1: 1). تأکید بر روی قیام مسیح و تعالیم وی در چهل روز قبل از صعود با محتوای باب 24 لوقا کاملاً مطابق است. تأکیدی که در اعمال رسولان در مورد روح القدس وجود دارد با انجیل لوقا هماهنگ می باشد. هارناک، دانشمند معروف مسیحی، نشان داده است که بین این دو از نظر لغات و سبک نگارش تشابه کامل وجود دارد. در این جا نمی توانیم وارد جزئیات بشویم ولی به جرأت می توانیم بگوییم که تقریباً ثابت شده است که نویسندۀ انجیل لوقا و اعمال رسولان یک نفر است. بنابراین حقایقی که در مورد نویسندۀ اعمال رسولان در دست داریم به نویسندۀ انجیل لوقا هم مربوط می شود و می توان برای شناختن وی از این حقایق استفاده کرد.

          پس نویسندۀ لوقا و اعمال رسولان احتمالاً از امت های اهل انطاکیه بوده که حداکثر پانزده سال بعد از پنتیکاست در انطاکیه به مسیح ایمان آورده است. وی دوست و همکار پولس گردید و بعد از ملاقات با وی در تروآس در سفر دوم با وی همراه شد (اعمال رسولان 16: 10). وی در فیلیپی باقی ماند و سرپرستی کلیسای آنجا را به عهده گرفت در حالی که پولس به سفر خود ادامه داد و ضمن بازدید از انطاکیه (18: 22) در اخائیه و آسیای صغیر مشغول خدمت گردید (19: 1–41). وقتی پولس در مسافرت سوم خود به فیلیپی مراجعت کرد، مؤلف انجیل لوقا و اعمال دوباره به همراهان وی پیوست (20: 6). او همراه پولس به آسیا و سپس به اورشلیم رفت.

          در دورۀ چهار سالۀ زندانی شدن پولس، اشاره ای به فعالیت های مؤلف وجود ندارد ولی در پایان این دوره در سفر پولس به روم با وی همراهی می کند و این همان زمان است که قرار بود پولس در حضور قیصر محاکمه شود.

          این شخص که یادداشت های وی مهم ترین منبع اطلاعات در مورد مسافرت های بشارتی پولس می باشد، می بایستی از صمیمانه ترین دوستان این رسول بزرگ باشد. از همراهان پولس در این دوره هیچ کس واجدالشرایط تر از لوقا نیست. هویت وی به وسیلۀ حذف کردن سایر همراهان پولس روشن تر می گردد. مؤلف نه تیموتاؤس بوده و نه کسانی که نامشان در اعمال 20: 4–6 ذکر گردیده است زیرا مؤلف و پولس در سفری که افراد فوق الذکر از فیلیپی به تروآس رفتند با آن ها همراه نبودند بلکه بعداً رفتند. اگر اسامی همراهان مذکور در کولسیان (4: 7–17) و فلیمون (23و24) مورد توجه قرار گیرد، می توان نام ارسترخس را از صورت مؤلفین احتمالی مذکور در باب بیستم اعمال حذف نمود. مرقس مؤلف اعمال رسولان نیست زیرا در آن کتاب به صورت سوم شخص به وی اشاره شده است. محل کار اپفراس فیلیپی نبود بلکه شهرهای آسیای صغیر. دیماس در کار خود موفق نبود (دوم تیموتاؤس 4: 10). یسوع یوستس یک شخص یهودی نژاد بود در حالی که نویسندۀ اعمال رسولان نژاد دیگری داشت. پس تنها شخص واجدالشرایط همان لوقا است.

          شواهد و دلایلی که در متن اعمال رسولان وجود دارد این نتیجه را تأیید می نماید. مؤلف دارای سبک ادبی عالی و تحصیلات عالیه بوده است. نوشتۀ او نشان می دهد که طرز فکرش کاملاً یونانی است. مثلاً وقتی در اعمال 28: 2 کلمۀ «بربری» را بکار می برد مقصودش این نیست که اهالی ملیطه وحشی بودند بلکه می خواهد بگوید که به زبان یونانی تکلم نمی کردند. وی شخصی بسیار دقیق و موشکاف بود زیرا باب بیست و هفتم شامل بهترین شرح کشتی رانی می باشد که از دوران گذشته به دست ما رسیده است. مقایسۀ مرقس 5: 25 و 26 با لوقا 8: 43 نشان می دهد که او به امور طبی وارد بود و این امر تأیید می نماید که لقب «لوقای طبیب حبیب» که در کولسیان 4: 14 برای لوقا بکار برده شده است صحیح می باشد.

          روایات موجود این نظر را تأئید می نمایند که لوقا، یعنی طبیبی که دوست پولس بود، نویسندۀ انجیل سوم است. ژوستین شهید که در قرن دوم می زیست از این انجیل نقل قول هایی دارد. تاتیان در دیاتسرون از آن استفاده کرده است. مارسیون در این انجیل تجدید نظر نمود و آن را جزء کتب رسمی خود قبول کرد. ترتولیان در نوشتجات خود بیش از پانصد بار از این انجیل نقل قول کرده است.

          حال که هویت نویسندۀ انجیل لوقا روشن شد، چند نکته ای هم در مورد خصوصیات و اهمیت وی می نماییم.

          به طور خلاصه می توان گفت که وی یک غیریهودی یونانی زبان بود که تحصیلاتی بسیار عالی و استعداد فکری فراوان داشت. احتمالاً از اولین ایمان آورندگان شهر انطاکیه بود. از زندگی وی، تا زمانی که در سال51 میلادی در تروآس با پولس ملاقات کرد، هیچ اطلاعی در دست نیست. از تروآس همراه پولس به مکادونیه (مقدونیه) رفت و در کلیسای فیلیپی که از نظر جدیت و وفاداری نسبت به مؤسس خود مشهور بود در سمت سرپرستی آن کلیسا مشغول خدمت شد. احتمال دارد کلمۀ «برادر» که در دوم قرنتیان 8: 22 مذکور می باشد اشاره ای به لوقا باشد. احتمالاً وی برادر تیتوس بوده زیرا نام تیتوس در رابطه با انطاکیه قبلاً ذکر شده است (غلاطیان 2: 3). از رسالۀ قرنتیان چنین بر می آید که این «برادر» در اخائیه شهرت نیکویی داشت و به علت خدماتی که در راه انجیل انجام داده بود معروف بود. اگر این اشاره به لوقا مربوط باشد، وی احتمالاً نمایندگی پولس را در تمام مقدونیه و اخائیه به عهده داشت در حالی که فیلیپی را مرکز کار خود قرار داده بود.

          وقتی پولس در سومین مسافرت خود به فیلیپی برگشت، لوقا با او همسفر شد و به فلسطین رفت. در موقع اقامت پولس در اورشلیم و زندانی شدن وی در قیصریه، هیچ اشاره ای به لوقا وجود ندارد. ولی از او چندان دور نبود زیرا در مسافرت به روم با پولس همراه بود و شرح غرق شدن کشتی را نوشت (اعمال رسولان 27). نام لوقا در رساله هایی که پولس از زندان نوشت مذکور می باشد (کولسیان 4: 14، فلیمون 24) و جزء «همکاران» ذکر شده است. از این زمان به بعد اطلاعات مربوط به لوقا بسیار پراکنده و غیرقطعی است. چنین به نظر می رسد که در آخرین باری که پولس قبل از شهید شدن زندانی گردید لوقا همراه وی بود (دوم تیموتاؤس 4: 11).

          لوقا فقط یک تماشاچی نبود که حقایق مسیحی را از خارج نظاره کند بلکه خودش یک واعظ و مبشر فعال بود. او اولین مورخ کلیسا و مدافع واقعی مسیحیت بود. از این نظر که لوقا با پولس دوستی نزدیک داشت، می توان گفت که انجیل وی حاوی اطلاعاتی در مورد مسیح است که برای موعظه به غیریهودیان مورد استفاده قرار می گرفت.

برگرفته از کتاب معرفی عهدجدید

نوشته: مِریل سی تِنی

ترجمه: کشیش طاطه وس میکائیلیان