سرگذشت جلیل قزاق ایروانی، شاعر شیرین سخن کلیسای ایران: صفات و خصوصیات جلیل قزاق

سرگذشت جلیل قزاق ایروانی، شاعر شیرین سخن کلیسای ایران:

صفات و خصوصیات جلیل قزاق

مرحوم جلیل قزاق را می توان پدر مسیحیان پروتستان ایران دانست نه فقط از لحاظ سن بلکه از لحاظ قابلیت های عجیبی که خداوند به او عطا کرده و او آنها را برای کلیسا و پیشرفت کار خداوند در این آب و خاک به کار برده بود.

مرحوم قزاق در وهلۀ اول یک درویش صوفی و شاعر مسیحی بود. درویش به معنی اصلی کلمه! بهترین جنبه های تمدن و ادبیات آباء و اجدادی خود را در خویش به خوبی حل کرده و آن وقت وجود خود را به مسیح تسلیم کرده بود. اشعاری بسیار نغز و شیوا می سرود و نه فقط چاشنی مسیحی به آن ها می زد بلکه عصاره و اصل مسیحیت در اشعارش می گنجانید و این موضوع از سرودهایی که او سروده و برای ابد در کلیسای ایران به یادگار گذارده است و تعداد  آن ها در کتاب سرود نامۀ فعلی به حدود 30 می رسد پیداست. این مطلب نه فقط از سرودهای روحانی بلکه از قصاید شیوای دیگر او نیز که در متن این کتاب ملاحظه خواهید فرمود پیداست.

در وهلۀ دوم مرحوم جلیل قزاق، خوش نویس درجه یک بود.  نمونه هایی از خط شیوای نستعلیق وی در این کتاب مشاهده خواهید نمود. با مرگ آن مرحوم نه فقط کلیسای ایران از بهترین خطاطان خود محروم گردید بکه کشور ایران نیز از یکی از بهترین خط نویسان خود بی نصیب گشت.

در وهلۀ سوم مرحوم جلیل آقا نویسنده و مترجم و واعظ خوبی بود. چنان که گذشت در زبان و ادبیات فارسی استاد بود و چند زبان دیگر را نیز به خوبی می دانست. کتبی از انگلیسی به فارسی برگردانیده است که نماینده سبک شیوا و ساده و متین او در نویسندگی است. از جمله از کتابچۀ «شاهراه صلیب» که در سال 1326 شمسی ترجمه نموده است نمونه ای بدست می دهیم:

«زمان لازم است برای ظهور حقیقت ابدیت، مکان لازم است برای ظهور ازلیت. وجود انسانی لازم است برای ظهور و ثبوت حقیقت ذات الهی. مظفریت محبت نجات بخش در دنیای گنهکار لازم است تا بر فتح و غلبه بر گناه عالم گواه باشد. مکاشفۀ ظهور خدا در مسیح نه این بود که خدا خواست مجازاً خود را در مسیح ظاهر نماید بلکه تجسم، وقوع حقیقی بود. اصلی از عین ذات خدا که در مسیح به ظهور پیوست.

بدون عیسی ناصری صورت احوال خدا نامعلوم می ماند و بدون تجسم و ظهور کامل صفات ذات او بر روی صلیب، حصول آمرزش و وصول به منزل مقصود غیر ممکن می بود.

اگر کسی بداند که آینۀ عوامل خراب کننده و بنا کننده که در صحنۀ کوچک دل قرار گرفته و بازار عشق را گاهی گرم و گاهی سرد نموده و گسستگی ها را به پیوستگی حیران می کند، مقدمه ایست برای استقرار مناسبات روحانی یعنی خالق و مخلوق تا عاشقان عالم مجاز را به اصل منشأ محبت یعنی خداوند کارساز هدایت نماید کافی است که دلیلی دیگر بر این گفتار اضافه نشود. متأسفانه بعضی دل خود را که عطر پاش فضای زندگی و نور افکن طریق معرفت و بندگی است به دست دیو طبیعت سپرده و در مخزن سینه دلی دارند که با گلی هم سنگ و اثری بیش از سنگ ندارد. مصداق حال ایشان این بیت است:

آنان که بی خبر ز تو و ز سر این درند                      در حلقه اند با تو و چون حلقه بر درند

مخفی نماند، بیدلانی هستند که از صاحبان دل در گذشته و فرسنگها جلو رفته اند و آنان کسانی هستند که دل خود را به دوست که مقر حکومت او است تسلیم نموده و دیگر دلی در خود سراغ ندارند».

نقل از صفحۀ آخرِ «شاهراه صلیب» به قلم دکتر گیبسن

یکی از ترجمه های دیگر مرحوم قزاق کتابی است به اسم «راهنمای عبادت شخصی» که از انگلیسی به فصاحت و سادگی مخصوص خود به فارسی آورده و بی مناسبت نیست در اینجا نمونه از آن نیز ذکر شود:

«خدای مهربان! پدر آسمانی من! توفیق و فیض خود را عنایت کن که اولین فکر من امروز به سوی تو باشد و اولین حرکت من از جای به عزم پرستش و عبادت و اولین نطق و حرف من ذکر نام تو و بالآخره اولین عمل من آن که به پیشگاه کبریایی تو نزدیک آمده، با ادب و تواضع به زانو در آیم و حاجات خود را به حضورت عرضه دارم….

مرا در گفتار صدیق و در هر کار معتدل و امین بدار.

مرا در ایمان ثابت و در عمل ساعی نگه دار.

مرا نسبت به خود فروتن داشته حقارت مرا در نظرم مجسم دار….

ای خداوند! ای آن که در تمام ایام سلف ملجأ و پناه نیکان و اجداد ما بوده ای؛ امروز نیز در هر مورد و هر گونه حاجتی ملجاء و پناه ما تو باش و در هر راه تاریک و عمل مجهول مرا هدایت فرما و از آنچه روح مرا از عمل خیر و نیکوکاری باز دارد حفظ کن و در وقت آزمایش از لغزش نگاه دار و قلب مرا از سلامتی روح خود مملو و شادمان بدار، به خاطر خداوند ما عیسای مسیح. آمین.» (نقل از صفحۀ اول کتاب راهنمای عبادت شخصی)

برگرفته از کتاب چون محزون ولی شادمان

نوشتۀ مرحوم اسقف حسن دهقانی تفتی

نمونه ای از خط مرحوم جلیل قزاق ایروانی