تأثیر فرهنگ بر نهاد اجتماعی کلیسا

تأثیر فرهنگ بر نهاد اجتماعی کلیسا

هرگاه مجموعه ای از گروه های اجتماعی در قالب نهادها یا سازمان هایی به ایفای نقش بپردازند، جامعه شکل می گیرد. به بیان ساده تر، جامعه تشکیل یافته از گروه های اجتماعی است که در قالب نهادها و سازمان ها تبلور یافته اند.

اما گروه ها در خلأ شکل نمی گیرند، بلکه تشکیل گروه های اجتماعی در چارچوب قواعد، معیارها و ضوابط مشخصی است. فرهنگ تأمین کنندۀ محتوا و جهت دهندۀ گروه های اجتماعی است. به طور کلی، جامعه بدون فرهنگ امکان زیست ندارد، بلکه جامعه مبتنی بر فرهنگ شکل می گیرد؛ بنابراین جوامع مختلف، فرهنگ های گوناگونی دارند.

معنای لغوی فرهنگ

واژۀ Culture از زبان لاتين ريشه مى گيرد. به معناى فرآورى – كشت و زرع گياهان و نيز پرورش حيوانات و شکل بسط یافتۀ آن در مورد پرورش ذهن انسان-به كار رفته است. تلفظ اين واژه در انگليسى كالچر و در فرانسه كالتور و معادل فارسى آن فرهنگ است.

فرهنگ در زبان فارسى، واژۀ تركيبى و پهلوى است. پيشوند «فر» به معنى «پيش»، «بالا» و «هنگ» از ريشه اوستايی «ثنگ» به معنى كشيدن مى باشد.

تعريف فرهنگ

در تعريف تايلور، فرهنگ مجموعۀ پيچيده اى است شامل دانش ها، اعتقادات، باورها، هنرها، صنايع، فنون، اخلاق، حقوق، قوانين و آداب و رسوم (تمام قابليت ها و عادات رفتارى) كه انسان به عنوان عضو جامعه، خود فرا مى گيرد و در برابر آن، جامعه وظايف و تعهداتى را در بر دارد.

بر اين اساس مى توان گفت فرهنگ حاصل برايندى از سه نوع رابطه انسان با طبيعت، خود و ديگران است و به دو بُعد مادى و معنوى تقسيم مى شود.

بُعد مادى فرهنگ شامل دستاوردهاى سخت افزارى، پديده هاى محسوس و همۀ آنچه كه نمود بيرونى دارد، مى شود. مانند بناهای تاریخی، ميراث معمارى، لباس، ابزارهاى صنعتى، كشاورزى و غيره.

بُعد معنوى شامل تلاش ها و سرمايه هاى نرم افزارى و ذهنى بشر در طى دوران هاى گذشته همچون دانش ها، ارزش ها، هنجارها، نمادها، باورها و ديگر سرمايه هاى فكرى بشر است.

ويژگى هاى فرهنگ

1- فرهنگ حاصل تجربيات بشرى است كه طى نسل هاى متمادى، فراهم آمده و پيچيده تر گرديده است.

2- فرهنگ آموختنى است. (رفتار اكتسابى)

3- فرهنگ نظم دهندۀ رفتار انسان ها و كنترل كنندۀ غرايز است.

4- فرهنگ متمايز كنندۀ جوامع از يكديگر است.

5- فرهنگ پرورش دهندۀ انديشه، ارزش، هنر، دانايى، شناخت و انتقال آن است.

6- فرهنگ مجموعه و سيستم است؛ عناصر درونى آن با هم ارتباط متقابل دارند و بر هم تأثير مى گذارند.

7- فرهنگ متغير ولى ثابت است؛ تمامى پديده هاى اجتماعى و فرهنگى بنابر مقتضيات زمان و مكان و مطابق با نيازها، اختراعات، اكتشافات، تجربيات، مهاجرت و غيره دست خوش تغيير و تحول قرار مى گيرند. ولى اين تغيير و تحول در زمينه هاى فرهنگى، كند و آرام صورت مى گيرد كه در مشاهدات و ملاحظات روزمره محسوس نيست.

فرهنگى شدن

تطابق یا همنوایی عمیق فرد با هنجارها و موازین فرهنگی، یک جامعه را فرهنگ پذیری یا فرهنگی شدن می گویند.

از آن جا که فرهنگ در برگیرندۀ تمام چیزهایی است که ما می آموزیم،  بنابراین، تمام اعمال انسان مستقیم یا غیر مستقیم از فرهنگ ناشی می شود و تحت نفوذ آن است. برآورد نیازهای غریزی در انسان با مجموعه ای از رفتارهای پیچیده همراه است و این رفتارها فرهنگ هر جامعه ای را شکل می دهد. از این رو می توان گفت فرهنگ از جایی آغاز می شود که «آموزش» باشد و اساسی ترین عامل در آموزش نیز «زبان» است. زبان ، بنیادی ترین وجه زندگی و پایه ای ترین سازۀ فرهنگ است.

به هر ترتیب، فرهنگ به معنای آراسته شدن به نیکی های اخلاقی و شایستگی های انسانی برای دور کردن آفات طبیعی و آسیب های اجتماعی است و رسیدن به این امر مهم وظیفه نهادهای اجتماعی-تربیتی همچون خانواده، مدرسه و کلیسا شمرده می شود .

با توجه به مطالب ارائه شده هدف ما در این مقاله بررسی تأثیر فرهنگ بر نهاد اجتماعی همچون کلیسا و ارتباط  بین آن دو می باشد.

میان فرهنگ و کلیسا رابطه ای دو سویه ومتقابل وجود دارد. کلیسا در سازمان دهی بافت مادی و معنوی فرهنگ یک جامعه، نقش مؤثری ایفا می کند. در اکثر جوامع بشری، فرهنگ بر نهاد های اجتماعی تأثیر گذار است. نهادهای اجتماعی همچون کلیسا هم می تواند منبع و مآخذ ارزش ها، هنجارها، آداب و رسوم و غیره به حساب آید و با فرهنگ جامعه عجین شده باعث شود باورها،  اعتقادات ، رفتارها و … رنگ فرهنگی به خود بگیرند. همچنین سبب می شود فرهنگ یک نسل به نسل های بعدی منتقل شود البته با دگرگونی متناسب با هر عصر و زمان، و این امر همچنان استمرار دارد و از این طریق فرهنگ جوامع به تکامل می رسد.

فرهنگ، عامل ایجاد ارزش های مشترک و تداوم بخش در کلیسا می باشد که اعضا با توسل به آنها، نیازها و خواسته های فرهنگی، معنوی و مادی خود را سامان می دهند و اهداف خود را برای آینده تعیین می کنند. فرهنگ مهم ترین عامل حفظ دستاوردهای نسل پیشین است. اساسی ترین عامل انتقال میراث گذشتگان کلام و زبان است که از طریق کتاب مقدس (فرهنگ مادی) این امر مهم برای کلیسا به شکل فرهنگ معنوی باعث ساخت و استقرار نظام های رفتاری، کلامی، خانوادگی، تعلیم و تربیت، اجتماعی کردن و افتصادی می شود.

فرهنگ به وحدت و انسجام اعضای کلیسا و نظام حاکم بر آن کمک می کند و مبین ساختارهای تشکیل دهندۀ آن می باشد که با سیاست گذاری فرهنگی، برنامه ریزی فرهنگی، آموزش فرهنگی و پژوهش فرهنگی باعث افزایش قدرت و کارآمدی، همچنین ارتقاء و اعتلای ارزش های متعالی فرهنگی است.

کلیسا به عنوان یک سازمان فرهنگی تأثیر گرفته از فرهنگ و فعالیت های فرهنگی است که در راستای تحقق اهداف کتاب مقدس، داشتن ساختار سلسله مراتبی، سطوح سازمانی، نقش ها، وظایف تعریف شده هر یک از اعضا و مشارکت مؤثر مخاطبان عمل می کند. لزوم مدیریت قوی برای ساماندهی و بهینه کردن این فعالیت ها و مشارکت مؤثر احساس می شود که با حفاظت از مرزهای فرهنگی و پاسداری از باورها، ارزش ها و سنت ها در برابر هجوم فرهنگی غیر کتاب مقدسی، نیازمند مدیریت های موفق در سطوح فرهنگی مخصوصاً فرهنگ کلیسا است که در این زمینه کلیسا نقش مؤثر و به سزایی داشته، دارد و خواهد داشت.

نوشتۀ: هدیه فرازمند (جامعه شناس)