ادامه فصل دوم: آیا قرآن، معیار حقیقت است؟

ششم، حتی عده­ ای از مفسران مسلمان می ­گویند که این متن مربوط به روز قیامت بازپسین می­ باشد و نه وقوع معجزه­ ای در دوران زندگی محمد. آنان استدلال می­ کنند که کلمه «ساعت» به ایام آخر اشاره دارد و زمان گذشته فعل را شیوه معمول زبان عربی برای پیشگویی واقعه­ ای در آینده می­ دانند.

معجزه معراج

داستان معراج به نام «اسراء» یا «سفر شبانه» نیز مشهور است. بسیاری از مسلمانان بر این باورند که محمد پس از آنکه به اورشلیم منتقل شد، سوار بر قاطری به آسمان صعود کرد. در سوره اسراء 1 می­ خوانیم: «پاک و منزه است خدایی که شبی بنده خود را از مسجدالحرام به مسجدالاقصی که پیرامونش را مبارک و پرنعمت ساختیم، سیر داد تا آیات خود را به او بنماییم».

بعدها مسلمانان این آیه را بسط دادند و افزودند که جبرئیل، محمد را در سفر به هفت آسمان محافظت می­ کرد و مردان مهمی (آدم، یحیی، عیسی، یوسف، خنوخ، هارون، موسی و ابراهیم) با او صحبت کرده، وی را سلام گفتند و آنجا بود که خدا را منصرف نمود که فرمان پنجاه وعده نماز را به پنج وعده تقلیل دهد.

هیچ دلیلی وجود ندارد که این آیه از قرآن را بیانگر سفر واقعی به آسمان بدانیم، حتی عده ­ای از مفسرین مسلمان نیز چنین برداشتی از این آیه ندارند. مترجم برجسته قرآن «عبداللّه یوسف علی» در تفسیر این آیه چنین می­ نویسد: «این متن با رؤیای عرفانی معراج رسول اکرم شروع می­ شود، او شبی از مسجدالحرام (در مکه) به مسجدالاقصی (در اورشلیم) منتقل می­ گردد و برخی از آیات خدا به او نشان داده می ­شود».[2]

حتی براساس یکی از قدیمی­ ترین روایات اسلامی، از عایشه همسر محمد روایت شده است: «بدن رسول­اللّه از آن جایی که بود تکان نخورد ولی خدا روح او را در آن شب سیر داد».[3] به علاوه حتی اگر معراج را معجزه فرض کنیم، مدرکی دال بر حقانیت او وجود ندارد و چون قابل بررسی نیست هیچ ارزش دفاعیاتی ندارد.

بالاخره اینکه طبق تعریف خود اسلام از نشانه­ های تصدیق­ کننده، «معجزه» معراج هیچ ارزش دفاعیاتی ندارد، زیرا براساس دیدگاه خود صاحب­نظران مسلمان، معجزه که مؤید اعتبار و اقتدار پیامبر می­ باشد، (1) کار خدا است و هیچ مخلوقی قادر به آنجام آن نیست؛ (2) برخلاف امور عادی و طبیعی مشابه آن است؛ (3) هدف از آن، اثبات حقانیت پیامبر می ­باشد؛ (4) انجام آن از قبل اعلام می­ شود؛ (5) به همان نحوی که قبلاً اعلام شده، انجام می­ شود؛ (6) فقط به دست پیامبر صورت می­ گیرد؛ (7) به هیچ­وجه ادعای پیامبری محمد را رد نمی­ کند؛ (8) دیگران را برای تکرار آن به مبارزه می­ طلبد؛ (9) هیچ­کس نمی­ تواند نظیر آن را انجام دهد.[4]

به هر صورت، در خود متن این آیه هیچ مدرکی وجود ندارد که «معجزه معراج» را حتی به این معیارها نزدیک سازد.

پیروزی معجزه­ آسا در بدر

معجزه دیگری که غالباً به محمد نسبت داده می­ شود، پیروزی در جنگ بدر است (رجوع کنید آل عمران 126؛ انفال 17). در سوره مائده آیه 11 چنین می ­خوانیم: «ای اهل ایمان، نعمت خدا را به یاد آورید، آنگاه که گروهی همت گماشتند تا بر شما دست یابند، خدا دست ستم آنها را از شما کوتاه کرد. پس از خدا بترسید».

طبق روایات اسلامی، در اینجا چندین معجزه به وقوع پیوسته است که بزرگترین آنها این بود که خدا لشکری مرکب از سه هزار فرشته به کمک محمد در جنگ فرستاد (چنین تصور می ­شود که این فرشتگان به خاطر دستاری که بر سر داشتند از مردان جنگجو متمایز بودند). علاوه بر این، قبل از اینکه محمد به ضرب شمشیر یک نفر مکی کشته شود، به طور معجزه­ آسایی نجات یافت. در روایت دیگری آمده است که محمد مشتی خاک بر جنگجویان مکی پاشید و آنان را کور نمود و به عقب­ نشینی واداشت.

در رابطه با این معجزه ادعایی، چندین نکته را باید در نظر گرفت: اول، این سؤال مطرح است که آیا تمام این متون به یک واقعه خاص اشاره می­ کنند؟ حتی بسیاری از محققان مسلمان بر این باورند که سوره انفال از واقعه دیگری سخن می­ گوید و بایستی آن را به صورت مجازی اینطور در نظر گرفت که خدا در دل دشمن محمد، «عبید ابن خلف» ترس افکند.[5] عده ­ای سوره مائده را اشاره به واقعه ­ای دیگر، احتمالاً تلاش برای کشتن محمد در عصفان می­ دانند.[6]

دوم، واقعه بدر تنها در سوره آل عمران ذکر شده ولی در آنجا هیچ سخنی از معجزه بودن آن به میان نمی­ آورد. این رویداد حداکثر بیانگر مشیت خدا برای محافظت از محمد بوده و نه واقعه ­ای ماوراءالطبیعه. در اینجا قطعاً هیچ سخنی از چنان معجزه ­ای نیست که حقانیت پیامبری محمد را اثبات نماید، چراکه هیچ مدرکی برای انطباق آن با معیارهای نُه­گانه اسلام در خصوص معجزه وجود ندارد.

در آخر، همانطوری که بسیاری از منتقدان اشاره کرده ­اند اگر پیروزی در «بدر» نشانه­ ای از تأیید الهی است، پس چرا شکست واضح در جنگ «اُحُد» را عدم تأیید الهی محسوب نمی­ کنند؟ شکست مسلمانان در احد چنان حقارت­آمیز بود که «دو حلقه از زنجیر را از زخم­های محمد بیرون کشیدند و دو تا از دندان­های پیشین او در این جنگ شکست».

علاوه بر این، میدان جنگ مملو از اعضای بدن کشته­ شدگان مسلمانی بود که دشمنان قطعه قطعه کرده بودند. حتی یکی از دشمنان محمد «گوش و بینی تعدادی از کشته ­شدگان را برید تا آنها را به نخ کشیده برای خود گردنبندی بسازد».* با این وجود، وی این واقعه را به عنوان نشانه ­ای ماوراءالطبیعه از خشم الهی در نظر نمی­گیرد.**

محمد، اولین نفر از خیل بی­ شمار سرداران جنگی تاریخ نبوده که دست به فتح بزرگی زده باشد. جنگ شش روزه اسرائیل و اعراب مسلمان در سال 1976 یکی از سریع­ترین و غافلگیرانه­ ترین جنگ­ها در تاریخ جنگ­های مدرن می­ باشد. با این وجود، هیچ مسلمانی آن را نشانه­ ای معجزه ­آسا از تأییدات الهی اسرائیل در مقابل ملت عرب (مصر) نمی ­داند.

شکافته شدن سینه محمد

بر طبق روایات اسلامی، در زمان تولد محمد (یا درست قبل از معراج) به جبرئیل گفته شد که سینه محمد را بشکافد. جبرئیل دل محمد را درآورد، آن را پاک کرد و سپس پر از حکمت نموده، آن را سر جای خود در سینه پیامبر قرار داد. این روایت براساس قسمتی از سوره «انشراح» آیات 1-2 و 8 است که می­ گوید: «آیا ما تو را شرح صدر عطا نکردیم؟ و بار سنگین گناه را از تو دور نداشتیم… و به سوی خدای خود همیشه مشتاق باش».

باری، حتی محافظه­ کارترین صاحب­نظران مسلمان این متن را توصیفی مجازی از نگرانی شدید محمد در سال­های اول پیامبری او در مکه می ­دانند. یوسف علی در این باره می ­گوید: «سینه به طور نمادین، جایگاه حکمت و والاترین احساس عشق و عاطفه است».[7]